به گزارش سینا از روابط عمومی وزارت علوم ، برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری با موضوع: بررسی ابعاد سند ملی هوش مصنوعی میزبان سیدسعیدرضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و کریم زاهدی معاون ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی بود.
سعیدرضا عاملی در برنامه گفتگوی ویژه خبری در پاسخ به اینکه آیا با وجود ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی روند اجرای آن آغاز شده است، بیان کرد: به محض این که سند ملی ابلاغ می‌شود آغاز کار آن است، این سند که ۷ ماده دارد در ماده ۷ ساز و کار اجرایی تعیین شده است، سازمان ملی هوش مصنوعی که هفته گذشته تشکیل شد، اجرایی‌سازی سند هوش مصنوعی را برعهده خواهد داشت.
وی در پاسخ به سؤالی دیگری درباره سهم اجرایی سایر دستگاه‌ها در اجرایی‌سازی سند هوش مصنوعی ادامه داد: مسئولیت اجرایی‌سازی تمام اسناد علم و فناوری کشور در درجه اول متوجه معاونت علم و فناوری رئیس جمهور است، شورای عالی انقلاب فرهنگی اسناد متعددی را در حوزه علم و فناوری مانند سند نانو و سند بایو، سند امنیت غذایی، سند علوم شناختی به تصویب رسانده است ساز و کار اجرایی این اسناد در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دنبال می‌شود اما به دلیل اینکه هوش مصنوعی یک زیست بوم جدید ایجاد می‌کند و این زیست بوم متوجه همه کشور است، سازمان ملی مجزایی بر آن ایجاد شده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: هوش مصنوعی در تأثیرگذاری امتدادی در هر سه قوای مجریه، مقننه و قضاییه دارد، ضمن اینکه یک امتداد جدی در ۱۰ هزار شرکت دانش بنیان کشور و صنعت خواهد داشت. اگر امروز از صنعت ۴ صحبت می‌کنیم به عنوان سند فیزیکی سایبری، صنعت فیزیکی – سایبری، هوش مصنوعی بنیان این امر است.
عاملی تأکید کرد: هوش مصنوعی همه دستگاه‌ها را درگیر می‌کند و با اسناد گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و فناوری متفاوت است چراکه از یک نقطه عطف صحبت می‌کنیم که باید در همه عرصه‌ها ایجاد شود. در هدف هفتم سند ملی هوش مصنوعی، حکمرانی هوشمند مدنظر است و حکمرانی هوشمند یعنی دولت با همه ظرفیت‌هایش باید تغییر کند.
وی درباره افقی که سند هوش مصنوعی در سال ۱۴۱۲ در نظر گرفته شده و آن دستیابی به ۱۰ کشور برتر در حوزه هوش مصنوعی است، گفت: اگرچه با تأخیر سند ملی هوش مصنوعی را به تصویب رساندیم و کشور‌های پیشرفته دنیا از سال ۲۰۱۶ شروع کردند، اما در نظر گرفتن این چشم‌انداز جای خوشحالی دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: بعضی از کشور‌ها به نسخه ششم سندشان را مصوب کرده‌اند، ما نیز تدوین این سند را از دولت آقای روحانی آغاز کردیم و در دولت شهید رئیسی نیز تدوین و بررسی‌ها ادامه داشت تا اینکه هم اکنون شاهد ابلاغ آن هستیم و یک سند راهبردی داریم. سند راهبردی یعنی چه؟ سند راهبردی اولین کارش این است که هدفگذاری می‌کند و تمام سیاست‌ها، راهبرد‌ها، اقدامات را نسبت به آن هدف منسجم می‌کند، ما از این امکان برخوردار شدیم.
