آرین کربلائی: فرصت را از دست ندهید و اگر می‌خواهید سهمی از عصر دیجیتال تاجیکستان را به خودتان اختصاص دهید، از همین الان به فکر برنامه‌ریزی باشید. دولت این کشور یک برنامه بلندمدت دارد و می‌خواهد از توسعه اکوسیستم فنی استارتاپ‌ها حمایت کند و یک تحول جدی را رقم بزند.
به گزارش خبرگزاری سینا، این برنامه که اکوسیستم توسعه دیجیتال در تاجیکستان نام دارد از مهمترین سیاست‌های بلندمدت اقتصادی و نهادی در کشور تاجیکستان برای حرکت به سمت دیجیتالی‌سازی ساختارهای مختلف اقتصادی و اداری است. اما آیا این کشور فرصتی برای حضور نخبگان و شرکتهای نوآور و خلاق حوزه اقتصاد دیجیتال به شمار می‌آید؟
آینده اقتصاد دیجیتال با جمعیت جوان
بیش از 70 درصد جمعیت این کشور آسیای میانه را جوانان تشکیل می‌دهند و 37 درصد از شهروندان این کشور کودکان زیر 14 سال هستند چنین وضعیت جمعیتی هرچند یک فرصت کم‌نظیر برای حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال به شمار می‌آید اما از یک سو یک چالش بزرگ امنیتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هم به حساب می‌رود. با این حال مقامات دوشنبه باید حواسشان به دیگر کشورهای همسایه هم باشد چرا که تعلل در مسیر دیجیتالی شدن ممکن است دردسرساز شود.
روابط آینده کشورهای دیگر با تاجیکستان هم تعیین‌کننده است و ویژگی‌های خاص فرهنگی، اقتصادی و جایگاه منطقه‌ای و راهبردی آنها باعث خواهد شد تا اثرات منفی یا مثبت دیجیتالی‌شدن با توسعه شبکه‌های اجتماعی و مجازی نمایان شود.
فرصتی تاجیکستان دیجیتال برای ایران
اشتراک‌های تاریخی، فرهنگی و تمدنی و البته زبانی یک فرصت را برای شرکتهای فناور و نخبگان حوزه اقتصاد دیجیتال ایران فراهم می‌سازد تا بیشترین بهره‌برداری راهبردی و سرنوشت‌ساز را ببرند و البته با هزینه کمتر که در صورت غفلت از این فرصت، ما بازنده خواهیم بود. اما لازم است تا بدانیم که تاجیکستان دنبال چیست؟
دولت این کشور 2 هدف مهم را برای دیجیتالی کردن اقتصاد خود ترسیم کرده که شامل تقویت رشد اقتصادی فراگیر و افزایش سرمایه انسانی است. این را هم بدانیم که هرچند این کشور برای پی‌ریزی توسعه اقتصادی و اجتماعی بلندمدت را بر مبنای اکوسیستم دیجیتال فراگیر، گسترده و امن هدف قرار داده اما حضور در این عرضه برای مقامات تاجیکستان بدون چالش نبوده است. چرا که از 2 دهه پیش تاجیکستان در بین کشورهای آسیای مرکزی نخستین کشوری بود که ارتباط دیجیتالی توسعه یافته را به عنوان سیاست خود اعلام کرد. اما موفق نشد و با انتخاب سیاست‌های اجرایی ناکارا و اعمال مالیات سنگین بر فعالیت‌های ارتباطاتی و مخابراتی انگیزه‌های بخش خصوصی برای ورود به این بخش مهم و سرمایه‌گذاری بر روی فناوری‌ها و تجهیزات مورد نیاز این بخش را به حداقل رساند.میوه این ناکارآمدی اکنون نمایان شده به نحوی که اکنون تاجیکستان از اغلب کشورهای همسایه در حوزه اقتصاد دیجیتال عقب مانده است.
