سرنخ‌هایی از شکل‌گیری سیاره‌های سنگی در منظومه‌های دوتایی
گروهی از محققان دانشگاه جهانی لندن (UCL) برای نخستین بار موفق به کشف نشانه‌هایی از وجود بقایای موادی در اطراف یک ستاره دوتایی شدند. بقایایی که نشان دیگری از تحولات سیاره‌ای در اطراف ستاره‌های دوتایی است. منظومه‌هایی که در مرکز آن‌ها به‌جای یک ستاره، دوستاره متفاوت به دور مرکز جرم مشترکشان در حال گردش هستند.
یکی از معروف‌ترین تصاویر چنین منظومه‌هایی برای مخاطبان عام، تصویر سیاره معروف تاتوئین است. سیاره‌ای که در مجموعه فیلم‌های علمی – تخیلی «جنگ ستارگان» از سوی جرج لوکاس به تصویر کشیده شده بود. اگرچه در زمان ساخت آن فیلم شک‌های زیادی وجود داشت که ستاره‌های دوتایی بتوانند میزبانی منظومه‌ها و سیاره‌هایی در اطراف خود را بر عهده بگیرند، اما امروز تعدادی از این منظومه‌ها کشف و شناسایی‌شده است و بررسی وضعیت تحول سیاره‌ها در چنین منظومه‌هایی یکی از شاخه‌های جذاب سیاره شناسی فراخورشیدی به شمار می‌رود. بخشی از اهمیت بررسی چنین سیاره‌ها و منظومه‌هایی به تعدد ستاره‌های دوتایی و چندتایی در عالم برمی‌گردد. در صد بالایی از ستاره‌هایی که در عالم ما وجود دارند، در قالب منظومه‌های دوتایی و چندتایی شکل‌گرفته‌اند و ستاره‌هایی مانند خورشید ما که به‌طور مستقل در مرکز منظومه خود قرارگرفته‌اند در اقلیت قرار دارند.
حال این گروه تحقیقاتی موفق شده است قطعه‌ای دیگر از پازل تحول منظومه‌های سیاره‌ای در منظومه‌های دو خورشیدی را پیدا کند.
این گروه تحقیقاتی که نتایج پژوهش خود را در ژورنال ستاره‌شناسی نیچر منتشر کرده است موفق شده‌اند بقایایی از سیارک‌های خردشده را در اطراف منظومه‌ای دوتایی پیدا کنند. دو منظومه دوتایی از یک کوتوله سفید و یک کوتوله قهوه‌ای تشکیل‌شده که در فاصله حدود هزار سال نوری از زمین قرار دارد و به نام SDSS 1557 شناخته می‌شود.
یکی از دلایل اهمیت این یافته به ماهیت این خرده سیارک‌ها برمی‌گردد آن‌ها ساختارهای سنگی دارند و بنابراین فرض وجود سیاره‌ای سنگی در مدار این دوستاره که منشا شکل‌گیری چنین کمربندی از خرده سیارک‌ها باشد دور از ذهن نیست. تا امروز تمام سیاره‌هایی که در مداری به دور ستاره‌هایی دوتایی کشف‌شده‌اند غول‌های گازی بوده‌اند که بیشتر از آنکه به سیاره آشنای ما زمین شباهت داشته باشند شبیه به مشتری، غول گازی منظومه شمسی بوده‌اند.
برخلاف سایر منظومه‌هایی که در اطراف ستاره‌هایی دوتایی دیگر شناسایی‌شده و عمده مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها را یخ‌های سرشار از ترکیبات کربنی شکل می‌دهد، در این مورد ستاره شناسان موفق به ردگیری نشانه‌هایی از وجود منابع بالایی از محتوای فلزی ازجمله سیلیکون و منیزیوم در این ساختار خرده سیارکی دوردست شوند.
دلیل اینکه پیدا کردن نشانه‌هایی از سیاره‌های سنگی در اطراف ستاره‌های دوتایی به امری هیجان‌انگیز برای ستاره شناسان و شکارچیان فراخورشیدی تبدیل‌شده است به این موضوع برمی‌گردد که شکل‌گیری این سیاره‌های سنگی در مداری به دور دوستاره میتواند فوق‌العاده چالش‌برانگیز باشد. در چنین مداری پیش سیاره‌هایی که باید درنهایت سیاره سنگی را شکل دهند به‌طور دائم تحت نیروهای کشندی متفاوتی قرار می‌گیرند که از سوی دو ستاره با قدرت‌های متفاوت به آن‌ها وارد می‌شود و روند شکل‌گیری نهایی این‌چنین سیاره‌های را با چالش مواجه می‌کند.
پیدا کردن نشانه‌هایی از چنین سیارک‌هایی میتواند نشانه‌ای از وجود سیاره‌های سنگی در اطراف ستاره‌های دوتایی باشد و بدین ترتیب به درک ماهیت و نحوه شکل‌گیری چنین سیاره‌هایی در منظومه‌های دوتایی کمک کند.
—
پوریا ناظمی
No tags for this post.
