ارسلان ویسی: سینمای ایران در سال 1402، شاهد رشد و رونق تعداد فیلم‌های اکران شده بود. با نظر به اینکه در سال 1402 فیلم‌های سینمایی زیادی -از سال‌های گذشته- در نوبت اکران قرار داشتند، شاهد افزایش تعداد فیلم‌های سینمایی اکران شده بوده‌ایم.
به گزارش خبرگزاری سینا، میزبانی سالن‌های سینما از بیش از 28 میلیون تماشاچی، فروش 1,224 میلیارد تومانی فیلم‌های سینمایی اکران شده و اکران 145 فیلم سینمایی، نشانه‌هایی از رونق وضعیت سینمای ایران در سال 1402 هستند. با توجه به اینکه در این سال، عوامل برون‌متنی مانند همه‌گیری کرونا از بین رفته و شرایط اجتماعی جامعه مساعد و با ثبات بوده است، می‌توان آمار و اعداد مربوط به گیشه سینمای ایران را مبنای وضعیت صنعت سینمای ایران در نظر گرفت. از همین رو در این یادداشت وضعیت اکران فیلم‌های سینمایی ایران، پرفروش‌ترین و پرتماشاچی‌ترین فیلم‌های سینمایی، وضعیت سینمای گروه هنر و تجربه و تعداد و میزان فروش فیلم‌های سینمای خارجی در سال 1402 بررسی شده است.
رونق اکران فیلم‌های سینمایی در سال 1402
سینمای ایران در سال 1402، شاهد رشد و رونق تعداد فیلم‌های اکران شده بود. با نظر به اینکه در سال 1402 فیلم‌های سینمایی زیادی -از سال‌های گذشته- در نوبت اکران قرار داشتند، شاهد افزایش تعداد فیلم‌های سینمایی اکران شده بوده‌ایم. در سال 1402، تعداد 72 فیلم سینمایی روانه سالن‌های سینمای ایران شده‌اند که در مقایسه با سال 1401، 13 فیلم بیشتر اکران شده‌اند. همچنین تعداد فیلم‌های اکران شده «گروه هنر و تجربه» و «فیلم‌های خارجی» نیز افزایش پیدا کرده است. در سال 1401، تعداد 17 فیلم سینمایی گروه هنر و تجربه و 22 فیلم خارجی اکران شده بودند که در سال 1402، تعداد فیلم‌های سینمایی گروه هنر و تجربه به 41 فیلم سینمایی و فیلم‌های خارجی به 32 فیلم سینمایی افزایش یافته است.
تعداد فیلم‌های اکران شده در سال 1402
| نوع | تعداد |
| فیلم‌های سینمایی ایرانی | 72 |
| فیلم‌های سینمایی گروه هنر و تجربه | 41 |
| فیلم‌های سینمایی خارجی | 32 |
28 میلیون تماشاچی و 1,224 میلیارد تومان درآمد در سال 1402
تعداد کل تماشاگران سینماهای کشور در سال 1402، 28,258,271 نفر بوده است که در مقایسه با سال 1401، 14.6 میلیون نفر افزایش یافته است. همچنین میزان فروش سینمای ایران در سال 1402، 1,224 میلیارد تومان بوده که نسبت به فروش سال 1401 سینمای ایران (420 میلیارد تومان) تقریباً سه برابر شده است.
نگاهی به لیست فیلم‌های سینمایی پرتماشاچی سال 1402 نشان می‌دهد که فیلم سینمایی «فسیل» به کارگردانی کریم امینی با 7,434,625 نفر تماشاچی، پربیینده‌ترین فیلم سینمای ایران در سال 1402 بوده است. این فیلم همچنین با میانگین قیمت بلیت 433,618 ریال، 322.3 میلیارد تومان فروش داشته و عنوان پرفروش‌ترین فیلم سینمایی سال 1402 را نیز به خود اختصاص داده است. فیلم سینمایی «هتل» با 6,246,505 نفر تماشاچی در رده دوم پرتماشاچی‌ترین فیلم‌های سینمایی قرار گرفته است. هتل با 275.9 میلیارد تومان فروش در رتبه دوم پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمایی سال 1402 قرار گرفته است. فیلم سینمایی «هاوایی» نیز با 83.5 میلیارد تومان فروش در جایگاه سومین فیلم پرفروش سینمای ایران در سال 1402 قرار گرفته است.
10 فیلم پرفروش ایرانی اکران شده در سینماهای کشور در سال 1402
بررسی ده فیلم پرفروش سینمای ایران در سال 1402 برحسب ژانر نشان می‌دهد که فیلم‌های سینمایی با ژانر کمدی سلطه خود بر گیشه سینمای ایران را تثبیت کرده‌اند و چهار فیلم پرفروش سال 1402 کمدی بوده‌اند. برخلاف سال‌های دهه 90 که فیلم‌های سینمایی با ژانر اجتماعی سهم قابل توجهی از گیشه را به خود اختصاص می‌دادند، در سال 1402، فقط دو فیلم «ویلای ساحلی» و «سه کام حبس» با ژانر اجتماعی در میان ده فیلم پرفروش قرار دارند. نکته قابل توجه دیگر در بررسی ژانر فیلم‌های سینمایی پرفروش، تداوم حضور نمایندگان فیلم‌های سینمایی کودک و نوجوان است. فیلم سینمایی «بچه زرنگ» 62.5 میلیارد تومان فروش داشته و توانسته است در جایگاه ششمین فیلم پرفروش سال قرار بگیرد، همچنین فیلم سینمایی «نارگیل 2» نیز 28.1 میلیارد تومان فروش داشته و توانسته عملکرد خوبی در گیشه داشته باشد.
