شما سیاره نهم را پیدا کنید
آژانس هوا و فضانوردی ایالات‌متحده (ناسا) از عموم مردم دعوت کرده است تا در جستجوی دنیاهای احتمالی در مرزهای دوردست منظومه شمسی و در فضای میان ستاره‌ای نزدیک به خورشید به یاری دانشمندان بشتابند.
ناسا برای این کار وب‌سایت تازه‌ای را به نام جهان‌هایی در حیات خلوت: سیاره 9 (BackyardWorlds: Planet 9) تأسیس کرده است. این وب‌سایت به کاربران اجازه می‌دهد تا با تماشای ویدیوهای کوتاهی که توسط مأموریت کاوشگر نقشه‌بردار میدان دید باز در طیف فروسرخ (WISE) تهیه‌شده است، به جستجوی دنیاهای مرزی منظومه شمسی بپردازند که ممکن است تاکنون از دید دانشمندان پنهان مانده باشد.
شاید در این جستجو مردم بتوانند جرم غول‌پیکری را در این مرزهای دوردست پیدا کنند که همه شرایط تعریف جدید سیاره را داشته باشد و بار دیگر تعداد سیاره‌های منظومه ما را به عدد 9 و شاید بیش از آن افزایش دهد. ضمن اینکه دانشمندان سرنخ‌هایی در دست دارند که احتمال وجود چنین جرمی را بسیار بالابرده است.
در این فیلم‌ها مردم باید به دنبال اجرامی باشند که در مقابل میدان دید تصاویر و نسبت به ستاره‌های ثابت درگذر زمان جابجا می‌شوند.
به گفته مارک کوشنر، یکی از ستاره شناسان مرکز گودار در ناسا، فاصله ما و نزدیک ستاره به خورشید، یعنی پروکسیما قنطورس اندکی بی ش از 4 سال نوری است و بخش عمده‌ای از این فضای گسترده نامکشوف و بررسی نشده باقی‌مانده است. اگر اجرام بزرگی در این منطقه وجود داشته باشند به دلیل دوری از خورشید ضریب بازتاب آن‌ها و نوری که از آن‌ها به زمین بازتابیده می‌شود به‌قدری اندک است که بررسی و دیدنشان در طیف مریی عملاً غیرممکن یا فوق‌العاده دشوار خواهد بود؛ اما احتمال بیشتری وجود دارد که بتوان این اجرام را در پهنه نور فروسرخ مشاهده کرد. به همین دلیل تصاویر و داده‌هایی که مأموریت WISE تهیه‌کرده است می‌تواند در کنار مشارکت عمومی در بررسی آن‌ها دنیاهای تازه و کشف نشده‌ای را در همین همسایگی خورشید آشکار سازد.
مأموریت WISE در فاصله سال‌های 2010 و 2011 به نقشه‌برداری از سراسر آسمان پرداخت و یکی از جامع‌ترین داده گیری‌های در محدوده فروسرخ متوسط طیف را که اکنون در اختیار ما است تهیه کرد. بعد از پایان موفق مأموریت در سال 2011 این کاوشگر در سال 2011 خاموش شد. در سال 2013 مهندسان بار دیگر این مأموریت را فعال کردند تا با کمک آن به بررسی اجرام خطرناکی بگردند که در نزدیکی زمین ممکن است وجود داشته باشند و روزی در مسیر برخورد با ما قرار بگیرند. دنباله‌دارها و سیارک‌هایی که تغییرات مداری آن‌ها را به نزدی زمین می‌کشاند. با این تغییر هدف، نام مأموریت نیز تغییر کرد و اکنون به نام کاوشگر نقشه‌بردار میدان دید باز فروسرخ اجرام نزدیک زمین یا (NEOWISE) شناخته می‌شود.
این وب‌سایت تازه تأسیس شده با حمایت ناسا از این داده‌ها برای شناسایی اجرامی در فراسوی مرزهای سیاره یا منظومه شمسی استفاده می‌کند. در سال 2016 گروهی از محققان در موسسه فناوری کالیفرنیا (کلتک) نشان دادند که مدار برخی از اجرام دوردست منظومه شمسی نشانه‌هایی از وجود منبع گرانشی ناشناسی بر آن‌ها را مطرح می‌کند. این جرم ناشناس مؤثر بر مدار این سیاره‌ها به‌طور طبیعی نام موقت سیاره نهم یا همان سیاره ایکس را به خود گرفت. اگر این سیاره نهم واقعاً وجود داشته باشد (و آن محاسبات مداری به‌درستی وجود آن را حدس زده باشند) و همچنین اگر میزان درخشش این جرم – فعلاً ناشناخته – به‌قدری باشد که برخی از پیش‌بینی‌ها بیان می‌کند، این احتمال وجود دارد که ردی از این جرم در داده‌های WISE ثبت‌شده باشد و به همین دلیل مطالعه این داده‌ها ممکن است راه‌حلی برای پیدا کردن سیاره نهم باشد.
