به گزارش سینا از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در گفت‌وگو با جواد مشایخ، معاون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در این زمینه را در طول دولت سیزدهم جویا شده‌ایم.
در دولت سیزدهم، شاید بیش از هر زمان دیگری شاهد توجه به اقتصاد دانش‌بنیان و عملیاتی‌شدن این مفهوم در اقتصاد کشور بودیم. این نقطه عطف از تغییر نامی که در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان صورت گرفت هم قابل ردگیری است. مشایخ در این خصوص می‌گوید: «براساس این گزاره، علم و فناوری باید در جهت خلق ارزش، ثروت و انتفاع برای آحاد جامعه قرار گیرد. عملیاتی‌کردن این مهم، شجاعت بالایی می‌طلبید؛ چرا که ما کشوری مبتنی بر منابع هستیم و بیش از صد سال است که استخراج و فروش نفت به رکن اصلی اقتصاد ما بدل شده‌است. در این فضا، عهده‌دار شدن مأموریت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در دولت سیزدهم، نشان‌دهنده عزم راسخ و ایمان آیت الله رئیسی به زیست‌بوم علم و فناوری بود.»
تلاش مجدانه برای تحقق تولید دانش‌بنیان
به گفته مشایخ به دنبال تغییر عنوان معاونت علمی، تغییرات ساختاری به وقوع پیوست و ستادهایی ناظر به این دغدغه جدید، ایجاد و طراحی شد. همچنین، جریانات دیگری در حوزه علم و فناوری برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان به کمک معاونت علمی آمد که از آن جمله می‌توان به تصویب و ابلاغ قانون جهش تولید دانش‌بنیان اشاره کرد که همه اینها به پشتوانه حمایت‌های معنوی آیت الله رئیسی رقم خورده است.
وی افزود: «همین طور در سایر مبادی سیاست‌گذاری به ویژه در شورای عالی انقلاب فرهنگی و ابلاغ اسناد بالادستی حوزه‌های توسعه فناوری و نوآوری، بسیاری از مصوبات معطل مانده در دوره وی ابلاغ شده است. علاوه بر این، تلاش‌ها و کوشش‌هایی که رئیس‌جمهور شهید در تحقق شعار سال 1401 داشت، برگ دیگری از خدمات وی به زیست‌بوم علم و فناوری است. در این راستا، وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های اجرائی مکلف شده بودند تا آئین‌نامه‌های اختصاصی دانش‌بنیان حوزه مربوطه را تهیه و تدوین کنند و نهایتاً در 13 جلسه فشرده، آئین‌نامه‌های اختصاصی دستگاه‌ها در حوزه دانش‌بنیان تصویب شد. اینها بخشی از مجموعه اقداماتی است که رئیس دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان رقم زد و هر توفیقی تا به اینجا حاصل شده است، مرهون حمایت‌های بی‌بدیل ایشان است.»
دیپلماسی علم و فناوری در عرصه سیاست خارجی
توسعه اقتصاد دانش‌بنیان صرفاً یک مساله تک بعدی نیست و به شدت به روابط سیاسی و ارتباطات بین‌المللی گره خورده است. معاون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با اشاره به این موضوع گفت: «این دو مقوله درهم تنیدگی زیادی دارند و زمانی که سیاست‌مداران و مدیران کلان نسبت به اهمیت این موضوع اشراف و آگاهی داشته باشند، می‌توانند بیشترین بهره‌برداری را از دیپلماسی علم و فناوری ببرند. سال‌های گذشته، به واسطه برخی اتفاقات جهانی مثل همه‌گیری کرونا، صادرات محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته یا محصولات دانش‌بنیان، کاهش یافت و آمارها از صادرات چند صد میلیون دلاری خبر می‌داد. با این حال، با توجه به نقشی که دولت سیزدهم با تصمیمات منطقی و عاقلانه درخصوص واکسیناسیون سراسری در مهار همه‌گیری کرونا داشت، فضا برای نقش‌آفرینان و فعالان اقتصادی، به ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان بیش از پیش مهیا شد تا در بستر آرام‌تری فعالیت اقتصادی خود را ادامه دهند.»
مشایخ افزود: «بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات محصولات دانش‌بنیان سال 1402 به دو و نیم میلیارد دلار رسیده است که حاکی از رشدی چندین برابری بوده و نشان‌دهنده توفیقاتی است که در این زمینه حاصل شده است.»
به گفته وی، از آنجا که استفاده از ابزار دیپلماسی علم و فناوری در عرصه سیاست خارجی و توسعه روابط بین‌المللی هم از دیگر دغدغه‌های رئیس‌جمهور شهید بود، فعالیت‌های بسیار چشمگیری از سوی وزارت خارجه و با همکاری معاونت علمی صورت گرفت. در این زمینه تلاش شد تا از ظرفیت‌های بین‌المللی برای معرفی دستاوردهای کشور در حوزه علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان استفاده شود و در اکثر سفرهایی که ایشان به کشورهای خارجی داشت، همکاران معاونت علمی و نمایندگان شرکت‌های دانش‌بنیان برتر نیز حضور یافته و نمایشگاه‌هایی را برپا کرده و می‌کوشیدند تا متناسب با نیازمندی‌های کشور هدف، توانمندی‌های ایران را ارائه داده و فضا را برای حضور شرکت‌های ایرانی و توسعه صادرات و نقش‌آفرینی بین‌المللی باز کنند.»