آدر پناهی: ایرج راد، رییس هیات مدیره خانه تئاتر ایران با ابراز تاسف از بودجه ناچیز این خانه می‌گوید: برای همین بودجه ناچیز هم باید مالیات بپردازیم. به هیچ عنوان مخالف گرفتن مالیات نیستم ولی به این شرط که این مالیات از کسانی گرفته شود که در کارشان سود حاصل شود و اگر درآمد هنرمندی از میزیان مشخصی بالاتر رفت، آن شخصِ خاص موظف به پرداخت مالیات باشد؛ چیزی که مشابه آن را در شیوه مالیات‌گیری از حقوق کارکنان دولت نیز می‌بینیم.
به گزارش خبرگزاری سینا، بحث دریافت مالیات از هنرمندان در چند سال گذشته به عنوان یکی از گله‌های مهم اقشار هنری مطرح بوده و با این حال و با وجود پیگیری‌های متعدد هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده است.
تا همین چند سال پیش در مورد مشاغل هنری، قانون معافیت مالیاتی اجرا می‌شد و هنرمندان، گروه‌ها و موسسات فرهنگی هنری از پرداخت مالیات معاف بودند اما حالا چند سالی است که این قانون منتفی شده و هنرمندان نیز موظف به پرداخت مالیات شده‌اند.
این مشکل زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که تولید یک اثر هنری در شرایط فعلی و به دلیل نرخ بالای تورم در قیاس با سال‌های گذشته به مراتب دشوارتر شده و از سوی دیگر ، دولت نیز حمایت خود را از گروه‌های هنری تقریبا به طور کامل قطع کرده است.
اما مشکل به همین هم خلاصه نمی‌شود. در چند سال گذشته برخلاف دهه‌های پیش، گروه‌های نمایشی که در سالن‌های دولتی تئاتر، به اجرای نمایش می‌پردازند، نه تنها کمک هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند، بلکه باید 20 درصد از فروش گیشه خود را به سالن بپردازند و این خود، مشکلات بیشتری را پیش روی هنرمندان قرار داده است.
از آنجاکه با دشوار شدن شرایط اقتصادی، اولین کالایی که از سبد مصرفی خانوار کنار گذاشته می‌شود، فرهنگ و هنر است، شرایط به مراتب برای گروه‌های هنری سخت‌تر هم می‌شود. بخصوص که آنان نمی‌توانند رقم قیمت بلیت را از حدی هم بالاتر ببرند چراکه در این صورت، بخشی از همان مخاطب محدود را نیز از دست خواهند داد.
مجموعه این عوامل، شرایط پیچیده‌ای را برای هنرمندان ایجاد کرده و در همین زمینه با ایرج راد، رییس هیات مدیره خانه تئاتر ایران گفتگو کرده‌ایم.
این هنرمند تئاتر با اشاره به قانون معافیت مالیاتی فعالیت‌های هنری توضیح می‌دهد: طبق بند «ل» ماده 139 کلیه فعالیت‌های فرهنگی هنری دارای معافیت کامل مالیاتی هستند. در این مصوبه به تفکیک درباره همه این مشاغل صحبت شده تا ابهامی وجود نداشته باشد اما متاسفانه در سال‌های گذشته مسائلی پیش آمد که هنرمندان نیز موظف به پرداخت مالیات شدند.
او ادامه می‌دهد: به هیچ عنوان مخالف گرفتن مالیات نیستم ولی به این شرط که این مالیات از کسانی گرفته شود که در کارشان سود حاصل شود و اگر درآمد هنرمندی از میزیان مشخصی بالاتر رفت، آن شخصِ خاص موظف به پرداخت مالیات باشد؛ چیزی که مشابه آن را در شیوه مالیات‌گیری از حقوق کارکنان دولت نیز می‌بینیم.
راد با اشاره به ویژگی‌های مشاغل هنری و تفاوت آن با دیگر مشاغل می‌افزاید: درباره هنرمندان اولا این نکته را باید در نظر بگیریم که در کشور ما هنوز هنر به عنوان یک شغل رسمی، کد مشخصی ندارد. نمونه این سخن این است که بعد از سال‌ها تلاش برای شکل‌گیری اصناف هنری و تشکیل جلسات گوناگون و با وجود مصوبه هیات دولت، به دلیل شکایتی که به برخی از بندهای این آیین نامه وارد شد، تشکیل اصناف دچار مساله جدی شد و تقریبا منتفی به نظر می‌رسد.
او اضافه می‌کند: با این وصف، در شرایطی که هنرمندان جایگاه شغلی مشخصی ندارند، نمی‌توان درآمد چند سلبریتی را به کال جامعه هنری تعمیم داد بخصوص درباره هنرمندان تئاتر که اساسا بنیه مالی ضعیفی دارند.