اما این جستجو به سیاره نهم محدود نخواهند ماند. با کمک این داده‌ها و این مشارکت ممکن است نه‌تنها اجرام دیگری در دوردست‌های منظومه شمسی کشف شوند که امکان یافتن اجرامی همچون کوتوله‌های قهوه‌ای یا دنیاهای سرگردان – سیاره‌هایی که به دلیلی از خورشید خود جداشده و در میانه فضای بی‌انتها سرگردانند – نیز وجود دارد.
یکی از راه‌های ساده برای تشخیص و کشف این اجرام در تصاویر دنبال کردن اجرامی است که در فواصل زمانی نسبت به اجرام پیش‌زمینه جابجا می‌شوند اگر به دنبال سیاره نهم می‌گردیم با توجه فاصله نسبتا نزدیک آن با خورشید در مقایسه با ستاره‌ها و اجرام زمینه شانس رصد تغییر مکان آن بسیار بال است. بخشی از این جستجو را می‌توان به یاری کامپیوترها انجام داد اما به دلیل وجود نویزهای مختلف در تصاویر ازجمله بازتاب نور ستاره‌های زمینه، چشمک زدن آن‌ها و تعداد زیادی از پارامترهایی که ممکن است در یک الگوریتم تشخیصی مشابه با رفتار سیاره به نظر بیایند چنین پردازشی زمان‌بر و گران‌قیمت خواهد بود
به همین دلیل هم پروژه سیاره نهم بر ای یافتن این جرم به چشمان انسانی اعتماد می‌کند. چشم ما می‌تواند در مقایسه مستقیم تصاویر و با آموزش ابتدایی اندکی که می‌بیند، تفاوتی را بین نویزها و نورهای مصنوعی و اجرام واقعی تفکیک شود. این روند نمونه به‌روز شده همان کاری است که کلاید تومبا در دهه 1930 میلادی انجام داد و موفق به کشف پلوتو شد.
در این وب‌سایت مردم از سراسر جهان می‌توانند با بررسی میلیون‌ها قطعه تصویری که از یک منطقه مشخص در بازه‌های زمانی مختلف تهیه‌شده است به دنبال رد اجرامی بگردند که با رفتار یک سیاره یا جرم واقعی در دوردست‌های منظومه شباهت دارد. اجرامی که افراد در این بررسی به آن‌ها مشکوک می‌شوند توسط تیم‌های علمی بار دیگر بررسی‌شده و آن‌هایی که قابل توضیح نباشند برای رصدهای شناسایی بعدی در نظر گرفته می‌شوند.
مردمی که در این مشارکت حضورداشته باشند درصورتی‌که بتوانند جرمی را نامزد کنند که درنهایت مشخص شود سیاره یا جسم تازه و موردتوجه‌ی بوده است، نامشان در همه مقالات علمی مرتبط به‌عنوان همکار پروژه درج خواهد شد.
این طرح قابلیت این را دارد که ما را به ست کشفی بزرگ که شاید یک‌بار در هر قرن فرصت آن به دست می‌آید هدایت کند و یکی از خبرسازترین پروژه‌های مشارکت شهروندی در علم را به نتیجه برساند.
این طرح حاصل همکاری ناسا، دانشگاه برکلی، موزه تاریخ طبیعی آمریکا در نیویورک، دانشگاه آریزونا، موسسه علوم تلسکوپ فضایی در بالتیمور و طرح زونیورس است.
شما هم اگر به دنیای ستاره‌شناسی علاقه‌مندید می‌توانید دست‌به‌کار شوید و ساعتی از اوقات فراغت خود را به جستجوی اجرام دوردست منظومه شمسی اختصاص دهید. کسی چه می‌داند؛ شاید شما که خواننده این مطلب هستید یکی از کاشفان سیاره نهم منظومه شمسی باشید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و مشارکت در این پروژه می‌توانید به وب‌سایت این طرح در اینجا مراجعه کنید.
–
پوریا ناظمی
No tags for this post.
