روز گذشته شرکت SpaceX (اسپیس-ایکس) موفق شد پرتابه فالکون – 9 خود را با موفقیت به مدار زمین پرتاب کند و بخش پایینی این موشک را نیز با موفقیت بر سکوی شناور خود فرود آورد.
این نخستین پرتاب موشک فالکون و شرکت اسپیس – ایکس پس از وقفه‌ای چهار ماهه در برنامه پرتابهای این شرکت بود. چهار ماه پیش فالکون که حامل ماهوراه‌ای پیشرفته و 200 میلیون دلاری بود در هنگام پرتاب به دلیل مشکلی دربخش سوخت منفجر شد. ماهواره‌ای که در آن حادثه از بین رفت، قرار بود شرکت فیس‌بوک رادر اجرایی کردن طرح جاه‌طلبانه خود برای در اختیار قرار دادن اینترنت رایگان در بخش‌هایی از جهان یاری کند.
پس از آن شکست برنامه پرتابهای اسپیس – ایکس به حالت تعلیق درآمد تا تحقیقات درباره آن حادثه تکمیل شود.
اسپیس – ایکس برای ادامه حیات خود نیاز دارد تا بتواند اعتماد مشتریان را به امنیت و البته هزنیه رقابتی پرتابهای خود جلب کند و پرتاب دیروز گام مهمی در این زمینه بود.
در این پرتاب موفق، فالکون – 9 ، ده ماهواره مخابراتی متعلق به شرکت ایریدیوم را به مدار زمین برد.
پرتاب اسپیس ایکس پس از وقفه ای چهار ماهه – عکس از نیویورک تایمز
گامی برای کاهش هزینه‌ها
با پرتاب موفق دیروز بار دیگر پرتابهای اسپیس‌ایکس – در بخش اعزام محموله – به روال عادی برگشت. در سال 2017 این شرکت جدول نسبتا فشرده‌ای برای بیش از 25 پرتاب را پیش روی خود دارد که در صورتی که اتفاق ناخوش‌آیند دیگری رخ ندهد می‌تواند راه را برای قراردادهای بیشتر باز کند.
این تعداد پرتاب با شرایط فعلی هنوز برای سودآوری بلند مدت کافی نیست. اسپیس‌ایکس باید بتواند قیمت پرتابهای خود را کاهش داده و تعداد پرتاب‌هایش را افزایش دهد تا بتواند درآمد و سرمایه لازم برای پروژه‌های جاه‌طلبانه بعدی خود را تضمین کند. پروژه‌هایی که قرار است در سفر انسان به فضا و کلونی سازی مریخ به اوج برسد.
گام مهمی که اسپیس ایکس در این راه برداشته است تلاش برای استفاده مجدد از بخشی از سیستم‌های پرتابه‌های خود است.
طبقه پایینی پرتابگر فالکون ثانیه ای قبل از فرود موفق بر روی سکوی شناور خودکار
یکی از دلایلی که استفاده از سیستم‌های پرتاب فوق‌العاده گران قیمت است یک بار مصرف بودن آن‌ها است. هر بار که پرتابگری به فضا پرتاب می‌شود، پس از تزریق محموله خود به مدار، در جو سقوط می‌کند و یا به بخشی از زباله های فضایی بدل می‌شود. برای پرتاب بعدی، باید پرتابگر تازه‌ای ساخته شود.
همین مساله بود که ایده شاتل‌های فضایی را مطرح کرد. در شاتل‌ها بخش اصلی پرتابه‌ها قابل بازیابی بود و امکان استفاده مجدد از آن‌ها وجود داشت.
حال اسپیس‌ایکس و سایر شرکت‌های خصوصی که برای رقابت با رقبای دولتی خود چاره‌ای جز کاهش هزینه ندارند، به فکر استفاده مجدد از بخش‌های مختلف پرتابه‌های خود افتاده‌اند. یکی از مهم‌ترین این موارد تلاشی است که دو شرکت اسپیس‌ایکس و بلو اوریجن (تاسیس شده توسط جف بائز مدیر آمازون) در حال انجام آن هستند و استفاده مجدد از موشک‌های جنبی و طبقات پایینی موشک‌های چند طبقه ای و چند مرحله‌ای خود است.
اسپیس‌ایکس اولین شرکتی بود که موفق شد در چندین آزمایش مختلف طبقات پایینی پرتابه‌های خود را با موفقیت دوباره فرود آورد تا زمینه استفاده مجدد از آن‌ها فراهم شود. اگر اسپیس‌ایکس و سایر شرکت‌ها بتوانند مهارت خود در این زمینه را به حدی برسانند که قابل اعتماد برای مشتریان باشد، شاهد کاهش چشمگیری در قیمت اعزام محموله به مدار خواهیم بود. اتفاقی که باعث خواهد شد تا از سویی سودآوری این شرکت‌ها افزایش یابد و از سوی دیگر بسیاری از شرکت‌ها و ایده‌پردازان بتوانند فرصت بیشتری برای حضور در فضا و استفاده از امکانات بی‌نظیر ارتباطات و ماهواره‌های فضایی را در اختیار داشته باشند.
با این وجود هنوز تا اجرایی شدن و عملیاتی شدن کامل این پروژه راه طولانی در پیش است و اسپیس‌ایکس در حال آزمودن آن در کنار پرتابهای تجاری خود است.
فراتر از مساله استفاده مجدد از پرتابه ها، اسپیس ایکس برای اینکه بتواند پیش‌بینی مالی خود را تحقق بخشد باید مراقب حوادث احتمالی باشد. بر اساس گزارش که وال استریت ژورنال منتشر کرده است حادثه انفجار فالکون – 9 در پرتاب قبلی برای اسپیس ایکس ضرری معادل 260 میلیون دلار به همراه داشته است.
