آرزو سازگار: مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، در یکی از اولین تصمیم‌های مهم خود حسین افشین را به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان منصوب کرد و حالا باید دید که این معاون جوان چه برنامه‌ای برای انقلاب در اکوسیستم فناوری و نوآوری ایران در دست خواهد داشت. شاید لازم باشد که او ابتدا از وضعیت سرمایه‌گذاری همسایه‌ها و کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی باشد. داستان آینده اکوسیستم فناوری و نوآوری عربستان چه چیزی را روایت می‌کند؟
به شهرک ملک عبدالعزیز برویم
نبض تحولات به نظر در شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز می‌زند. صبر کنید و ابتدا کمی به هقب برگردیم! سال 2017 میلادی و زمانی که مجمع جهانی اقتصاد سیاست حمایت از ایجاد مراکز انقلاب چهارم صنعتی را کلید زد، پس از آن بود که 19 مرکز در سراسر دنیا ایجاد شد؛ مهم این است 5 مرکز در منطقه و همسایگی ایران دایر شده است. مرکز انقلاب صنعتی چهارم در ترکیه با تمرکز بر هوش مصنوعی و تولید، مرکز انقلاب چهارم صنعتی امارات با ماموریت هوش مصنوعی، بلاکچین و پزشکی دقیق، سومین مرکز هم با ماموریت سیستم‌های غذایی، تولید و اینترنت اشیا برای SMEها در عربستان سعودی، مرکز چهارم در آذربایجان در حوزه هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال و چهارم هم مرکزی در قراقستان با محوریت اینترنت اشیاء برای SMEها.
حالا به ریاض برگردیم و سراغ شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز برویم جایی که سکان هدایت مرکز انقلاب چهارم صنعتی در عربستان را در اختیار دارد و مشارکت نخبگان را در حوزه‌هایی چون پروتکل‌های حکمرانی و چهارچوب‌های سیاستی با تمرکز بر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، شهرهای هوشمند، وسایل نقلیه خودران، هواپیماهای بدون سرنشین و بلاکچین را حمایت می‌کند. به تازگی هم مجمع جهانی اقتصاد با آژانس فضایی عربستان سعودی برای ایجاد دومین مرکز انقلاب صنعتی چهارم با تمرکز بر صنایع فضایی توافق کرده که از پاییز 2024 یعنی چند ماه آینده کار خود را به عنوان دومین مرکز با تمرکز بر فضا شروع به فعالیت می‌کند.
دیپلماسی اقصادی عربستان در عصر دیجیتال
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش با عنوان دیپلماسی اقتصادی عربستان یادآوری می‌کند: این کشور بر مبنای چشم‌انداز 2030 دیپلماسی اقتصادی جدیدی را طراحی کرده و به تدریج در حال اجرای آن است که بر اساس آن، ارتقای موقعیت عربستان به عنوان هاب جهانی تجارت و سرمایه‌گذاری و همچنین کشوری برخوردار از موقعیت برتر در جهان اسلام به اهداف کلیدی دیپلماسی اقتصادی تبدیل شده است.
افزون بر این، سند جدید توسعه صنعتی این کشور که بر پایه کاهش نقش نفت در اقتصاد این کشور و همراهی به انقلاب چهارم صنعتی طراحی شده نیز در شکل‌دهی به دیپلماسی اقتصادی نقش‌آفرین است. از منظر دولت عربستان، یک بخش تولیدی پویا، رقابتی، پایدار و صادرات محور برای تحقق چشم‌انداز 2030 به عنوان محرک اصلی برای جذب سرمایه خارجی، توسعه نوآوری، ایجاد مشاغل با کیفیت بالاتر و صادرات غیرنفتی ضرورت دارد و به همین خاطر برنامه ملی توسعه صنعتی به عنوان یکی از ارکان تحقق چشم‌انداز به تصویب رسیده است.
رشد و تنوع بر مدار نوآوری
این گزارش می‌افزاید: عربستان سعودی از طریق اصلاحات در مدل حاکمیتی و ایجاد نهادهای جدید مانند سازمان داده‌ها و هوش مصنوعی عربستان سازمان امنیت سایبری ملی، مرجع دولتی دیجیتال، و سازمان تحقیق، توسعه و نوآوری قدم‌های مهمی برای دیجیتالی کردن اقتصاد خود برداشته است. استراتژی ملی داده و هوش مصنوعی عربستان به تصویب رسیده و انتظار می‌رود استفاده از هوش مصنوعی را در این کشور افزایش دهد و باعث افزایش تعداد شرکت‌های استارت آپ در این زمینه و سرعت توسعه و شتاب برنامه‌های فناوری و توسعه زیرساخت‌های کشور در این حوزه شود.
