گروهی از محققان در دانشگاه وارویک و رصدخانه آفریقای جنوبی موفق به ثبت گونه‌ای گریزپای و کم یاب از اجرام سماوی شده‌اند. ستاره AR Sco (AR عقرب) نخستین نمونه ثبت‌شده از کوتوله‌های سفیدی است که رفتاری مشابه تپ اخترها از خود بروز می‌دهند. تپ اخترها به‌طور طبیعی با گونه بسیار متفاوتی از ستاره‌ها، یعنی ستاره‌های نوترونی مرتبط هستند
برای بیش از نیم‌قرن است که ستاره شناسان در پی شناسایی و به دام انداختن این اجرام هستند.
این جرم درواقع یک منظومه دوتایی است که از یک کوتوله سفید و یک کوتوله سرخ تشکیل‌شده است. این کوتوله سفید همسایه خود را زیر تازیانه شدید از ذرات الکتریکی و تابش‌های مختلف قرار می‌دهد و باعث می‌شود تا درخشش کل این منظومه هر دو دقیقه یک‌بار به‌طور چشمگیری تغییر کند.
پیش‌ازاین تحقیقاتی که روی این منظومه انجام‌شده بود تائید کرده بود که باریکه تابشی که از این کوتوله سفید منشأ می‌گیرد، پرتویی کانونی‌شده و متمرکز است که تنها در یک راستا می‌تابد و به‌نوعی شبیه به شتاب‌دهنده‌های ذرات عمل می‌کند. پدیده‌ای که تاکنون در جهان شناخته‌شده ما رصد نشده بود.
این منظومه در راستای صورت فلکی عقرب و در فاصله 380 سال نوری از زمین قرار دارد. فاصله‌ای که آن را در مقیاس نجومی به همسایه‌ای از منظومه شمسی بدل کرده است. کوتوله سفید این منظومه که بازمانده یک ستاره قدیمی است، ابعادی معادل سیاره زمین دارد اما جرم آن 200 هزار برابر زمین است. این ستاره هر 3.6 ساعت یک‌بار همدم کم جرم خود را دور می‌زند. همدم این ستاره، کوتوله‌ای قرمز است که تنها یک‌سوم جرم خورشید ما جرم دارد.
پرتو حاصل از این منظومه، میدان مغناطیسی معادل 100 میلیون برابر میدان مغناطیسی زمین دارد و تناوب کمتر از دو دقیقه یک‌بار همانند یک فانوس دریایی در میانه فضا عمل می‌کند که پرتویی از جنس تابش‌ها پرانرژی یو ذرات را به محیط اطراف خود می‌پراکند و همچون تازیانه‌ای بر چهره کوتوله قرمز همسایه خود ضربه می‌زند.
فاصله میان این دوستاره حدود 1.4 میلیون کیلومتر است – معادل سه برابر فاصله زمین تا ماه.
داده‌های جدید نشان از آ دارد که پرتوهای رسیده این منظومه به دارای قطبیدگی یا پولاریزاسیون بالا هستند که به معنی این است که میدانی مغناطیسی قدرتمند بر این منظومه حکمروایی می‌کند.
باید توجه داشت که اگرچه این منظومه رفتاری مانند تپ اخترهای رایج از خود بروز می‌دهد اما ازنظر ماهیت با چنین اجرامی تفاوتی بنیادی دارد. تپ اخترهای رایج، حاصل از ستاره‌های نوترونی هستند که خود این ستاره ا بازمانده ستاره‌های ابرپرجرم به شمار می‌روند درحالی‌که کوتوله سفیدی که مسئول ایجاد این پدیده در این منظومه است در دورانی که در رشته اصلی به سر می‌برده– دورانی که بخش اصلی و پایدار حیات خود را طی می‌کرده – قابل‌مقایسه با خورشید ما بوده است. خورشید ما نیز در پایان عمر خود به کوتوله‌ای سفید بدل خواهد شد اما به دلیل عدم وجود همدمی در کنار آن سرنوشتش با این منظومه تازه یافته متفاوت خواهد بود.
آنچه باعث وقوع این پدیده می‌شود کوتوله سفیدی است که در نقش یک دینام غول‌پیکر میدان مغناطیسی فشرده‌ای را تولید می‌کند که 10 هزار برابر از قوی‌ترین میدانی که ما می‌توانیم در آزمایشگاه‌های خود تولید کنیم قوی‌تر است. این ستاره و مولد این میدان مغناطیسی هر دو دقیقه یک‌بار به دور خود می‌چرخد و در این مسیر باریکه پرتوهای خود را بر ستاره همسایه خود می‌تاباند که این امر باعث کاهش تابش منظم کل منظومه می‌شود.
نتیجه این تحقیقات روز گذشته در نشریه نیچر نجوم منتشرشده است.
—
پوریا ناظمی
No tags for this post.