اصلاحات ضروری برای جذب دانشجویان دکتری پژوهش محور

دکتر محمد مهدی نژاد نوری افزود: مثلا هنوز دستگاه ها و مجموعه های صنعتی و غیرصنعتی نمی توانند مسائل خود را به صورتی که با روش های علمی قابل پژوهش باشد، مطرح کنند و در اختیار دانشگاه ها قرار دهند.

وی در گفتگو با سیناپرس ادامه داد: صنایعی هم که وابسته به واردات هستند، اصلا نیازی نمی بینند که مسایل خود را به صورت علمی بررسی کنند و از کمک دانشگاه ها بهره ببرند. حتی صندوق نوآوری و شکوفایی و بنیاد ملی نخبگان با اینکه به همین منظور تشکیل شده اند، اما نتوانسته طرحی جامع برای اصلاح این شرایط تدوین کنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر ادامه داد: به طور کلی جذب دانشجوی پژوهش محور در کشور ما سبک جدیدی است که به اصلاحات اساسی نیاز دارد. برای به بار نشستن این شیوه از جذب دانشجوی دکتری، باید به نتیجه گرایی حاصل از پژوهش، بیش از پیش اهمیت داده شود، یعنی نتیجه و خروجی پژوهش، کاربردی باشد و دردی را از جامعه دوا کند.

وی یادآور شد: همچنین باید در این شیوه از جذب دانشجو، رابطه استاد و دانشجو را هم اصلاح کرد؛ به این صورت که باید به اساتید اختیارات بیشتری تفویض شود تا با دقت بیشتری دانشجویان پژوهش محور را جذب کنند. نکته بسیار مهم این است که  این شیوه پذیرش دانشجو، به هیچ وجه نباید محلی برای جذب دانشجویان فاقد صلاحیت و یا روشی برای سوء استفاده، دور زدن کنکور و یا ورود آسان تر به مقطع دکتری باشد.

معاون سابق پژوهشی وزارت علوم عنوان کرد: در صورت اعمال اصلاحات ذکر شده، جذب دانشجو به سبک پژوهش محور در مقطع دکتری را می توان به عنوان پله ای برای اصلاح رابطه گسسته صنعت و دانشگاه دانست؛ به گونه ای که باید در جهت ارتقای این سبک از پذیرش دانشجوی دکتری، برنامه های جدی تری را تدوین کرد.

وی یادآور شد: تولید مدرک دانشگاهی غیرکاربردی به حدی افزایش یافته است که هر ساله خیل عظیمی از فارغ التحصیلان دانشگاهی را می بینیم که جذب بازار کار نمی شوند. به همین دلیل است که باید از هر طریق ممکن در پی بهبود رابطه مخدوش صنعت و دانشگاه باشیم که یکی از این راه ها، جذب دانشجوی دکتری پژوهش محور با شیوه های علمی و منطقی است.

به گفته این استاد دانشگاه،  باید تلاش کنیم دانشجویی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شود، یا به تصدی اموری که در آن تخصص دارد، بپردازد و یا اینکه در حوزه کارآفرینی، به بازار اشتغال جذب شود. به همین دلیل، اگر اصلاحات جذب دانشجوی پژوهش محور که به آن اشاره شد، اجرایی شود، آنگاه همین سبک جدید جذب دانشجو، می تواند اوضاع اشتغال دانش آموختگان را بهبود ببخشد. به این صورت که اگر کسی طرح منحصر به فرد و ویژه ای در حوزه پژوهش دارد که می تواند با استفاده از شیوه های علمی به پژوهش درباره آن بپردازد، می تواند به واسطه جذب دانشجوی پژوهش محور، در مقطع دکتری تحصیل کند.

وی ادامه داد: برای محقق شدن این شیوه از جذب دانشجوی پژوهش محور، طرح پژوهشی که مورد تصویب قرار می گیرد، باید نیاز یک مجموعه خصوصی یا دولتی باشد و البته با شیوه های علمی نیز قابل بررسی باشد. در این حالت،  دانشجوی دکتری پژوهش محور می تواند با کمک بودجه ای که آموزش عالی در اختیار او می گذارد، به پژوهش های کاربردی برای حل مسائل صنعت بپردازد.

به گفته این استاد دانشگاه، از آنجایی که هزینه انجام این پژوهش ها را وزارت علوم می پردازد، بنابراین نتیجه ای که حاصل می شود در اختیار این وزارتخانه قرار می گیرد. در این صورت، وزارتخانه می تواند نتایج این طرح ها را در راستای اهداف خود، به کار گیرد.