در نظرگرفتن ۴۸ برنامه اقدام در سند هوش مصنوعی
عاملی اضافه کرد: در این سند ۴۸ برنامه اقدام و ۱۱ راهبرد ملی و کلان پیش‌بینی شده است. در این سند دغدغه اخلاق هوش مصنوعی، تأمین کرامت انسان، از بین نرفتن ارتباطات انسانی، از بین نرفتن طبیعت زندگی نیز مدنظر بوده است چراکه رکن دوم توجه هوش مصنوعی، توجه به اخلاق هوش مصنوعی است و جلوگیری از زوائدی که ممکن است به لحاظ روابط انسانی پیش بیاورد، این سند می‌تواند تجمیع تجربه اسناد ملی کشور‌های دیگر با رعایت اصول ارزش‌هایی که مورد نظر جمهوری اسلامی ایران بوده را فراهم کند.
اولین هدف‌مان تسهیل کیفیت زندگی مردم است، بسیاری از روند‌های وزارتخانه‌ای برای مردم آزادهند است و نظام دیوان سالاری عجیبی در کشور حاکم است. هوش مصنوعی سطح دیگری از حکمرانی را ایجاد می‌کند البته موفقیت این سند بستگی به نگاه دولت و مجلس دارد، برخی کشور‌ها در مقطعی ۵۰ درصد منابع مالی کشورشان را به توسعه فناوری نو اختصاص دادند و این نشان از فهم عمیق آن‌ها از موضوع بوده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره توجه اسناد بالادستی به هوش مصنوعی گفت: اسناد بالادستی، الان سند هوش مصنوعی است، هدف اول سند هوش مصنوعی تقویت سرمایه انسانی کشور است. در برنامه هفتم نیز این هدفگذاری با عنوان تغییر رویکرد نظام به سمت حکمرانی هوشمند پیش‌بینی شده است و دولت باید طی یک برنامه ۵ ساله به اهداف مشخصی برسد.
ضمانت اجرایی سند هوش مصنوعی رئیس جمهور است
وی افزود: ضمانت اجرایی سند ملی هوش مصنوعی در درجه اول ابلاغ رئیس جمهور است، وقتی رئیس جمهور ابلاغ می‌کند موظف است که خودش به آن عمل بکند، ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی با همکاری مرکز ملی فضای مجازی وظیفه رصد و پایش در اجرایی‌سازی سند را برعهده داند. البته داشتن سند ملی هوش مصنوعی و در کنار آن تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی که سطح آن سطح معاون رئیس جمهور ست، این زمینه را فراهم می‌کند که ما در یک افق متفاوتی حکمرانی بکنیم، اگر این حکمرانی موفق باشد، ما به شرایطی خواهیم رسید که نظام وزارتخانه‌ای کشور تغییر می‌کند و آن بحثی را که رهبر معظم انقلاب در مورد بازسازی انقلابی ساختار کشور دارند محقق می‌شود.
عاملی بیان کرد: ساختار کنونی کشور مبتنی بر نیروی انسانی است اما در حکمرانی هوش مصنوعی این ساختار تغییر می‌کند و به نظام‌های الگوریتمی که تمام متغیر‌های مرتبط با حکمرانی در آن پیش‌بینی می‌شود، تبدیل خواهد شد. مثلاً یکی از جستجوگر‌های هوش مصنوعی هم اکنون ۱۳۰ میلیارد متغیر را برای جستجوی اطلاعات در سیستم پیش‌بینی کرده، بنابراین اگر به سمت استفاده از هوش مصنوعی برویم دیگر یک ساختمان بزرگی فرو نمی‌ریزد و حوادث ناگوار ایجاد نمی‌شود چراکه هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از اطلاعاتی که از بنا‌ها دارد درباره استحکام آن‌ها اطلاعات دقیق ارائه دهد و متناسب با آن تصمیم‌گیران تصمیم‌گیری کنند. هوش مصنوعی در توزیع مواد غذایی نیز می‌تواند تأثیر داشته باشد، به هر حال ناگزیریم که سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌انگیز را در کشور افزایش دهیم.