بدرود با درخشش ایریدیوم‌ها
بازگشت دوباره اسپیس‌ایکس با پرتاب 10 ماهواره شرکت مخابراتی عظیم ایریدیوم همراه بود.
شرکت ایریدیوم در کنار پرتاب روز گذشته بخش عمده‌ای از آینده قراردادهای سال جاری اسپیس ایکس را در اختیار دارد. قرار دادی به ارزش 468 میلیون دلار که بر اساس آن قرار است اسپیس ایکس در طی 7 پرتاب، خوشه جدیدی از ماهواره‌های ارتباطی ایریدیدوم را در مدار زمین قرار دهد.
بالا: نسل قبلی ماهواره های ایریدیوم. پایین: نسل تازه ایریدیوم ها
ایریدیوم‌ها ماهواره‌های شناخته شده‌ای در چند دهه گذشته به شمار می‌روند. این ماهواره‌ها شبکه‌ای را در اطراف زمین تشکیل می‌دهند که امکان ارتباط مشترکان خود در همه نقاط را فراهم می‌آورند و عملا فاقد نقاط کور در شبکه خدمات‌رسانی خود هستند.
شرکت ایریدیوم در حال بازسازی و به روز رسانی این ناوگان است و قرار است نسل تازه‌ای از ماهواره ها به نام ایریدیوم نکست (Next) را جایگزین نسل فعلی کند.
این اتفاق اگرچه برای اسپیس‌ایکس و مشترکان ایریدیدم، خبر هیجان‌انگیزی است برای گروه اندکی از علاقه‌مندان آسمان شب خبر از خداحافظی با دوره پرشکوهی دارد.
کسانی که در سال‌های اخیر به رصد آسمان شب پرداخته‌اند به ویژه کسانی که به رصد ماهواره‌ها علاقه‌مند هستند حتما با نام ایریدیوم‌ها آَشنا هستند.
رصد آماتوری ماهواره‌ها یکی از علایق گروهی از رصدگران آسمان شب است. اجرام مصنوعی که انسان در مدار زمین قرار داده است به دلیل اختلاف ارتفاعی که از افق ناظر دارند، می‌توانند نور خورشید را از بدنه یا صفحات خورشیدی خود به زمین بازتابانند و اگر شما پس از غروب یا پیش از طلوع در محدوده جغرافیایی این بازتاب باشید، می‌توانید این ماهواره ها را با چشمان غیر مسلح رصد کنید. رصد ایستگاه فضایی بین‌المللی و تلسکوپ فضایی هابل در زمره جذاب‌ترین این رصدها هستند و البته ایریدیوم‌ها که شهاب‌های مصنوعی آسمان شب را تشکیل می‌دهند در صدر فهرست علاقه‌مندی رصدگران اقمار مصنوعی زمین جای دارند.
نسل فعلی ماهواره‌های ایریدیوم به دلیل صفحات بازتابی آنتن و طراحی خود نوع خاصی از درخش‌ها را در آسمان شب ایجاد می‌کنند. در اطراف بدنه این ماهواره‌ها سه صفحه آنتن با ضریب بازتاب بالا و با زاویه 120 درجه نسبت به یکدیگر قرار داده شده است. بدین‌ترتیب وقتی ماهواره در حال عبور از منطقه ای است که برای ناظر زمینی امکان رصد بازتاب آن وجود دارد، همزمان به دور خود می‌گردد و وقتی این صفحات درصد بیشتری از نور خورشید را به سمت زمین بازتاب می‌دهند درخشش این ماهواره‌ها در آسمان شب افزایشی ناگهانی پیدا می‌کند. اگر در موقعیتی مناسب باشید گاهی درخشی که این ماهواره‌ها هنگام گذر از فراز سر شما ایجاد می‌کنند، ممکن است به درخشندگی ماه کامل هم برسد.
اگر مایلید ببینید هر شب چه ماهواره‌هایی از فراز محل زندگی شما عبور می‌کنند و کدام درخش‌ها یا گذرها را می‌توانید با چشم غیر مسلح ببینید می‌توانید به وب سایت Heavens-Above مراجعه کرده و محل سکونت خود را انتخاب کنید تا فهرست ماهواره‌های قابل مشاهده از آسمانتان را ملاحظه کنید.
ماهواره‌های جدید که در حال جایگزینی با نسل قدیمی ایریدیوم‌ها هستند، طراحی متفاوتی دارند. دیگر خبری از سه صفحه پیکان مانند آن‌ها نیست اما در عوض هر کدام از آن ها دو مجموعه صفحه خورشیدی بزرگ‌تر – نسبت به نسل قبلی – در اطراف خود دارند .
نمایی از یک درخش وتایی حاصل از گذر ماهواره های ایریدیوم
بدین ترتیب هنوز این ماهواره‌ها قادر به ایجاد ردهای درخشانی در آسمان بوده و ممکن است درخش‌هایی را نیز تولید کنند اما دیگر خبری از آن درخش‌های ناگهانی خیره‌کننده و گذرا نخواهد بود.
البته خبر خوب برای علاقه‌مندان رصدهای ماهواره‌ای این است که با کاهش قیمت‌ها و افزایش تعداد ماهواره‌هایی که به مدار زمین خواهند رفت روز به روز اهداف تازه و جذاب‌تری برای این رصدگران تیزبین آسمان شب فراهم خواهد شد.
—
پوریا ناظمی
No tags for this post.