در برخی مناطق جهان مردم به راحتی از آب تمیز و قابل شرب استفاده می کنند. آنها برای این منظور تنها چند متر تا شیر آب فاصله دارند. با این حال کم نیستند مردمی در بسیاری از نقاط زمین که برای داشتن مقدار اندکی آب راهی ندارند جز اینکه چندین کیلومتر حرکت کرده تا خود را به منابع آب برسانند. اما برای اینکه بتوان اندازه گیری دقیقی درخصوص میزان آب قابل دسترس در منطقه ای خاص انجام داد باید محاسبه ساده ای انجام داد و حجم استفاده از منابع آب در آن منطقه به خصوص را با بزرگی آن منابع آب مقایسه کرد. در نتیجه این مقایسه، نسبتی به دست می آید که در واقع معادل منابع موجود به میزان تقاضاست و در اصطلاح به آن «تنش آب» گفته می شود. این نسبت در گذر زمان و با توجه به تغییرات روی داده، تغییر می کند. همزمان با افزایش جمعیت یا جابجایی هایی که صورت می گیرد، تقاضا برای استفاده از منابع آب در بسیاری از نقاط جهان به ویژه مناطقی که همواره جمعیت چشمگیری دارند افزایش می یابد. البته عوامل دیگر در ایجاد تغییر در نسبت مورد نظر نقش دارند که از آن جمله باید به تغییرات جوی و الگوهای بارش اشاره کرد.
انستیتو منابع جهانی به تازگی نقشه ای از تنش آبی سراسر جهان ارایه کرده که در آن نوسانات مربوط به منابع آب در بخشهای مختلف دنیا تا سال 2040 را نشان می دهد. تخمین هایی که در این زمینه ارایه می شود متشکل از فاکتورهای مختلفی است از جمله خشکسالی، خطر جاری شدن سیل، سطح آبهای نزدیک به سطح زمین و دسترسی به آب قابل نوشیدن و بی خطر برای سلامت انسان. این سازمان پیش بینی کرده درحالی که وضعیت تنش آبی در برخی نقاط جهان همچنان پایدار و با تغییرات بسیار جزئی همراه خواهد بود، شاهد مناطقی هرچند بسیار محدود نیز خواهیم بود که به تدریج دارای وضعیت بهتری می شوند. اما روی ناخوشایند سکه جای دیگری است. بر اساس این پیش بینی ها، بسیاری از مناطق جهان با حجم در حال افزایش تقاضا برای استفاده از آب و کاهش همزمان منابع آبی مواجه می شوند که این خود زنگ خطر جدی به شمار می آید.
در مناطق جنوب غربی آمریکا و همزمان با کاهش منابع آبی به واسطه اثرات مخرب تغییرات جوی، شاهد بروز آتش سوزیهای بیشتری در مناطق مختلف حیات وحش هستیم. حجم این آتش سوزیها نسبت به گذشته افزایش یافته است. گذشته از این، به تدریج بر شمار جمعیت ساکن در مناطق جنوب غربی آمریکا افزوده می شود. این بدان معناست که تقاضا برای استفاده از منابع آبی در حال افزایش بوده و همزمان از حجم این منابع کاسته می شود. نواحی ساحلی پرو از دیگر مناطق مورد توجه کارشناسان حوزه آب در جهان محسوب می شود. البته در این منطقه از جهان و برخلاف نواحی جنوب غربی آمریکا شاهد افزایش حجم منابع آبی هستیم. در این مناطق و بر اساس الگوهای مربوط به تغییرات جوی، بر حجم بارشها افزوده شده است. در نتیجه بر حجم آب موجود در منابع آبی نیز اضافه شده است. بدین ترتیب می توان گفت در پرو، حجم منابع آبی در حال افزایش است. اما در نزدیکی این کشور، شیلی واقع شده است. تحقیقات نشان می دهد همین الگوهای جوی که موجب افزایش بارشها در پرو شده، موجب افزایش تنش آبی در شیلی شده است.
حالا از آمریکای جنوبی جدا شده و راهی قلب اروپا می شویم. مطالعات نشان می دهد که حجم منابع آبی در کشوری مانند آلمان در سطح پایداری مانده است که برای آن می توان به دو فاکتور اساسی اشاره کرد. ابتدا اینکه به لطف به کارگیری فناوریهای نوین در صنایع مختلف و از جمله کشاورزی، استفاده بهینه از منابع آبی در سطح بالایی قرار دارد. در آلمان کشاورزان شیوه های کاشت و آبیاری محصولات خود را مبتنی بر الگوهای نوین دنبال می کنند، جایی که در آن برای قطرات آب اهمیت زیادی قایل می شوند. فاکتور دوم مربوط به جمعیت این کشور می شود که نه تنها افزایش نیافته بلکه شیب منفی نیز دارد.
بر اساس محاسبات دقیقی که توسط دانشمندان انستیتو منابع جهانی صورت گرفته است از 16 کشور نخست فهرستی که در آنها تنش آبی در حال تشدید شدن است، 13 کشور در منطقه خاورمیانه واقع شده است. در این منطقه تغییرات جوی اثرات مخرب خود را نشان داده است تا جایی که در برخی مناطق آن کمبود آب به بحران تبدیل شده است که این خود می توان تنشهای دیگری از جمله مناقشات مسلحانه را به دنبال داشته باشد.
تحقیقات نشان می دهد 80 درصد آب دنیا برای کشاورزی مصرف می شود و در میان تمامی مناطق جهان باید به شمال غرب هند اشاره کرد تا جایی که این منطقه در رتبه نخست استفاده از منابع آبی جهان برای مصارف کشاورزی قرار دارد.
مترجم: مهدی پیرگزی
No tags for this post.