چرای دام‌ها، مراتع را نابود می‌کند
در زیست بوم های مرتعی، ارتباط تنگاتنگی بین عامل های فعال شامل دام، گیاه و خاک وجود دارد که بر پایداری و قابلیت تولید موثر است. ویژگی های شیمیایی خاک از مهمترین عامل های موثر در حاصلخیزی شیمیایی و درنتیجه آن، تراکم و نوع پوشش گیاهی زیست بوم های مرتعی به شمار می روند.
از سویی، چرای دام نیز بر برخی شاخص های کیفی خاک مانند ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی در زیست بوم های مرتعی تاثیرگذار است.
در زیست بوم های مرتعی، ارتباط تنگاتنگی بین عامل های فعال شامل دام، گیاه و خاک وجود دارد که بر پایداری و قابلیت تولید موثر است.
در رابطه با این زیست بوم ها، پژوهشی به انجام رسیده که در آن میزان تغییرپذیری برخی ویژگیهای شیمیایی خاک مراتع نظیر اسیدیته، شوری، غلظت فسفر و پتاسیم قابل جذب، آهک و درصد رطوبت و همچنین پوشش گیاهی آن ها تحت تاثیر میزان چرای دام ها، مورد بررسی واقع شده است.
این مطالعه که توسط گروهی از پژوهشگران دانشگاه تهران در منطقه «مخمل کوه» در شمال شهرستان خرم آباد و در سه منطقه مختلف آن که از لحاظ میزان و شدت چرای دام ها در سه وضعیت مختلف شامل چرای شدید (بحرانی)، چرای متعارف (کلیدی) و منطقه قرق شده (بدون چرا) قرار داشتند، انجام شد.
نمونه برداری های لازم برای این آزمایش در 5 نوبت زمانی در دو سال در فاصله زمانی 4 ماهه از واحدهای یک هکتاری مرتع انجام گردید. سپس میزان تغییرپذیری اسیدیته، شوری و میزان ماده آلی ، نیتروژن کل ، فسفر و پتاسیم قابل جذب خاک و همچنین مواردی نظیر درصد تاج پوشش گياهان، درصد خاک لخت و درصد لاشبرگ اندازه گیری گردیده و مورد مقایسه علمی قرار گرفت.
نتایج این بررسی ها نشان داد که شدت چرای دام ها و همچنین تغییرپذیری فصلی به طور قابل توجهی بر میزان مواد آلی، نیتروژن کل، فسفر قابل جذب و اسدیدته خاک تاثیر می گذارد.
درصد پوشش گیاهی در مناطق بحرانی، کلیدی و قرق شده به ترتیب 40، 44 و 53 درصد بوده که نشان از کاهش حدودا 25 درصدی پوشش گیاهی در منطقه بحرانی نسبت به منطقه قرق شده دارد.
بر اساس این یافته ها، محققین اظهار داشته اند که تفاوت در شدت چرای دام، درصد پوشش گیاهی و شکل رویشی گیاهان یک مرتع را تحت تاثیر قرار می دهد.
همچنین با افزایش فشار چرای دام، سیر کاهشی در تراکم پوشش های گیاهی، درصد پوشش گیاهان خانواده گندمیان در کنار افزایش درصد پوشش گیاهان بوته ای همراه مشاهده می شود.
از دیگر یافته های این تحقیق که در دوفصل نامه علمی پژوهشی «کشاورزی بوم شناختی» وابسته به انجمن علمی کشاورزی بوم شناختی منعکس گردیده، می توان به این موضوع اشاره نمود که در اثر چرای بیش از حد دام ها، مقدار موادآلی و رطوبت خاک و همچنین غلظت عناصر قابل دسترس فسفر و پتاسیم در خاکهای چنین مراتعی کاهش شدید نشان می دهد.
گفتنی است که کاهش بیش از ده درصد پوشش گیاهی مراتع به دنبال چرای بی رویه دام ها که در نتیجه آن، میزان ماده آلی خاک نیز کاهش می یابد، باعث می شود که فرسایش خاک این گنجینه های زیستی، تسریع یافته وبه دنبال آن گیاهان ناخواسته و مهاجم وارد حریم مراتع شوند. لذا طبق یافته های مطالعه فوق، برای اجتناب از این وضعیت، بایستی مدیریت مناسبی جهت کنترل چرای دام ها و حفظ پوشش گیاهی مراتع کشور انجام شود.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: میرسیدحسینی، ح. و همکاران. 1395. بررسی تأثیر چرای دام بر ویژگیهای شیمیایی خاک و پوشش گیاهی مرتع (بررسی موردی: مخمل کوه، استان لرستان). کشاورزی بوم شناختی، 6(1): 117-98.
No tags for this post.
