سرو درخت مقدس ساسانیان
محققان با بررسی ویرانه‌های کاخ‌های ساسانی که از 241 قبل از میلاد تا 651 بر ایران حکومت می‌کردند و آخرین سلسه باستانی ایرانیان بودند، به این نتیجه رسیدند. ساسانیان مهم‌ترین و قدرتمند‌ترین رقبای رمی‌ها برای نیم هزاره بودند. دکتر مرتضی جمالی دیرینه بوم‌شناس در مرکز تنوع زیستی و و بوم‌شناسی مدیترانه «اکس آن» در فرانسه می‌گوید:« ساسانیان بارها به طور مطلق رومی‌ها را شکست دادند و اربابان بلامنازع جنوب غربی آسیا بودند». آن‌ها تعداد زیادی کاخ و قلعه و همین‌طور آتشکده ساختند. پیروان دین زرتشتی، یکی از قدیمی ترین دین‌ها زنده جهان به یک درگیری حماسی بین خیر و شر اعتقاد دارند.( نبرد بین اهورامزدا و اهریمن که هر دو فرزند زروان خدای زمان هستند). آن‌ها در آتشکده‌هایی عبادت می‌کنند که در آن آتش سمبل نور الهی است.
محققان چوپ‌هایی را که از کاخ اردشیر اول که بنیان‌گذار سلسله ساسانیان بود آزمایش کردند. آن‌ها همچنین چوب‌هایی که از یک قلعه به نام قلعه دختر آزمودند، که تحقیقات قبلی زمان ساختش را به شروع سلسله ساسانیان نسبت می‌دهد. همین‌طور کاخ سروستان با کاربری نامشخص که در اواخر دوره ساسانیان و حمله اعراب ساخته شده است. همه این مناطق در پارس یا جایی که امروز استان فارس در جنوب ایران است، قرار دارند،جایی که ساسانیان از آن‌جا به قدرت رسیدند.
نمونه چوب سرو به دست آمده از کاخ سروستان
محققان نمونه‌های الوار سالم به دست آمده از درون دیوار‌های این سه منطقه را با روش کربن 14 تاریخ‌نگاری کردند. این نخستین بار است که چنین تاریخ‌نگاری‌ای از بقایای چوب کاخ‌های ساسانیان انجام می‌شود و تا به حال سن دقیق این سازه‌ها نامشخص بوده است. مطابق انتظار تاریخ نگاری کربن 14 مشخص کرد کاخ اردشیر اول به ابتدای شروع سلسله ساسانیان باز می‌گردد. این یافته‌ها همچنین مشخص کرد قلعه دختر در زمانی .ساخته شده است که اردشیر برای برتری و به دست گرفتن قدرت مشغول مبارزه بوده است. همین‌طور تاریخ ساخت کاخ سروستان به انتهای پادشاهی ساسانیان باز می‌گردد. همچنین مشخص شد از این کاخ در قرن‌های ابتدایی بعد از حمله اعراب به ایران استفاده می‌شده است. اما جالب این‌جا است که یافته‌ها نشان می‌دهند حتی آتشکده‌ها هم برای قرن‌ها بعد از حمله اعراب در این منطقه روشن و مورد استفاده بوده‌اند. جمالی می‌گوید:« زرتشتی‌ها پیروان قدیمی‌تری دین توحیدی در خاورمیانه هستند وبه طورناگهانی توسط اعراب آزار و اذیت و قتل عام نشده‌اند. بلکه برای قرن‌ها به روش‌های خودشان و روشن نگاه داشتن آتشکده‌ها ادامه داده‌اند».
سرو کهنسال ابرکوه یزد با عمر تقریبی 2500 تا 4000 سال
همه این قطعات چوبی که محققان مورد آزمایش قرار دادند متعلق به درخت سرو بوده است، یک درخت همیشه سبز که مفهومی الهی و کیهانی برای زرتشتیان دارد. برای مثال در مطابق افسانه‌ها زرتشت، پیغمبرزرتشتیان یک درخت سرو که بذرش را مستقیما از بهشت دریافت کرده بود، در جلوی آتشکده در شهر کاشمر ساخته است. حتی امروز هم درخت سرو بخشی مهم و ضروری از باغ ایرانی به شمار می‌‌رود. در ایران باستان چوب درخت سرو با خاطر خواصی همچون دوام، دفع حشرات ، مقاومت در برابر رطوبت و آب دریا و بوی معطر شناخته می‌شده است.
محققان می‌گویند احتمال دارد که کارگران رومی و مهندسانی که در طی نبرد با رومی‌ها به اسارت گرفته شده بودند احتمالا استفاده از چوب سرو در ساخت بناها را توصیه کرده باشند. اما این احتمال هم وجود دارد که استفاده از چوب درخت سرو مدت‌ها قبل از تماس ایرانی‌ها و رومی‌ها اتفاق افتاده باشد، با توجه به جایگاه مقدس چوب سرو بین زرتشتیان. جمالی می‌گوید:« با توجه به استفاده از گسترده ایرانیان و مخصوصا ساسانیان از چوب سرو، این درخت احتمالا توسط آن‌ها برای مصارف صنعتی کشت می‌شده است». حالا جمالی می‌خواهد به تحقیقاتش برای فهم جنبه‌های دیگری از تمدن ساسانیان ادامه دهد. او می‌خواهد با مطالعه روی قطعات به جا مانده در رسوبات دریاچه‌ای، دریابد چه گیاهان دیگری درباغ ایرانی و برای چه اهدافی کشت می‌شده‌اند. این موضوع شاید علاوه بر فهم بهتر یک تمدن فراموش شده، کمک زیادی به نحوه زندگی تطابق آن‌ها با اقلیم این سرزمین کند. همچنین نتایج تحقیقات او دید تازه‌ای نسبت به تاریخ‌چه گیاهان این سرزمین و نحوه استفاده از آن فراهم خواهد کرد. نتایج این تحقیق در Journal of Archaeological Science منتشر شده است.
علی رنجبران
No tags for this post.