دولت این کشور در تدوین استراتژی توسعه ملی خود برای سال 2030 به اهمیت و ضرورت رقابت در بازار ارتباطات با هدف افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساختها تاکید دارد اما در مقام اجرا، اصلاحات جدی را انجام نداده است. سوال اینجاست که چرا این کشور به هدف خود نرسیده است؟
ترس و بی‌اعتمادی از دنیای دیجیتال
واقعیت این است که ترس و بی اعتمادی در حوزه توسعه اکوسیستم دیجیتال بر کشور و مقامات سیاسی تاجیکستان حاکم شده و هرچند خدمات مالی دیجیتالی غالباً با زندگی روزمره مردم سر و کار دارد، اما به دلیل بی اعتمادی به سیستم مالی، استقبال از این خدمات با احتیاط مواجه می‌شود.
برای غلبه بر این ترس و بی‌اعتمادی، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند تا مهارت‌ها آموزش داده شود و سواد عمومی شهروندان افزایش یابد و شاید نفوذ اینترنت در مدارس و دانشگاه‌ها و بین دانش‌آموزان و دانشجویان بتواند راهگشا باشد. به همین دلیل یک گزینه این است که نظام آموزشی این کشور با دنیای دیجیتال بیشتر هماهنگ شود تا باعث اعتماد عمومی افزایش یاب.
بر اساس آخرین آمارها تنها 20 درصد از مدرسه‌های تاجیکستان به خدمات اینترنتی مجهز شده‌اند و چالش دیگر این است که معلمان با این پدیده آشنا نیستند و به همین دلیل گزینه دیگر آموزش و افزایش مهارت معلمان تاجیک باشد. آموزش در سطوح بالاتر تحصیلی هم باید در ارتباط بیشتری با تجهیزات و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی قرار گیرند چرا که در حال حاضر سیستم‌های آموزشی در تاجیکستان نشانه‌های قابل توجهی از حرکت در این جهت از خود بروز نمی‌دهند.
از سال 2019 دولت تاجیکستان با رونمایی از سیاست‌های اقتصادی دیجیتالی خود نسبت به ضرورت این آموزش‌ها تاکید کرد و مقامات این کشور بر لزوم تغییر در مقررات در جهت حمایت از کارآفرینان و تجارت الکترونیک و دیگر جنبه‌های اقتصاد دیجیتالی تاکید کردند اما مقدمات اخذ مجوز، ساختارهای قانونی و مالیات‌های سنگین، شرکتهای تجاری و پشتیبانی کننده و استارت آپ‌های مرتبط با این رشته را رنج می‌دهد.
تحول دیجیتال در راه است؟
سوال مهم این است که آیا شاهد تحول در اکوسیستم دیجیتال تاجیکستان هستیم و بدون تقویت فرهنگ کارآفرینی و اکوسیستم نوآوری می‌توان ایده‌ها را تجاری‌سازی کرد؟ به باور کارشناسان به دلیل جمعیت جوان این کشور ، هر گونه سرمایه‌گذاری از سوی دولت و بخش خصوصی یا سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند در آینده به سرعت ظرفیت‌های فزاینده‌ای برای فناوری‌های دیجیتال به همراه خواهد داشت.
با این حال لازم است آگاه باشیم که بازار تاجیکستان، یک بازار کوچک و البته غیررقابتی است و محیط قانونی و حقوقی و همچنین منابع مالی مساعد نیست که باعث می‌شود شرکتهای فناور انگیزه کافی برای حضور در این اکوسیستم نداشته باشند، به ویژه اینکه هنوز فرهنگ کارآفرینی در تاجیکستان فراگیر نشده، هرچند نشانه‌هایی مثبت از رونق اقتصاد دیجیتال در این کشور دیده می‌شود.