چشم‌انداز عربستان 20۳0 حول محور رشد و تنوع می‌چرخد. از این رو وزارتخانه صنعت و منابع معدنی در تلاش است تا از تکنیک‌های انقلاب صنعتی چهارم برای تقویت این رشد و دستیابی به جهش‌های بزرگ برای بهره گیری از پتانسیل اقتصادی کامل بخش‌های صنعتی و معدنی استفاده کند . در این راستا الخرایف، وزیر دولت سعودی اعلام کرده که تمام خدمات صنعتی وزارت یاد شده از طریق یک پلتفرم واحد انجام می‌شود و با در اختیار داشتن یک پایگاه صنعتی قوی که شامل بیش از 10 هزار کارخانه و 40 شهر صنعتی تخصصی و یکپارچه است، فعالیت سرمایه‌گذار را ساده و تسریع می‌کند
. همچنین راهبرد ملی حمل و نقل و لجستیک عربستان که به تصویب رسیده است، فناوری‌های پیشرفته را به عنوان یکی از ارکان اصلی خود برای دستیابی به اهداف بخش و قرار دادن عربستان به عنوان‌هاب لجستیک منطقهای و جهانی قرار داده است.
در راستای عملیاتی کردن برنامه انقلاب چهارم صنعتی عربستان سعودی، این کشور قصد دارد با الزام هزار کارخانه به استفاده از فناوری‌های انقلاب چهارم صنعتی، یک بخش صنعتی رقابتی جهانی ایجاد کند. بر اساس اعلام وزارت صنعت و منابع معدنی، استراتژی جدید این بخش بر افزایش ورودی‌های محلی و همچنین پذیرش فناوری‌های انقلاب چهارم تمرکز خواهد بود . بر همین مبنا توسعه کاربری فناوری‌هایی نظیر شامل اینترنت پرسرعت موبایل، هوش مصنوعی و اتوماسیون، استفاده از تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ و فناوری ابر، مورد پشتیبانی قرار می‌گیرد. همچنین یک صندوق صنعتی نیز با برنامه‌ای روشن برای کمک به سرمایه‌گذاران در این بخش برای تغییر به سمت فناوری‌های انقلاب چهارم به کمک وام‌های سهل‌الوصول ایجاد خواهد شد.
اداره شهرهای صنعتی و مناطق فناوری عربستان همچنین در تلاش است تا کارخانه را به مدل‌هایی تبدیل کند که دیگران بتوانند از آن الگوبرداری کنند. یکی از اهداف استراتژی صنعتی عربستان تغییر از وابستگی به کارگران ارزان به تمرکز بر مشاغل با کیفیت است.
شهرک ملک عبدالعزیز را بشناسید
این شهرک در سال 1397 ایجاد شده که به عنوان موسسه اصلی تحقیق و توسعه علمی و آزمایشگاه ملی عربستان سعودی فعالیت دارد. قطب علم و فناوری ریاض، برترین آزمایشگاه ملی و پارک فناوری علمی عربستان سعودی است که نقش مهمی در افزایش رقابت اقتصادی و رفاه اجتماعی این کشور ایفا می‌کند.
چشم‌انداز آن این است که هم عربستان سعودی و هم جهان را از طریق نوآور ی در علم و فناوری روشن کند. یک ی از جنبه‌های مهم این چشم‌انداز پارک علم و فناوری است که به عنوان یک مرکز تجاری طراحی شده و تجاری‌سازی دانش و نوآوری را تسهیل می‌کند. همچنین کسب و کارها و استارت آپ‌ها را در زمینه‌های علم و فناوری به هم متصل و ایجاد ارزش کرده و اکوسیستم پر جنب و جوش نوآوری و کارآفرینی را تقویت می‌کند.
شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز بر این باور است که تحقیقات علمی و پیشرفتهای فناوری مؤلفه‌های کلیدی برای رشد بیشتر اقتصادی و توسعه ملی در عربستان سعودی است که ماموریت‌ها و مسئولیت‌های زیر را بر عهده خواهد داشت:
حمایت از استراتژی ملی تحقیق، توسعه و نوآوری: این شهرک یک طرح ملی برای علم، فناوری و نوآوری، برنامه توسعه صنعتی و لجستیک ملی و خدمات پشتیبانی علمی برای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی تهیه کرده است.
پشتیبانی تکنولوژیکی: پشتیبانی فنی شامل ارائه خدمات اینترنتی از طریق شبکه تحقیقات و نوآوری عربستان، خدمات فنی، آرشیو الکترونیکی و امنیتی است.
تحقیق و توسعه: اجرای پروژه‌های تحقیق و توسعه در 15 بخش حیاتی است که به رشد اقتصادی و پایداری کمک می‌کند.
پشتیبانی از نوآوری: حمایت و توسعه برنامه مراکز نوآوری صنعتی و تقویت کار مراکز رشد تجاری، شتاب دهنده‌ها و برنامه انقلاب چهارم صنعتی.
در بیانیه ماموریت شهرک آمده است: ما در تحقیقات علمی و پیشرفتهای فناوری برای خدمت به توسعه ملی در پادشاهی از طریق اهداف زیر سرمایه‌گذاری می‌کنیم
- حمایت از تحقیقات علمی و توسعه فناوری
- انجام تحقیقات علمی کاربردی و توسعه فناوری.
- هماهنگی فعالیت‌های ملی در زمینه‌های علم، فناوری و نوآوری.
- تقویت مشارکت‌های محلی و بین‌المللی برای انتقال فناوری، بومیسازی و توسعه.
- رائه مشاوره، خدمات و راهکارهای نوآورانه.
- سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری و فرآیندهای تجاری آن