خلاقیت برای فرار از بحران آب

بحران جهانی آب دلایل زیادی دارد و به همین دلیل برای برطرف کردنش باید راهکارهای متفاوتی را به کار گرفت. در حال حاضر 1.2 میلیارد نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که آب شیرین در آن‌ها کمیاب است. بنابراین راه حل‌ها باید روی سیاست‌ها، تکنولوژی و رفتار مصرف کنندگان متمرکز شوند تا واقعا بتوانند تفاوتی ایجاد کنند. تعدادی از تکنولوژی‌های نوآورانه راه‌ حل‌هایی برای این بحران با روش‌هایی جذاب ارائه کرده‌اند. در این مطلب دو متخصص آب، «وینسنت کسی»، مشاور ارشد آب و بهداشت در WaterAid و «هانا استافورد» تحلیل‌گر انرژی و محیط‌زیست برخی از این پروژه‌ها را بررسی می‌کنند.

کتابت را بنوش

در یک همکاری با سازمان غیر انتفاعی «آب زندگی است» محققان دانشگاه کارنگی ملون این ابزار آموزشی و تصفیه را ابداع کرده‌اند. هر صفحه از این کتاب مشاوره‌هایی درباره آب و بهداشت فراهم می‌کند؛ مثلا توصیه‌هایی درباره اهمیت دور نگاه داشتن آلاینده‌ها از منابع آبی که در برخی کشورهای در حال توسعه رعایت نمی‌شود. اما نوآوری این طرح این‌جا است که این توصیه‌ها روی یک فیلتر بسیار با کیفیت چاپ شده که می‌تواند آب را تصفیه کرده و 99.9 درصد باکتری‌ها را از بین ببرد. هر کتاب آنقدر فیلتر دارد که می‌تواند آب سالم نوشیدنی را برای خواننده‌اش به مدت 4 سال تامین کند. این کتاب در غنا، کنیا، هاییتی، اتیوپی، هند و تانزانیا توزیع شده و نسخه فارسی آن هم در حال تولید است. کسی معتقد است فیلتر برای تولید آب آشامیدنی سالم یکی از نیاز‌های اساسی جامعه است اما به تنهایی کار نمی‌کند. به عبارت دیگر بسیار خوب است که این فیلترها با توصیه‌هایی در باره آب به صورت رایگان در اختیار افراد قرار می‌گیرند. این مسئله مشکل آب آن‌ها را حل می‌کند اما به تنهایی مسئله بهداشت را حل نمی‌کند و باید به آن به عنوان بخشی از راه حل نگاه کرد.

برج آب

این وسیله شبیه یک چاه است اما به جای خارج کردن آب از زمین آب را از اتمسفر محیط اطرافش استخراج می‌کند. این وسیله دو متر در زیر زمین قرار می‌گیرد، جایی که مخزن آن در سرمای زمین جا خوش می‌کند. در قسمت روی زمین توربین بادی اجزاء داخلی را به چرخش درآورده و باعث فرستادن هوا به داخل محفظه تراکم می‌شود. در این جا رطوبت هوای گرم به آب تبدیل شده و در محفظه قرار می‌گیرد. در شرایط ایده‌آل این وسیله می‌تواند روزی37 لیتر آب سالم تولید کند. این وسیله که در آمریکا توسط آزمایشگاه «ویسی» توسعه داده شده است توسط صلح سبز مورد آزمایش قرار گرفته و اواخر امسال مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

کسی در باره این پروژه می‌گوید؛ مثلا در صحرای آفریقا آب زیر زمینی را می‌توان از 20 متر زیر زمین بالا کشید. بنا براین مسئله در آنجا نبودن آب نیست بلکه نبودن تکنولوژی است. من نمی‌گویم این وسیله بخشی از راه حل نیست اما حتی تولید آب از منابع زیر زمینی هم راه حل نهایی نیست و تنها 20 درصد در حل مسئله نقش دارد. موضوع، سیاست‌گذاری و مصرف صحیح آب است.

