گذشته مرطوب مریخ

مریخ نه‌تنها در زمانی دور میزبان آب مایع بر سطح خود بوده است که حتی امروز و الان نیز بر سطح آن شورآب هایی مایع، بر دیواره‌های دهانه‌های برخوردی روان می‌شوند.

این تصویر زنده و فعال از مریخ تصویری به نسبت تازه به شمار می‌رود. تصویری که از آغاز عصر فضا و به مدد زنجیره‌ای از مأموریت‌ها و کاوش‌های طولانی به‌دست‌آمده است.

اگرچه برخی منظره‌های سطحی که از مریخ مشاهده می‌کردیم ایده وجود دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و آبراهه‌های مریخی را تقویت می‌کرد اما اولین بار به کمک داده‌هایی که دو کاوشگر دوقلوی مریخ‌نورد روح و فرصت (اسپریت و اپورچینوتی) به زمین ارسال کردند با اطمینان توانستیم این ادعا را با مدرک و شاهد معتبر اثبات کنیم.

این کاوشگرها نشان دادند در برخی از مناطق سنگی مریخ، ساختارهایی وجود دارد که تنها در مجاورت آب مایع می‌تواند رشد کند.

بررسی‌های متعدد بعدی از سوی مدارگردها و سطح‌نشین‌ها ازجمله سطح‌نشین ققنوس و همچنین مریخ‌نورد کنجکاوی و همین‌طور تصاویر دقیقی که مدارگرد اودیسه و مدارگرد اکتشافی مریخ از این سیاره تهیه می‌کردند، شواهد متعددی از وجود آب مایع درگذشته و امروز سیاره را مطرح کرد. این کاوش‌ها نشان داد که نه‌تنها در گذشته مریخ میزبان دریاهای وسیع بوده است که در زمان حاضر هم در مناطق قطبی و هم در زیر لایه سطحی در عرض‌های جغرافیایی نزدیک‌تر به استوا، آب به شکل یخ‌زده وجود دارد و همین‌طور در برخی از مناطق شوراب‌هایی موقت بر سطح و دیواره دهانه‌ها برخوردی جاری می‌شود.

این تصویر جدید مریخ نه‌تنها چشم‌انداز ما نسبت به تاریخ این سیاره را تغییر داده است که چشم‌انداز و افق کاوش‌های آینده و ادامه حضور ما بر سیاره سرخ را در آینده‌ای میان‌مدت و طولانی دستخوش تغییری بنیادی کرده است.

بااین‌وجود و درحالی‌که محققان در تلاش هستند تا بتوانند نشانه‌هایی از حیات گذشته را در این سیاره همسایه زمین پیدا کنند اما تصویر مریخ مرطوب روزبه‌روز کامل‌تر و دقیق‌تر می‌شود.

به‌تازگی گروهی از محققان در آزمایشگاه ملی برکلی، دست به آزمایشی زده‌اند که نشان می‌دهد مریخ حتی ممکن است نسبت به آنچه پیش‌تر تصور می‌شد مرطوب‌تر بوده باشد.

آن‌ها برای این آژ مایش به سراغ بررسی یادگارهایی رفته‌اند که از مریخ به زمین منتقل‌شده‌اند. شهاب‌سنگ‌های مریخی، بخش‌هایی از خاک و سنگ‌های مریخی هستند که در اثر برخوردهای شهاب‌سنگ‌های بزرگ یا سیارک‌ها و دنباله‌دارها با سطح مریخ، از سطح این سیاره جداشده و سرعتی که به دست می­آورند از سرعت فرار از گرانش مریخ بیشتر شده و درنتیجه به فضای میان‌سیاره‌ای راه پیدا می‌کنند. گاهی برخی از این خرده‌سنگ‌های مریخی بعد از سال‌ها وی طولانی سرگردانی در فضای میان سیاره یا راهشان به زمین ختم می‌شود و تحت تأثیر گرانش زمین به درون جو و درنهایت سطح زمین سقوط می‌کنند. این شهاب‌سنگ‌های مریخی تنها نمونه‌هایی از خاک مریخ هستند که تاکنون دست تصادف آن‌ها را برای ما به زمین آورده و ما فرصت بررسی و آزمایش روی آن‌ها را درون آزمایشگاه‌های مجهز داریم.

در این تحقیق جدی محققان تمرکز خود را بر روی ترکیبی در این شهاب‌سنگ‌ها متمرکز کردند که پیش‌تر نشانه‌ای از محیط خشک مریخی به شمار می‌رفت.

آن‌ها در این آزمایش نمونه‌ای آزمایشگاهی از ماده معدنی به نام وایت لوکیت را ساختند که قابلیت نگهداری و هیدروژن درون خود را دارد. سپس این نمونه‌ها را در معرض ضربه و شرایطی قرار دادند که شهاب‌سنگ‌های مریخی، زمانی که در معرض برخورد اولیه خود قرارگرفته و آن سیاره را ترک کرده بودند مواجه شده بودند.

بررسی این ماده نگاه‌دارنده هیدروژن – که عاملی مهم برای بیان تاریخ مرطوب سیاره است – نشان داد که در اثر مواجهه با چنان ضربه و فشاری این ماده می‌تواند رطوبت خود را از دست دهد و تبدیل به مریلیت شود. مریلیت نام ماده‌ای معدنی است که در شهاب‌سنگ‌های مریخی یافت شده و بر روی زمین وجود ندارد.

حتی اگر بخشی از مرلیت مریخی پیش‌تر مشابه وایت لاکیت بوده باشند و در اثر این برخوردهای شهاب‌سنگ ساز، نشانه‌های میزبانی از آب را از دست داده باشند، آنگاه چشم‌انداز ما از گذشته مریخ ازنظر رطوبت به‌طورجدی توسعه پیدا خواهد کرد. به دلیل وجود مریلیت در همه شهاب‌سنگ‌های مریخی اگر این نظریه درست باشد، آنگاه وجود آب مایع در بخش‌های عمده‌ای از سطح مریخ پدیده‌ای رایج بوده است و این مسئله می‌تواند حتی در جستجوی حیات گذشته مریخ نیز دانشمندان را یاری دهد.

داستان مریخ و گذشته مرطوب آن هنوز به پایان نرسیده است.

–

–

پوریا ناظمی

No tags for this post.