بر اساس توصیه های سازمان جهانی بهداشت و با توجه به آموزه های فرهنگی، شیر مادر بهترین غذا برای تأمین انرژی و ریزمغذی های موردنیاز شیرخوار تا پایان شش ماهگی است. در این دوران تغذیه با شیر مادر تعیین کننده سلامت نوزاد از نظر الگوی رشد و تکامل و همچنین حفاظت از شیرخوار در برابر ابتلا به برخی بیماری ها در آینده است.
شواهد زیادی وجود دارد که به نقش محوری تغذیه، به ویژه در مراحل اولیه زندگی و ارتباط آن با شروع بیماری های مزمن غیرواگیر مانند چاقی، فشار خون، دیابت و بیماری های آلرژیک اشاره می‌کند.
از حدود شش ماهگی نیازهای تغذیه ای و سرعت رشد شیرخوار افزایش می یابد و شیر مادر تنها حدود نیمی از این نیازها را را برآورده می سازد، بنابراین در این مرحله، زمان آغاز تغذیه تکمیلی برای شیرخوار فرا می رسد.
تغذیه تکمیلی به مواد غذایی جامد، نیمه جامد یا مایع حاوی مواد مغذی و انرژی اطلاق می شود که علاوه بر شیر مادر یا شیر مصنوعی به شیرخوار داده می شود. در 6 ماه نخست زندگی شیر مادر تأمین کننده نیازهای بدن نوزاد است، اما پس از آن شیر مادر قادر به تأمین انرژی، پروتئین، روی، آهن و برخی از ویتامین های محلول در چربی نیست؛ از این رو نیاز است از پایان 6 ماهگی تا 24 ماهگی شیرخواران علاوه بر شیر مادر با غذای تکمیلی نیز تغذیه شوند.
در این دوره توجه به کیفیت رژیم غذایی برای جلوگیری از کمبود یا افراط در تغذیه و تنظیم عادات غذایی صحیح ضروری است؛ تأخیر و تعجیل در شروع تغذیه تکمیلی بدون توجه به شرایط رشد شیرخوار و همچنین عدم پیروی از اصول صحیح آن، عواقب جبران ناپذیری به لحاظ رشد جسمانی و شکل گیری عادت های غذایی برای شیرخوار به دنبال دارد که در اینجا به تعدادی از پیامد های نامطلوب اشاره می شود.
در شروع زودهنگام تغذیه تکمیلی، احتمال دریافت مازاد انرژی و مواد مغذی و احتمال ابتلای شیرخوار به چاقی افزایش می باید؛ از سوی دیگر دریافت ناکافی انرژی و مواد مغذی به دلیل جایگزینی غذای تکمیلی با شیر مادر و همچنین کاهش دریافت شیر مادر، موجب کاهش مزایای تغذیه ای آن می شود. در هنگام شروع تغذیه تکمیلی چنانچه بدن شیرخوار تکامل کافی برای مواجهه با مواد غذای جدید را نداشته باشد، می تواند احتمال ابتلا به آلرژی و بیماری های عفونی مانند اسهال را به دنبال داشته باشد.
چنانچه به دلایل مختلف شروع تغذیه تکمیلی با تأخیر انجام شود، به دلیل عدم کفایت شیر مادر در این دوران، دریافت ناکافی مواد مغذی موردنیاز برای رشد شیرخوار، باعث آهسته تر شدن روند رشد و تکامل شیرخوار می شود. به تاخیر افتادن عمل جویدن و کاهش پذیرش غذاهای جامد، از دیگر نتایج شروع دیر هنگام تغذیه تکمیلی است.
سیمین خدابنده
کارشناس تغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان اقلید