فیلتر گرافنی

شیرین کردن آب شور یا نمک زدایی از آب شور به طور تاریخی بسیار گران قیمت و از نظر انرژی پر مصرف بوده است. به همین دلیل نمی‌شود آن را به عنوان یک راه‌حل گسترده مورد استفاده قرار داد. اما لاکهید مارتین در سال 2013 اعلام کرد یک سری غشاء و فیلتر گرافنی به نام پرفورن ساخته است که بنا بر ادعای شرکت هزینه نمک زدایی آب را تا 20 درصد کاهش می‌دهد. این غشاء ها تنها یک اتم ضخامت دارند و ادعا می‌شود در مقایسه با روش‌های معمول جریان آب را تا 500 درصد بهبود می‌بخشند. این اختراع در درجه اول به سود صنعت نفت و گاز است که سالیانه 18 میلیارد گالن آب آلوده تولید می‌کند. اما شرکت می‌گوید نسخه قابل استفاده از این فیلترها در صنعت آب شرب را هم توسعه داده است. استافورد می‌گوید نمک‌زدایی را تنها باید به عنوان آخرین راه‌حل به کار گرفت و نباید آن را به عنوان یک راه‌حل، جایگزین مدیریت آب و اصلاح مصرف آن کرد. در واقع تلاش برای ارتقا تکنولوژی‌هایی که بهره‌وری مصرف آب را بهبود می‌دهند بسیار کارآمدتر از این روش خواهد بود.

مه گیر

مه گیر، یک مجموعه بزرگ از توری‌هایی است که رطوبت را از مه هوا استخراج می‌کنند و قطرات را درون یک مخزن می‌ریزند. مجموعه ای بزرگ از این توری‌ها در کوهی در مراکش نصب شده است و می‌تواند روزی 6300 لیتر آب از مه هوا استخراج کند. آب به دست آمده از این روش بسیار تمیز و همیشه در دسترس است و شاید به همین دلیل است که « دار سی حمد» مدیر این پروژه در سال 2016 جایزه سازمان ملل را برنده شد. این پروژه برای اولین بار در آمریکای جنوبی استفاده شده است و سپس در چین، غنا، اریتره، پرو، آفریقای جنوبی و کالیفرنیا مورد استفاده قرار گرفته است.

استافورد میگوید که این تکنولوژی می‌تواند منبع پایدار آب نوشیدنی تمیز را برای جوامع محلی فراهم کند. اما بعید است بتواند یک تحول جدی درمنابع آب ایجاد کند. مثلا پروژه مراکش تنها آب لازم برای 160 نفر را تولید می‌کند و بنابراین نمی توان روی آن برای تحولی اساسی حساب باز کرد.

 

مزارع خورشیدی

در آب‌و‌هوای گرم و خشک بسیاری از مزرعه‌داران آب زیر زمینی را برای آبیاری مزارع به کار می‌گیرند. پمپ‌های خورشیدی یا پمپ‌هایی که از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند روز به روز فراگیرتر می‌شوند. اما مشکل جایی است که این پمپ‌ها و آب حاصل از آن بی ارزش تلقی می‌شوند و آبیاری بیشتر از اندازه بر اثر استفاده از آن رخ می‌دهد. در هند وقتی این پروژه در کنار مدیریت منابع آب و استفاده از تکنولوژی‌هایی که مصرف آب را بهینه می‌کنند، به کار گرفته می‌شود نتایج بسیار خوبی داشته است. این شیوه از آبیاری می‌تواند باعث کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای تا 5 درصد در سال شود.

کسی می‌گوید که راه‌حل‌های واقعی را نمی‌توان فقط در توسعه تکنولوژی جستجو کرد. بنابراین اگر این شیوه در ترکیبی از مدیریت و تکنولوژی بهینه سازی به کار گرفته شود، همچنان که در هند به کار گرفته شده مفید خواهد بود.  در ضمن این امکان نباید باعث از بین رفتن برگشت ناپذیر منابع زیر زمینی شود. 

علی رنجبران

No tags for this post.