جایگاه ممتاز ایران در تولیدات علمی حوزه فناوری علوم‌‎ شناختی در بین کشورهای اسلامی

به گزارش سینا از روابط عمومی وزارت علوم به نقل از  مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام  (ISC)،  سید احمد فاضل‌زاده  اظهار داشت: علوم ­شناختی، پژوهش علمی درباره ذهن و فرآیندهای آن است. این علم به بررسی ماهیت فعالیت­های ذهنی مانند چگونگی درک انسان از خود و محیط اطراف خود و چگونگی تفکر و پردازش اطلاعات می­پردازد. از جمله هدف­های اصلی این رشته پژوهش در زمینه ادراک، توجه، حافظه، یادگیری، تفکر، استدلال و تصمیم‌گیری و زبان است. علوم­شناختی پروژه­ای در حال پیشرفت است که از دهه­ی 1950 میلادی آغاز شده و نام علوم­شناختی در سال 1973 به آن داده شده است.

رئیس موسسه ISC گفت: این شاخه از علم هنوز در ابتدای راه قرار دارد و افق­های بسیاری برای گسترش و پژوهش دارد که در کنار نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و فناوری اطلاعات مجموعه علوم همگرا را تشکیل می­دهند. این حوزه، از زیرمجموعه­های علم اعصاب، روان­شناسی، زبان شناسی و فلسفه ذهن تشکیل شده و کاربرد وسیعی در رشته­های فرعی مانند پزشکی، آموزش و پرورش، جامعه شناسی، سیاست، علوم اطلاعات، ارتباطات و رسانه­های گروهی، مهندسی پزشکی و مهندسی فرمان و کنترل دارد.

وی افزود: اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جلسه 699 خود مورخ 3/8/1390، کلیات سند راهبردی علوم و فناوری­های شناختی جمهوری اسلامی ایران را به تصویب رساندند. با تصویب کلیات این سند از سوی اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مقرر شد که کشور با توسعه دانش و معرفت در زمینه علوم شناختی و فناوری­های مربوط به آن بر اساس مبانی اسلامی برای شناخت و تعالی انسان، اقتدار ملی، تولید ثروت و رفاه اجتماعی قدم بردارد و به عنوان کشوری پیشرو، مرجع و تأثیرگذار، مولد و الهام بخش در تولید علوم و فناوری­های شناختی  جایگاه مناسبی در جامعه جهانی داشته باشد. همچنین، بر اساس اهداف علمی و فناوری سند چشم انداز 1404 و نقشه جامع علمی کشور، رتبه اول در بین کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه را به خود اختصاص دهد. همچنین مطابق با ماده 99 قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران
(1403-1407)، دولت مکلف است با هدف تامین زیرساخت یکپارچه مورد نیاز در جهت بهبود زیست بوم فناوری در حوزه های پیشران و اقتدار آفرین، جذب و توانمندسازی نخبگان بودجه لازم را در حوزه علوم شناختی تامین نماید.

جدول شماره 1، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهانی در فناوری­های حوزه علوم شناختی در پایگاه وب آو ساینس را در بازه زمانی 10 ساله را نشان می­دهد.

براساس داده­‌های پایگاه وب آو ساینس، جمهوری اسلامی ایران در حوزه بازتوانی شناختی رتبه 15 جهانی و رتبه اول در بین کشورهای جهان اسلام را به خود اختصاص داده است و در این حوزه نسبت به دیگر کشورهای جهان اسلام عملکرد بهتری داشته است. رتبه جهانی جمهوری اسلامی ایران در روانشناسی شناختی و آموزش و پرورش شناختی 31؛ زبان­شناسی شناختی 24؛  فلسفه ذهن 36 ؛ ارزیابی شناختی 28 و علوم اعصاب شناختی 25 می­ باشد.

براساس جدول شماره 2، براساس داده‌های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) در حوزه روانشناسی شناختی، به ترتیب کشورهای ترکیه با 169 مدرک؛ جمهوری اسلامی ایران با 124 مدرک و مالزی با 114 مدرک در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. در حوزه زبان­شناسی شناختی، کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 30 مدرک، ترکیه با 25 مدرک و اردن با 22 مدرک؛ در حوزه آموزش و پرورش شناختی، کشورهای ترکیه با 930 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 561 مدرک و اندونزی با 558 مدرک؛ در حوزه بازتوانی شناختی، کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 156 مدرک، مالزی با 95 مدرک و مصر با 83 مدرک؛ در حوزه فلسفه ذهن، کشورهای ترکیه با 139 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 34 مدرک و مالزی با 21 مدرک؛ در حوزه ارزیابی شناختی، کشورهای ترکیه با 1112 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 898 مدرک و مالزی با 496 مدرک و در حوزه علوم اعصاب شناختی، کشورهای جمهوری اسلامی ایران با 378 مدرک، ترکیه با 363 مدرک و مالزی با 192 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند.

نمودار شماره 1 رتبه جمهوری اسلامی ایران در فناوری­های حوزه علوم شناختی در یک دهه اخیر را نشان می­دهد. مطابق این نمودار، رتبه جمهوری اسلامی ایران از 38 در سال 2014 به 24 در سال 2023 رسیده است و نشان از بهبود عملکرد فناوری­های حوزه علوم شناختی در بازه زمانی ده ساله می­باشد. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در 10 سال اخیر به سال­ 2020 با رتبه 21 بر می­گردد (نمودار 1).

براساس جدول شماره 3، بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی 10 ساله در حوزه روانشناسی شناختی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علامه طباطبائی بوده است. در حوزه زبان­شناسی شناختی، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه الزهرا و دانشگاه علامه طباطبائی؛ در حوزه آموزش و پرورش شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شهید بهشتی؛ در حوزه بازتوانی شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ در حوزه فلسفه ذهن، دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان و دانشگاه صنعتی امیرکبیر؛ در حوزه ارزیابی شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شهید بهشتی و در حوزه علوم اعصاب شناختی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است.