جایگاه ممتاز ایران در تولیدات علمی حوزه فناوری علوم شناختی در بین کشورهای اسلامی
به گزارش سینا از روابط عمومی وزارت علوم به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، سید احمد فاضلزاده اظهار داشت: علوم شناختی، پژوهش علمی درباره ذهن و فرآیندهای آن است. این علم به بررسی ماهیت فعالیتهای ذهنی مانند چگونگی درک انسان از خود و محیط اطراف خود و چگونگی تفکر و پردازش اطلاعات میپردازد. از جمله هدفهای اصلی این رشته پژوهش در زمینه ادراک، توجه، حافظه، یادگیری، تفکر، استدلال و تصمیمگیری و زبان است. علومشناختی پروژهای در حال پیشرفت است که از دههی 1950 میلادی آغاز شده و نام علومشناختی در سال 1973 به آن داده شده است.
رئیس موسسه ISC گفت: این شاخه از علم هنوز در ابتدای راه قرار دارد و افقهای بسیاری برای گسترش و پژوهش دارد که در کنار نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و فناوری اطلاعات مجموعه علوم همگرا را تشکیل میدهند. این حوزه، از زیرمجموعههای علم اعصاب، روانشناسی، زبان شناسی و فلسفه ذهن تشکیل شده و کاربرد وسیعی در رشتههای فرعی مانند پزشکی، آموزش و پرورش، جامعه شناسی، سیاست، علوم اطلاعات، ارتباطات و رسانههای گروهی، مهندسی پزشکی و مهندسی فرمان و کنترل دارد.
وی افزود: اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جلسه 699 خود مورخ 3/8/1390، کلیات سند راهبردی علوم و فناوریهای شناختی جمهوری اسلامی ایران را به تصویب رساندند. با تصویب کلیات این سند از سوی اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی، مقرر شد که کشور با توسعه دانش و معرفت در زمینه علوم شناختی و فناوریهای مربوط به آن بر اساس مبانی اسلامی برای شناخت و تعالی انسان، اقتدار ملی، تولید ثروت و رفاه اجتماعی قدم بردارد و به عنوان کشوری پیشرو، مرجع و تأثیرگذار، مولد و الهام بخش در تولید علوم و فناوریهای شناختی جایگاه مناسبی در جامعه جهانی داشته باشد. همچنین، بر اساس اهداف علمی و فناوری سند چشم انداز 1404 و نقشه جامع علمی کشور، رتبه اول در بین کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه را به خود اختصاص دهد. همچنین مطابق با ماده 99 قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران
(1403-1407)، دولت مکلف است با هدف تامین زیرساخت یکپارچه مورد نیاز در جهت بهبود زیست بوم فناوری در حوزه های پیشران و اقتدار آفرین، جذب و توانمندسازی نخبگان بودجه لازم را در حوزه علوم شناختی تامین نماید.
جدول شماره 1، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهانی در فناوریهای حوزه علوم شناختی در پایگاه وب آو ساینس را در بازه زمانی 10 ساله را نشان میدهد.
براساس دادههای پایگاه وب آو ساینس، جمهوری اسلامی ایران در حوزه بازتوانی شناختی رتبه 15 جهانی و رتبه اول در بین کشورهای جهان اسلام را به خود اختصاص داده است و در این حوزه نسبت به دیگر کشورهای جهان اسلام عملکرد بهتری داشته است. رتبه جهانی جمهوری اسلامی ایران در روانشناسی شناختی و آموزش و پرورش شناختی 31؛ زبانشناسی شناختی 24؛ فلسفه ذهن 36 ؛ ارزیابی شناختی 28 و علوم اعصاب شناختی 25 می باشد.
براساس جدول شماره 2، براساس دادههای پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) در حوزه روانشناسی شناختی، به ترتیب کشورهای ترکیه با 169 مدرک؛ جمهوری اسلامی ایران با 124 مدرک و مالزی با 114 مدرک در رتبههای اول تا سوم قرار دارند. در حوزه زبانشناسی شناختی، کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 30 مدرک، ترکیه با 25 مدرک و اردن با 22 مدرک؛ در حوزه آموزش و پرورش شناختی، کشورهای ترکیه با 930 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 561 مدرک و اندونزی با 558 مدرک؛ در حوزه بازتوانی شناختی، کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 156 مدرک، مالزی با 95 مدرک و مصر با 83 مدرک؛ در حوزه فلسفه ذهن، کشورهای ترکیه با 139 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 34 مدرک و مالزی با 21 مدرک؛ در حوزه ارزیابی شناختی، کشورهای ترکیه با 1112 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 898 مدرک و مالزی با 496 مدرک و در حوزه علوم اعصاب شناختی، کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 378 مدرک، ترکیه با 363 مدرک و مالزی با 192 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند.
نمودار شماره 1 رتبه جمهوری اسلامی ایران در فناوریهای حوزه علوم شناختی در یک دهه اخیر را نشان میدهد. مطابق این نمودار، رتبه جمهوری اسلامی ایران از 38 در سال 2014 به 24 در سال 2023 رسیده است و نشان از بهبود عملکرد فناوریهای حوزه علوم شناختی در بازه زمانی ده ساله میباشد. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در 10 سال اخیر به سال 2020 با رتبه 21 بر میگردد (نمودار 1).
براساس جدول شماره 3، بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی 10 ساله در حوزه روانشناسی شناختی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علامه طباطبائی بوده است. در حوزه زبانشناسی شناختی، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه الزهرا و دانشگاه علامه طباطبائی؛ در حوزه آموزش و پرورش شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شهید بهشتی؛ در حوزه بازتوانی شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ در حوزه فلسفه ذهن، دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان و دانشگاه صنعتی امیرکبیر؛ در حوزه ارزیابی شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شهید بهشتی و در حوزه علوم اعصاب شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است.