وی درباره کارکرد هوش مصنوعی در محیط بسته و باز توضیح داد: یک زمانی از حکمرانی هوش مصنوعی در یک محیط بسته صحبت می‌کنیم مثل کارخانه‌ها و صنایع مختلف که حتماً از ظرفیت هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و در واقع ناگزیر هستند که استفاده کنند، یکی از دلایل آن مقررات‌گذاری‌های جدیدی است که تحت تأثیر این حوزه باید صورت بگیرد، یکی از مقررات‌گذاری‌ها کاهش کربن است، کربن محیط زیست را نابود می‌کند، تمام کارخانه‌های کشور باید از ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای کاهش کربن استفاده کنند، این یک ظرفیت داخلی است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: زمانی هوش مصنوعی در محیط باز مدنظر است، یک شبکه داخلی نیست یک شبکه خارجی است، وقتی شبکه خارجی می‌شود به تعداد کاربر، مرکز تولید ایجاد می‌شود، در اصطلاح فضای مجازی ما از آن به منبع شدن همه کاربران یاد می‌کنیم. بر این اساس عملکرد تمام ظرفیت‌ها بر مبنای این سیاست‌ها، راهبرد‌ها، نظام ارزش‌ها، هدفگذاری‌ها باید حرکت کند و محدودیتی ایجاد نخواهد کرد. هوش مصنوعی امروز در درمان یک ظرفیت بزرگی پیدا کرده است و با آمدن رادیولوژی محاسباتی کار درمان آسانتر شده است. هوش مصنوعی در حوزه‌ای نظیر انبارداری نیز می‌تواند تحول ایجاد کند. امروز حجم وسیعی از مواد غذایی و میوه جات در انبارداری از بین می‌رود، چون برنامه‌ریزی نداشتیم که باهوش مصنوعی چه ذخیره‌هایی در نظر گرفته شود که دچار بحران نشویم. هوش مصنوعی یادگیری از وضعیت موجود است.
وی درباره تغییر سیستم سنتی کنونی و تبدیل آن به ساختاری هوشمند عنوان کرد: راه حل الزامات است، ۱۲ هزار قانون مصوب مجلس شورای اسلامی و ده‌ها سند ملی شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم، جدی بودن در اجرای قوانین، ضمانت اجرایی این امر است و حتی بررسی برنامه‌های پنج ساله کشور که مصوبه مجلس شورای اسلامی است، نشان می‌دهد که تنها ۲۳درصد آن‌ها اجرایی شده است، دلیل آن این است که محاسبات دقیق نبوده است و دلیل دیگر آن عدم جدیت کارگزار است. رئیس جمهور آقای پزشکیان گفتند در اجرای برنامه هفتم توسعه جدی هستند بنابراین پس از استقرار دولتی باید به سرعت برنامه‌های اجرایی آن تدوین شود. از طرفی باید سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مخاطره‌انگیز را افزایش دهیم. حوزه‌های مخاطره‌انگیز عمدتاً در فناوری‌های جدید است.
سند هوش مصنوعی یک برنامه دراز مدت است
عاملی ادامه داد: البته سند هوش مصنوعی یک برنامه درازمدت است آمریکا نیز به سند هوش مصنوعی خود نگاه درازمدت دراد، بنابراین برنامه هوش مصنوعی برنامه‌ای نیست که به سادگی محقق شود، چون زیرساخت‌های اساسی می‌خواهد، یکی از زیرساخت‌های مهم برای کشور شبکه ملی اطلاعات است. باید بودجه‌گذاری مناسب و سرمایه انسانی مرتبط تأمین شود. در سند تلاش کردیم از تجربه جهانی استفاده کنیم، ارتقای رقابت‌پذیری اقتصادی و نقش آفرینی در تعاملات بین‌المللی از اهداف مهم این سند است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مهم‌ترین بحث تقویت حکمرانی هوشمند است، بیان کرد: هوش مصنوعی یک ظرفیتی عمومی برای مدیریت شبکه‌ای و الگوواره‌ای کشور است. الگوریتم چهار عمل ریاضی است که طی یک مرحله‌بندی به پاسخ می‌رسید، نگاه به مرحله‌بندی نگاه هوش مصنوعی است، هوش مصنوعی لزوماً خطی نیست، می‌تواند هزاران و میلیارد‌ها اقدام دولت در این ظرفیت سرمایه‌گذاری شود.
