ببر هیرکانی با ببر مازندران Panthera tirgris virgata زیرگونه ببر است که در دهه 60 میلادی منقرض شد. این جانور که وزنش تا 136 کیلوگرم می‌رسید، در زمره بزرگتری گربه‌سانان زنده عصر حاضر بود. حالا نتایج یک مطالعه که در نشریه زیست‌شناسی حفاظت منتشرشده است، می‌گوید این زیرگونه را می‌توان را می‌توان با کمک زیرگونه دیگر ببر که در شرق دور سیبری زندگی می‌کند، با موفقیت به زندگی بازگرداند.
تیمی از محققان بین‌المللی که توسط صندوق جهانی حیات وحش wwf حمایت مالی می‌شوند، نقشه جاه‌طلبانه‌ای برای گرفتن تعداد مناسبی از ببر آمور( که مشابهت ژنتیکی زیادی با ببر مازندارن دارد ) و رها کردن ان در آسیای مرکزی دارند. اما قبل از پرداختن به این کار شنیدن داستان ببر مازندران خالی از لطف نیست.
ببر مازندران وقتی محکوم به فنا شد که روسیه ترکستان ( ناحیه‌ای شامل بخشی از روسیه، مغولستان، قزاقستان، ، افغانستان و دیگر کشورهای آسیای میانه ) را مسکونی کرد. نه تنها بخش‌های جنگلی این نواحی به سرعت تبدیل به زمین کشاورزی شدند، این ببرها توسط شکارچیان تفریحی و نظامیان با هدف تفریح و آموزش شکار شدند. تعداد زیادی است گراز‌های منطقه هم که طعمه این حیوان بودند در اوائل قرن بیستم به دلیل بیماری، شکار و حوادث طبیعی از بین رفتند. ( در ایران هم شکار و از دست رفتن زیستگاه در حاشیه دریای مازندران باعث از بین رفتن بزرگترین گربه‌سان این سرزمین شد- مترجم)
حالا اما بررسی‌های ژنتیکی روی ببر آمور نشان می‌دهد این دو زیرگونه تقریبا همین اواخر از یک جد مشترک جدا شده‌اند. خوشبختانه ببر آمور یا سیبری هنوز زنده است و هر چند در دسته در خظر انقراض دسته بندی شده است، اما هنوز در شرق دور در سیبری در جنگل‌های سردسیر و کوهستان حکمرانی می‌کند. مشخص کردن نقشه ژنتیکی دو زیرگونه نشان می‌دهد جد مشترک این دو زمانی حدود 10 هزار سال قبل در پایان عصر یخ‌بندان در منطقه آسیای میانه و ایران و در امتداد جاده ابریشم زندگی می‌کرده است. آن‌هایی که در منطقه باقی ماندند ببر مازندران شدند و دیگرانی که به سوی شمال شرق رفتند، ببر سیبری.
زیستگاه سابق ببر مازندران
با این حال علیرغم برخی تفاوت‌های کوچک فیزیلوژیک، توسط برخی محققان از نظر ژنتیکی غیرقابل تمایز محسوب می‌شوند. بنابراین جمعیت ببر سیبری شرایط را برای بازگرداندن ببر مازندران فراهم می‌کند. در حال حاضر یک زیستگاه مناسب برای این جانور در قزاقستان شناسایی شده است. ( در ایران تلاش‌ها برای این کار علیرغم معاوضه دو ببر سیبری با دو پلنگ ایرانی در سال 89، به دلیل کارشناسی نا مناسب شکست خورد. یکی از ببرها بر اثر مشمشه مرد ودیگری تا همین اواخر در قرنطینه بود. اما حتی در صورتی که این اتفاق هم نمی‌افتاد، ایران فاقد زیستگاه مناسبی است که بتواند از جمعیت پایدار ببر حماییت کند. اما پلنگ‌های ایرانی در سایت بازپرری پلنگ ایرانی در سوچی باعث به دنیا آمدن چند توله شدند که سه‌تایشان با موفقیت همین چند ماه قبل به زیستگاه جدید پلنگ ایرانی در قفقاز رها شدند. مترجم) . این زیستگاه می‌تواند تا 50 سال آینده از جمعیتی حدود 100 ببر پشتیبانی کند. پروژه در حال حاضر از سوی دولت‌های منطقه و مقامات حیات‌وحش محلی در حال پیگیری است.
اما طعمه‌های طبیعی ببر مثل آهو و گراز هم باید دوباره در این منطقه به طبیعت معرفی شوند. بنابراین کارهای زیادی برای انجام وجود دارد و این منطقه باید به خوبی محافظت شود. در این صورت می‌تواند به بازگشت دوباره یکی از شکوهمند‌ترین گربه‌سانانی که در زمین زیسته‌اند امیدوار بود.
علی رنجبران/ روزنامه نگار علم
No tags for this post.