البته اگر تصمیم دارید تا ریسک سرمایه‌گذاری در اکوسیستم دیجیتال تاجیکستان را در نظر بگیرید، باید بدانیم که همچنان فعالان این حوزه از سرقت ایده‌هایشان می‌ترسند و نسبت به حمایت قانونی دولت تردید دارند و مالیات سنگین هم انگیزه بخش خصوصی و شرکتهای استارتاپی را سرکوب کرده است. با این حال تدولت این کشور در تلاش برای ایجاد پارک‌های فناوری با نظام مالیاتی ترجیحی است که هرچند در اجرا گام عملیاتی برداشته نشده است.
2 چالش تامین اعتبار و نیروی کار ماهر
بررسی‌ها نشان می‌دهد که شرکتهای استارتاپی در حوزه اکوسیستم دیجیتال با 2 چالش جدی در تاجیکستان مواجه هستند. یکی از این چالش‌ها، تامین اعتبار مالی است چرا که شبکه بانکی این کشور شناختی از این وضعیت ندارند و از کارآفرینان و استارتاپ‌ها حمایت نمی‌کنند، علاوه بر اینکه سیاست‌های حمایتی شفافی برای پشتیبانی از سرمایه‌گذاری‌ها هم دیده نمی‌شود و تنها شرکت‌ها و استارتاپ‌ها باید روی داشته‌ها و منابع خود و البته دوستان و آشنایان خود خساب باز کنند. این در حالی است که تجربه جهانی نشان داده که برای توسعه اکوسیستم دیجیتال باید از استارتاپ‌ها حمایت شود و یک هماهنگی هماهنگی و همکاری بیشتر بین دولت، جامعه کمک‌کننده بین‌المللی و بخش‌های خصوصی باید شکل گیرد.
چالش دیگر تاجیکستان برای حرکت به سمت دیجیتالی شدن، فقر نیروی متخصص است و به همین دلیل حمایت جامع و گسترده از سیستم آموزشی می‌تواند به ایجاد و توسعه نیروی کار ماهر مورد نیاز در دوره گذار دیجیتالی کمک کند. چرا که فقر مشهود نیروهای متخصص در فناوری اطلاعات و ارتباطات در بازار موجب آسیب پذیر شدنن امنیت سایبری در کشور تاجیکستان شده است. البته نباید فراموش کرد که جمعیت جوان تاجیکستان فرصتی مناسب برای تربیت نیروی ماهر برای آینده به حساب می‌اید و برای پر کردن این شکاف و تبدیل تهدید کمبود نیروی متخصص به فرصتی برای آینده لازم است سرمایه‌گذاری سریع در زیرساخت‌های آموزشی، مواد درسی صورت گیرد و ظرفیت آموزگاران و مربیان در این مسیر ارتقا یابد. در چنین وضعیتی بخش خصوصی و کمک‌کنندگان بین‌المللی برای کمک به افزایش آگاهی از فرصتهایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد می‌کنند، باید بر روی آموزش دانش‌آموزان دبیرستانی سرمایه‌گذاری کنند. البته هرچند برخی از شرکتهای فنی برای آموزش نسل جوان تأمین اعتباراتی را انجام می‌دهند، لکن این رویکرد چندان کافی و اثر بخش نیست.
گزارش توسعه اکوسیستم دیجیتال تاجیکستان به 5 توصیه مهم ختم می‌شود که شامل تقویت ظرفیت امنیت سایبری دولت، اولویت دادن به نزدیک‌تر کردن اختلاف در دسترسی‌های زنان و مردان، حفظ حریم خصوصی داده‌ها و بهداشت سایبری برای همه سطوح اجتماعی، حمایت از توسعه اکوسیستم فنی استارت آپها و تغییر رویکرد به توسعه نیروی انسانی فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد.
خبرگزاری سیناپرس با هدف آشنایی فعالان ایرانی اکوسیستم دیجیتال تاجیکستان پیشنهاد می‌کند تا سند این گزارش را از لینک زیر دریافت کنند.
اکوسیستم توسعه دیجیتال تاجیکستان