عاملی ادامه داد: یکی از مزیت‌های این سند این است که هماهنگی بین چشم انداز و نظام ارزش‌ها، راهبرد‌های ملی و اقدامات وجود دارد. یکی از اصول ارزش‌ها توجه به عدالت و کرامت ایرانی هاست. دولت‌ها شعار عدالت می‌دهند اما نمی‌توانند به درستی آن را عملیاتی کنند. کرامت انسان‌ها در کشور بار‌ها تحقیر شوند برای اینکه بتوانند مجوزی بگیرند. کرامت انسانی و عدالت به کمک هوش مصنوعی سیستمی می‌شود، از طرفی هوش مصنوعی که جای انسانی بنشیند مدنظر ما نیست؛ ما دنبال بی‌خاصیت کردن انسان نیستم، هوش مصنوعی با متغیر تأمین زندگی انسانی مدنظر است. در این زمینه باید از قبل از دبستان باید به کودکان آموزش دهیم. سطح دانش و مهارت در دنیا بالا رفته است.
تغییر در نظام حکمرانی کشور با استقرار هوش مصنوعی
وی عنوان کرد: بنابراین اولین تغییر باید در مدل حکمرانی کشور ایجاد شود و هوش مصنوعی به عنوان زیست بومی در نظر گرفته شود که می‌تواند عدالت، تسهیل زندگی مردم، کاهش آلودگی محیط زیست و بسیاری از اهداف کیفی را ایجاد کند. یک سندی را در زمان شهید رئیسی تهیه کردیم که تصویب و ابلاغ نشد ولی ۶۱۰ مزاحمت در سیستم اداری کشور برای مردم استخراج کردیم برای رفع این مزاحمت‌ها به شاهراه‌های بزرگ هوش مصنوعی نیاز داریم. این سند در حوزه حکمرانی یک ماموریت اساسی به وزارت راتباطات برای زیرساخت و خدمات و به سایر دستگاه‌ها برای تولید محتوا داده است که بتوانند این مسیر را طی کنند.
در این زمینه باید آمایش رقومی در دستور کار باشد، در این آمایش معلوم شود که چه ظرفیت‌های فیزیکی باید تبدیل به رقومی شوند و بر اساس آن‌ها اولویت‌های اولیه صورت گیرد، هم اکنون ۳۹ اولویت در سند نظر گرفته شده که ممکن است برخی آن‌ها را نادرست بدانند، در حالی که اگر یک ظرفیت ۱۳۰ میلیارد پارامتری را می‌تواند یک ظرفیت داده را مدیریت کند ما صد میلیون پارامتر را برای مدیریت کشور بگذاریم.
سند هوش مصنوعی راهبردی کلی برای دولت‌ها خواهد بود
کریم زاهدی، معاون فناوری و نوآوری ستاد علم و فناوری در این گفتگو بیان کرد: یکی از قدم‌های اساسی برای ساماندهی حوزه هوش مصنوعی، تدوین سند هوش مصنوعی است و با وجود این سند می‌توان این انتظار را داشت که با تغییر دولت‌ها تغییر در حکمرانی هوش مصنوعی در کشور ایجاد نمی‌شود.
وی ادامه داد: اقدامات در نظر گرفته شده در سند سازمان بناست، این سند ملی با همکاری دستگاه‌ها تهیه شده است، همکاری حداکثری در این زمینه وجود داشته است و اقدامات ملی در نظر گرفته شده بر مبنای تفاهم دستگاه‌ها بوده است اما به خاطر گستردگی موضوع سازمان مستقلی برای اجرایی‌سازی در نظر گرفته شده است. همچنین هر یک از دستگاه‌ها موظف شده‌اند که نقشه راه خود را به شورای ملی هوش مصنوعی برای تصویب ارائه دهند.
معاون ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: این سند حدود ۵۰ اقدام دارد در اقدامات مشارکت بخش خصوصی و حتی مردم نیز مورد توجه بوده است. در سند چشم‌انداز‌هایی در نظر گرفته شده که ترجمه آن‌ها در اهداف آمده است، در این مسیر تربیت نیروی انسانی، تولیدات علمی، ارتقای نوآوری و تأمین زیرساخت‌ها مورد تأکید بوده است.