مهدی نژاد نوری در خصوص جذب دانشجوی پژوهش محور در حوزه های علوم پایه و علوم انسانی نیز عنوان کرد: وزارت علوم باید از انجام پژوهش ها در حوزه های علوم پایه و علوم انسانی استقبال کند، زیرا مثلا نیاز دارد که روش های آموزشی جدید در حوزه آموزش عالی را در قالب انجام این پژوهش ها، بیابد. زمانی که فناوری نانو تازه وارد دنیای علم شده بود، متخصص و منابع علمی کمی در اختیار داشتیم. در آن شرایط به جذب دانشجوی دکتری پژوهش محور در این حوزه پرداختیم تا هم دانشجویان بتوانند خود را در این زمینه توانمند سازند و هم اینکه منابع علمی ـ فناوری ما تامین شود.

معاون سابق پژوهشی وزارت علوم توضیح داد: نیازمحوری صرفا به این معنا نیست که پژوهش های ما صرفا به تولید محصولات فیزیکی منجر شود. ما در عصر حاضر با موضوعاتی مثل مسایل مدیریتی، اجتماعی، روانشناسی، مردم شناسی، هنری و … روبرو هستیم که نیاز است تا به صورت عالمانه مورد بررسی و پژوهش قرار بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: جذب دانشجوی دکتری به سبک سنتی و آموزش محور، خیلی اوقات کارآیی خود را از دست داده است. شاهد این مدعا هم فارغ التحصیلان دکتری آموزش محوری هستند که وقتی  برای کار و اشتغال به دانشگاه های کشور سرمی زنند، با ظرفیت اشباع مراکز آموزش عالی برای تدریس مواجه می شوند که همین مساله، باعث سرخوردگی طیف زیادی از فارغ التحصیلان مقاطع تحصیلات تکمیلی شده است. از طرف دیگر، اگر به کارآیی این فارغ التحصیلان دکتری نگاهی بیاندازیم می بینیم که بیشترین کارآیی آنها این است که صرفا به عنوان استاد یا معلم، مشغول به کار شده و به عضویت هیات علمی دانشگاه ها درآیند، آن هم در حالی که دانشگاه ها توان جذب این همه فارغ التحصیل دکتری آموزش محور را ندارند.

 

سه سال پررونق در جذب دانشجوی دکتری پژوهش محور
	سال	تعداد دانشجوی جذب شده
	90	حدود 500 نفر
	91	حدود 700 نفر
	92	حدود 1000 نفر

به گفته مهدی نژاد نوری، بیش از 90 درصد فارغ التحصیلان دکتری، به تدریس در دانشگاه مشغول می شوند و کمتر کسی به سراغ پژوهش یا کارآفرینی می رود. در حالی که دانشجویی که با سبک پژوهش محوری وارد دانشگاه می شود، طی چند سال آموزش، به روش های پژوهشی جدید و کشف راهکارهای علمی و کاربردی سوق داده می شود. در این صورت، هم خود دانشجو در این پژوهش ها، به تخصص و تجربه کافی دست پیدا می کند و می تواند در آینده به کارآفرینی در همان حوزه بپردازد و هم وزارت علوم که هزینه این پژوهش را تامین کرده است می تواند از نتایج آن، در حوزه های مختلف استفاده کند.

وی اظهار داشت: اگر وضعیت آموزشی کشور ما به جایی برسد که 90 درصد دانشجویان به سبک پژوهش محوری، به اخذ مدرک دکتری مبادرت ورزند، در آن صورت ارتباط گسسته صنعت و دانشگاه روز به روز بهبود خواهد یافت، چرا که صنعت می تواند به دانشگاه اعتماد کرده و سوژه های پژوهشی خود را به آن بسپارد و دانشگاه نیز می تواند نیازهای صنعت را در قالب این پژوهش ها بر طرف سازد.

معاون سابق پژوهشی وزارت علوم تصریح کرد: البته همواره 10 درصد از دانشجویان نیز می توانند به سبک آموزش محوری جذب مقطع دکتری شده و به عنوان اعضای هیات علمی دانشگاه ها تربیت شوند. حتی نباید از خاطر برد دانشجویانی که به سبک پژوهش محوری، مدرک دکتری  گرفته اند و  بعدها به تدریس در دانشگاه ها مشغول شده اند، شیوه تدریس آنها برای دانشجویان جذاب تر خواهد بود،  چرا که این اساتید، همیشه حرف های تازه تری دارند و از تجربه پژوهشی بالایی برخوردار هستند.

 

گفتگو: مریم طالبی

No tags for this post.