عمادالدین قاسمی‌پناه: فناوری‌های خلاق در صنعت گردشگری، بیش از پیش بر رونق این صنعت افزوده اند. گردشگری که سومین صنعت پرسود در دنیا پس از نفت و گاز و صنایع شیمیایی به شمار می‌آید با بهره‌گیری از صنایع خلاق و فناوری‌های نرم می‌تواند به تدریج جایگاه سوم صنعت خودروسازی را از آن خود کرد. آنچه باعث شد صنعت گردشگری در دنیا طی سال 2023 به درآمد 927 میلیارد دلاری برسد عوامل متعددی دارد، اما در این میان نقش فناوری و نوآوری غیرقابل انکار است. سفر شامل 2 فاکتور عمده حمل و نقل و اقامت است. اگرچه عوامل دیگری در سفر دخیل هستند، اما اگر فناوری می‌توانست حمل و نقل و اقامت را آسان‌تر و در دسترس‌تر کند، افزایش آمار گردشگران را تضمین می‌کرد. با این اوصاف، گردشگری در ایران همچنان تفریحی گران‌قیمت محسوب می‌شود. مشاهده چادرهای مسافرتی در شهرهای گردشگرپذیر گویای این ادعاست. اما فناوری برای گردشگری چه کرده است؟
فناوری‌های خلاق اقامت
یک مثال ساده کافی است تا اهمیت فناوری در حوزه اقامت را روشن کند. 10 سال پیش، اگر خانواده ای تصمیم می‌گرفت که با وسیله شخصی به شهرهای شمالی سفر کند با یک مسئله بزرگ روبه‌رو بود. سوال این بود: شب کجا استراحت کنیم؟
یکی از روش‌ها این بود که خانواده باید از مبدأ به صورت تلفنی اتاقی را در یک هتل رزرو می‌کرد و واریز مبلغ رزرو را به نحوی به تایید مدیریت هتل می‌رساند.
روش دوم اما ورود به شهر مقصد بدون مکان اقامت مشخص بود. خستگی راه اغلب باعث می‌شد، مسافر مکانی را انتخاب کند که احتمالا مطلوب نبود؛ چه هتل، چه خانه مسافر.
حالا شاهد ظهور پلتفرم‌هایی هستیم که با خلاقیت و نوآوری، 2 بازیگر اصلی چنین سفرهایی را به هم متصل کردهاند. اجاره دهنده و اجاره کننده بر بستر یک پلتفرم می‌توانند به راحتی به هدف خود برسند. اجاره دهنده با بارگذاری عکس‌های محل اجاره و توصیف شرایط و امکانات آن، گردشگران را جذب می‌کند. گردشگر هم با مشاهده مکان‌های متعدد برای اقامت، بهترین تصمیم را می‌گیرد و با خیال راحت از مسیر سفر لذت می‌برد.
نکته جالب، تعاملی بودن این پلتفرم‌هاست. به این معنی که هر دو گروه میزبان و مهمان امکان انتشار نظرات خود را دارند. خواندن نظرات به گردشگران برای انتخاب بهترین مکان کمک می‌کند و پذیرنده هم برای رفع مشکلات احتمالی تلاش می‌کند.
فناوری‌های خلاق حمل و نقل
یافتن بلیت و خرید آن همیشه دغدغه گردشگرانی بوده که یا خودرو شخصی نداشتند یا به هر دلیلی به وسایل نقلیه عمومی برای سفر علاقه داشتند.
اکنون خرید بلیت اتوبوس، قطار، هواپیما و حتی کشتی با چند کلیک بسیار آسان شده است. همچنین استفاده ایرلاین‌ها و مسافران از اینترنت باعث شده که کمتر گردشگری در انواع ترمینال‌ها سرگردان باشد، چراکه با یک جستجوی ساده از بلیت‌های لحظه آخری می‌توان مطلع شد.
به این موارد، تاکسی‌های اینترنتی را می‌توان اضافه کرد که اکنون سفرهای برون شهری را هم در فهرست خدمات خود قرار داده‌اند.
همچنین تاکسی‌های اینترنتی در داخل شهر مقصد هم نقش ویژه‌ای برای گردشگرانی ایفا می‌کنند که بدون وسیله شخصی سفر کردهاند.
تور آنلاین، ویزای آنلاین
پیش از این، اگر کسی برای سفر نیاز به تور گردشگری داشت، باید در ترافیک به دنبال آژانس مسافرتی می‌گشت. اکنون فروش تورها به صورت آنلاین بسیاری از مشکلات را رفع کرده است. همچنین اعلام قیمت تورها به نحوی که همگان از آن مطلع می‌شوند، زمینه یک رقابت سالم را بین آژانس‌های مسافرتی فراهم کرده است.
با آنلاین شدن دریافت ویزا هم، بسیاری از مشکلات کاهش پیدا کرده است. به عبارت دیگر، فناوری برای دریافت ویزا نقش تسهیل کننده را ایفا کرده است. متقاضیان با این نوآوری، دیگر نگران رفت و آمد، ایستادن در صف سفارتخانه‌ها و نقص مدارک نیستند.
نقش زیرساخت‌ها در گردشگری ایران
در گزارش «چشم انداز اقتصاد ایران در 1403» نکات جالبی دیده می‌شود. درواقع، فعالان حوزه گردشگری اگرچه باید فناوری و نوآوری را جدی بگیرند، اما به شدت نیاز به توسعه زیرساخت‌های گردشگری دارند.
در حالی که هدف‌گذاری ترکیه جذب 60 میلیون گردشگر خارجی است، در برنامه هفتم توسعه ایران، جذب سالانه 15 میلیون گردشگر پیش‌بینی شده است. پیش‌بینی این عدد در حالی است که به نظر می‌رسد زیرساخت‌های کافی در کشور برای جذب همین تعداد گردشگر هم وجود ندارد.
گردشگری، برگ برنده دولت چهاردهم
دولت چهاردهم در صورتی که گردشگری را به عنوان اولولیت نگاه کند، می‌تواند از این صنعت به عنوان یک برگ برنده برای توسعه اقتصادی و افزایش اشتغال استفاده کند.
آمار سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) بیانگر آن است که متوسط آمار گردشگری ایران از ژانویه تا آگوست ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۹ (پیش از همه‌گیری کرونا) ۵۰ درصد کمتر است.
درواقع، اگرچه آمارهای سه ماهه اول 2024 از رشد 60 درصدی ورود گردشگران خارجی خبر می‌دهند، اما باید در نظر داشت که طی سال‌های 2020 و 2021 سایه کرونا نه تنها بر کشور ما که در سراسر دنیا وحشت افکنده بود و سفرها به تدریج از سال 2022 آغاز شد. کما اینکه بیشترین درآمد گردشگری طی سال 2022 در جهان 175 میلیارد دلار بود که در سال 2023 به 927 میلیارد دلار رسید.