زندگی دایناسورها به عنوان جانورانی که میلیونها سال در زمین حکمرانی می کردند به عنوان یک معمای بزرگ و تقریبا حل نشده در نظر گرفته می شود. یکی از نکات خواندنی درباره زندگی دایناسورها به پیدایش آنها در زمین مربوط می شود. واقعیت این است که این جانوران که معمولا تندخو و وحشی تصور می شوند از همان ابتدا مانند تیرانازاروسها بزرگ و غول پیکر نبوده اند. تحقیقات نشان می دهد دایناسورها فرآیند تکاملی چشمگیری داشته اند به طوریکه از خزندگان کوچکی در حد و اندازه گربه که به آنها «دینوسارومورفس» گفته می شود تکامل یافته و در ادامه برخی از آنها به جانورانی غول پیکر با گردنهای دراز تبدیل شده اند.
ردپای نخستین دایناسورها در دریاچه هایی متعلق به لهستان امروزی کشف شده است. سر و کله این جانوران حدود 250 میلیون سال پیش پیدا شد یعنی تنها یک تا دو میلیون سال پس از بزرگترین انقراض نسل تاریخ زمین. تخمین زده می شود تا 95 درصد از گونه های زمین بر اثر فورانهای عظیم آتشفشانی که در حد فاصل دوره های زمین شناسی «پریمان» و «تریازیک» روی می دادند نابود شدند. این ریزدایناسورها درحالی که شمارشان چندان زیاد هم نبود تا میلیونها سال همچنان ریزاندام باقی ماندند. اما همزمان با توقف فورانهای آتشفشانی و حاکم شدن آرامش نسبی در زمین به تدریج دایناسورها هم بزرگتر شدند.
قدیمی ترین فسیلهای کشف شده به دایناسورها در آرژانتین و برزیل شناسایی شده اند که قدمتی درحدود 231 میلیون سال پیش دارند. اما این اطمینان خاطر در میان دانشمندان وجود دارد که سر و کله نخستین دایناسورها خیلی پیشتر از این پیدا شد. همواره مرز مبهمی میان دینوسارومورفس ها و دایناسورها وجود داشته و این ابهام با هر کشف تازه ای که صورت می گیرد بیشتر و بیشتر می شود. اما در مقابل یک واقعیت مثل روز روشن است: دهها میلیون سال طول کشید تا نخستین دایناسورها در سراسر زمین پخش شده، بزرگ شوند و به ابعاد غول پیکر برسند.
اما زندگی دایناسورها با معماهای دیگری هم همراه است. اینکه آنها خونگرم بوده اند یا خونسرد هنوز برای دانشمندان جای سؤال است. تا دهه 40 میلادی این تصور عمومی وجود داشت که دایناسورها برگرفته از خزندگانی بودند که گویا برای انقراض نسل لحظه شماری می کردند اما در دهه 70 میلادی این تصور دگرگون شد. کشفیات تازه ای صورت گرفت که نشان می داد دایناسورها به مراتب فعال تر و هوشمندانه تر از آن چیزی بودند که تصور می شد. در ادامه برخی این تصور را مطرح کردند که دایناسورها همچون پرندگان امروزی، خونگرم بوده اند. این بدان معناست که دمای بدنشان بالا و ثابت بوده و می توانستند از طریق سوخت و ساز بدنشان آن را به طرز کاملا هوشمندانه ای کنترل کنند. حالا از آن زمان چندین دهه گذشته و هنوز کسی به درستی نمی داند که دایناسورها خونگرم بوده اند یا خونسرد؟ مشکل اینجاست که این جانوران منقرض شده اند و دانشمندانی که به دنبال پاسخی روشن به این پرسش و سؤالهای مشابه هستند راهی جز تکیه بر شواهد یا همان فسیلها ندارند.
مطالعاتی که بر روی بقایای استخوانی برجای مانده از دایناسورها صورت گرفته نشان می دهد که این جانوران نرخ رشد بسیار چشمگیری داشته اند. همچنین برخی به این نتیجه رسیده اند که دایناسورها در حد فاصل خونگرم و خونسردها بوده اند. اما هنوز هیچ چیز با قطعیت گفته نمی شود. قطعا انجام مطالعات شیمیایی بیشتر بر روی استخوانها بازگوکننده شواهد تازه تری خواهد بود.
و اما درباره رنگ دایناسورها چه می توان گفت؟ بدن بسیاری از دایناسورها پوشیده از پر بوده و حتی برخی از آنها توانایی برخاستن از زمین و پرواز را هم داشته اند. اما همین پرها می توانند پاسخ رازهای مربوط به رنگ دایناسورها را در خود داشته باشند. اگر این امکان را داشته باشید که با یک میکروسکوپ الکترونی قدرتمند پر پرندگان را مورد بررسی قرار دهید متوجه ریزحبابهایی به نام «ملانوسوم» می شوید. این ساختارهای کیف مانند حاوی «ملانین» هستند که از آنها به عنوان رنگدانه های تولید کننده اصلی رنگ در بدن جانوران یاد می شود. ملانوسوم ها ساختارهای متفاوتی دارند که هر یک با رنگی خاص مرتبط هستند. بنابراین توجه دقیق به ساختار ملانوسومها می تواند سرنخ مهمی برای کشف رنگ دایناسورها باشد. چندی پیش گروهی از دانشمندان با بررسی دقیق فسیل پر برخی دایناسورها متوجه ردپای انواعی از ملانوسومها شدند. نکته جالب اینجا بود که این پرها مشابه پر بدن گونه هایی از دایناسورهای کشف شده در چین بوده است. اینها دایناسورهایی بوده اند که بلافاصله پس از فورانهای آتشفشانی در زیر توده عظیمی از سنگهای مذاب مدفون شده بودند. بررسیهای بیشتر نشان داده که قطعا دایناسورها مختلف، رنگهای مختلفی هم داشته اند به طوریکه حتی برخی حلقه های رنگی در قسمت دم داشته اند.
برای دسترسی به جدیدترین شماره FOCUS فایل پیوست را ملاحظه فرمائید.
مترجم:مهدی پیرگزی
No tags for this post.