با بررسی میزان فروش فیلم‌های سینمایی ایران در سال 1402 می‌توان گفت که با اینکه فروش سینمای ایران افزایش یافته است و می‌توان آن‌را امر مثبتی قلمداد کرد، اما با درنظرگرفتن تورم و افزایش قیمت بلیت از میزان آن کاسته می‌شود. همچنین نگاهی به گیشه سینمای جهان و کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که هنوز هم فروش سینمای ایران با وضعیت مطلوب و شاخص‌های جهانی فاصله‌ی زیادی دارد.
فیلم‌های سینمایی گروه هنر و تجربه؛ کم رمق و منتظر توجه
فیلم‌های گروه هنر و تجربه در اغلب سال‌ها کمتر مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرند و مجموع تعداد تماشاچی آن‌ها عدد قابل توجهی نیست. در سال 1402، با اینکه تعداد فیلم‌های اکران شده افزایش چشمگیری داشته و در مجموع تعداد 41 فیلم سینمایی اکران شده است، اما باز هم تعداد مخاطبان آن‌ها بسیار کم است. نگاهی به پرتماشاچی‌ترین فیلم‌های سینمایی گروه هنر و تجربه نشان می‌دهد که فیلم سینمایی «کاپیتان من» با 8,551 نفر تماشاچی و فروش 344 میلیون تومانی در جایگاه نخست پرتماشچی‌ترین و پرفروش‌ترین فیلم سینمایی گروه هنر و تجربه قرار گرفته است. فیلم‌های سینمایی «ایساتیس»، «مقیمان ناکجا» و «پسر انسان» نیز دیگر فیلم‌های سینمایی گروه هنر و تجربه هستند که توانسته‌اند بیش از 5 هزار بیینده داشته باشند.
10 فیلم ایرانی گروه هنر و تجربه در سال 1402
با اینکه فیلم‌های سینمایی هنر و تجربه ماهیت و فلسفه و اهداف خاص خود را دارند و نباید آن‌ها را فقط از منظر جذب تعداد مخاطب مورد بررسی قرار داد، اما این فیلم‌ها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و نیازمند توجه و سیاست‌گذاری مناسب هستند. نکته جالب توجه دیگر تعدد و تکثر ژانر این فیلم‌هاست، نگاهی به ژانر فیلم‌های سینمایی گروه هنر و تجربه نشان می‌دهد که آن‌ها در ژانرهای مختلفی همچون «مستند»، «داستانی»، «اجتماعی»، «درام»، «انیمیشن»، «خانوادگی»، «دفاع مقدس«، «تخیلی»، «فانتزی» و… ساخته شده‌اند.
عدم استقبال از فیلم‌های سینمایی خارجی در سینمای ایران
در سال 1402 تعداد 32 فیلم سینمایی خارجی در سالن‌های سینما اکران شده‌اند که همانند سال‌های گذشته مخاطبان خاص و کمی داشته‌اند. به نظر می‌رسد مخاطبان و دنبال‌کنندگان فیلم‌های سینمایی جهان با توجه به سانسور شدن آن‌ها از یک طرف و دسترسی رایگان به فیلم‌های سینمایی خارجی از طرف دیگر، تماشای آن‌ها در جایی غیر از سالن‌های سینما را ترجیح می‌دهند. نگاهی به فیلم‌های خارجی اکران شده در سال 1402، نشان می‌دهد که فیلم سینمایی «احضار 3» با 48,572 بیینده پرتماشاچی‌ترین فیلم سینمایی خارجی بوده است. فیلم‌های سینمایی «گرانش 3بعدی»، «یک مکان ساکت 2» و «انیمیشن لوکا» نیز به ترتیب در رده‌های بعدی قرار دارند. افزون بر این‌ها، اغلب فیلم‌های اکران شده محصول کشور آمریکا هستند و به غیر از چند فیلم فرانسوی و ژاپنی از فیلم‌های سینمایی کشورهای دیگر خبری نیست.
10 فیلم پرتماشاچی خارجی اکران شده در 1402
این در حالی است که همکاری‌های بین‌المللی یکی از راهکارهای رونق و شکوفایی صنعت سینما در ایران است و لازمه این امر ساخت فیلم‌های تولید مشترک با کشورهایی مانند چین و روسیه است. با اینکه بازار هدف و آورده اقتصادی فیلم‌های تولید مشترک اغلب مربوط به بازار خارجی است اما استقبال و رغبت مخاطبان کشور مبدأ یکی از علل مهم ایجاد این نوع همکاری‌ها برای کشورهای مقصد است و باید به این نکته توجه داشت و در راستای ترویج تماشای فیلم‌های سینمای جهان در سالن‌های سینما توسط مخاطبان ایرانی اقداماتی انجام داد.
فاصله سینمای ایران از هنر تا صنعت
نگاهی به وضعیت سینمای ایران در سال 1402 از چهار منظر، تعداد فیلم‌های سینمایی اکران شده، تعداد تماشاگران و میزان فروش سینمای ایران، سینمای هنر و تجربه و اکران فیلم‌های سینمای خارجی حاکی از آن است که سینمای ایران سال خوبی را گذرانده است و با افزایش مخاطبان و فروش همراه بوده است. با این حال، واکاوی فیلم‌های سینمایی پرفروش، الگوی فروش، تأثیر تورم و سلیقه مخاطب نشان می‌دهد که این افزایش فروش و تماشاگر به چند فیلم کمدی محدود شده است و سینمای ایران هنوز تا تبدیل به یک صنعت فاصله دارد.
- نویسنده: ارسلان ویسی، پژوهشگر مرکز نمافر
- منبع: سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران، 1402.