راد با ابراز تاسف از اینکه نیمی از جامعه تئاتری، به دلیل مشکلات گوناگون، این هنر را رها کرده‌اند، می‌گوید: از مجموع 30 هزار هنرمند تئاتر در سراسر کشور، 15 هزار هنرمند از این حرفه خارج شده‌اند و برای مابقی هم امکانات کاری مناسبی وجود ندارد. وقتی هم که کار می‌کنند، مورد حمایت کافی قرار نمی‌گیرند در حالی که در تمام جهان، تئاتر، مورد حمایت است تا بتواند سرپا بماند. این حمایت حتی در مورد تئاترهایی که جنبه تجاری دارند و با وجود اینکه عموما سالن‌هایشان پر است و مورد استقبال گرم تماشاگران قرار می‌گیرند، نیز انجام می‌شود.
رییس هیات مدیره خانه تئاتر یادآوری می‌کند: در حال حاضر رقمی را به عنوان درآمد سالانه در نظر گرفته‌اند و بر مبنای آن، اگر درآمد هنرمندی در طول سال به این رقم برسد، آن هنرمند موظف به پرداخت مالیات است که چنین شرایطی برای همه هنرمندان امکان‌پذیر نیست.
راد با اشاره به فصلی بودن کار هنرمندان توضیح می‌دهد: حتی درمورد سلبریتی‌هایی که خارج از تئاتر، درآمد چند میلیاردی دارند، این نکته را باید در نظر گرفت که این درآمدهای بالا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، مدت زمان این درآمدزایی محدود است و یک هنرمند فقط چند سال می‌تواند در اوج بماند و بعد از آن زمینه کار و کسب درآمد، کمتر برای او فراهم می‌شود. بنابراین آنچه در دوران اوج فعالیت حرفه‌ای خود به دست می‌آورد، باید به نوعی پاسخگوی نیازهای آینده‌اش نیز باشد. اما مساله اینجاست که هنرمند تئاتر اصلا چنین درآمدی ندارد.
این بازیگر و کارگردان ادامه می‌دهد: آثار نمایشی به ویژه آثاری که زمینه‌های فرهنگی هنری بیشتری دارند، عموما از درآمد کمتری برخوردار هستند. حتی نمایش‌هایی که با حمایت اسپانسر روی صحنه می‌روند، نیز مشکلات خاص خود را دارند.
راد با اشاره به فروش ناچیز بسیاری از آثار نمایشی در قیاس با هزینه‌های تولیدشان، اضافه می‌کند: در حال حاضر به عنوان نمونه، اگر نمایشی به فروش 2 میلیاردی هم دست پیدا کند، جزو آثار پرفروش قلمداد می‌شود که باز هم درآمدی اندک است. چراکه یک گروه تئاتری برای روی صحنه رفتن یک نمایش معمولا 2 ماه تمرین و یک ماه اجرا دارد. از سوی دیگر هزینه تهیه دکور، لباس، تبلیغات و … نیز باید از همین درآمد کسر شود. به جز آن 10 درصد به عنوان مالیات، 20 درصد به عنوان سهم سالن و 5 درصد هم به عنوان سهم سایت فروش کم می‌شود. آنچه باقی می‌ماند، دستمزد همه عوامل گروه اعم از نویسنده، کارگردان، طراحان، بازیگران، دستیاران و … است. بنابراین در شرایطی که یک نمایش به فروش 2 میلیاردی هم دست پیدا کند، ـ که فروش بیشتر نمایش ها به این رقم نمی رسد ـ باز هم دستمزد اعضای گروه اجرایی چندان بالا نخواهد بود. به این دلیل است که می‌گوییم باید این مالیات از طریق درستی دریافت شود و نه از کسانی که درآمد بالایی ندارند.
ایرج راد کیست؟
راد، رئیس هیات مدیره خانه تئاتر و یکی از بازیگران و کارگردانان شناخته شده تئاتر، سینما و تلویزیون ایران است که بیش از پنج دهه به طور پیوسته در عرصه هنر بازیگری و کارگردانی فعالیت داشته و علاوه بر تدریس در دانشگاه‌ها، فعالیت صنفی منسجم خود را از دهه ۷۰ با حضور در هیات موسس خانه سینما، خانه هنرمندان و خانه تئاتر آغاز کرده است.
ایرج راد، زاده تهران است و بازی در فیلم های پستچی (۱۳۵۱)، دایره مینا (۱۳۵۳)، گردباد (۱۳۶۴)، اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵)، ویزا (۱۳۶۶)، جعفرخان از فرنگ برگشته (۱۳۶۶)، طوبی (۱۳۶۷)، چون ابر در بهاران (۱۳۶۹)، نصف جهان (۱۳۷۱)، سهراب تا سهراب (قطب مخوف _۱۳۷۲)، شور عشق (۱۳۷۹)، هفت ترانه (۱۳۸۰)، شمعی در باد (۱۳۸۲) و جای او دیگر خالی نیست (۱۳۸۴)، و بازی در تئاترهایی چون: ایستگاه ۱۳۴۶، آریا داکاپو ۱۳۴۷، در شاهراه ۱۳۵۰، دکتر فاستوس ۱۳۶۴و کشتی نوح ۱۳۸۷) را در کارنامه کاری خود دارد.