شگفتی‌های حیات در کره زمین

حیات بر روی کره زمین مسیری طولانی و شگفت را طی کرده است، اگر شما نیز مشتاق آشنایی با  ۴ مورد از مهم‌ترین رویدادهای تنها کره مسکون هستید، با ما همراه باشید.

روایت طولانی حیات

داستان شکل‌گیری حیات در روی کره زمین، داستانی پیچیده و سرشار از رموز است. این داستان پیچیده، جذابیت‌های کم‌نظیری دارد مانند حضور دایناسورها که احتمالاً مشهورترین مخلوقات منقرض‌شده کره زمین هستند. شروع داستان دایناسورها به ۲۵۰ میلیون سال قبل برمی‌گردد. اما حیات پیش از دایناسورها هم بر روی کره زمین وجود داشته است.

قدیمی‌ترین فسیل‌هایی که تا امروز شناسایی شده‌اند، قدمتشان به چیزی در حدود ۳.۵ میلیارد سال قبل برمی‌گردد و این رقم ۱۴ برابر سن قدیمی‌ترین دایناسورهاست. در ماه آگوست سال ۲۰۱۶ محققان به این نتیجه رسیدند که قدمت برخی از میکروب‌های فسیل‌شده در استرالیا به حدود ۳.۷ میلیارد سال قبل می‌رسد. این همه در حالی است که عمر کره زمین نیز احتمالاً خیلی فراتر از این رقم نیست چرا که بر مبنای آخرین مطالعات تاریخچه شکل‌گیری زمین حدوداً ۴.۵ میلیارد سال پیش تخمین زده شده است. زیست‌شناسان از قرن ۱۹ میلادی می‌دانستند که همه اشکال زنده حیات از سلول تشکیل شده‌اند. سلول‌ها کیسه‌های زنده کوچکی با اشکال و ابعاد مختلف هستند که ماده اصلی حیات در آن‌ها شکل گرفته است. در حقیقت سلول‌ها نخستین بار در قرن ۱۷ میلادی کشف شدند یعنی درست زمانی که دانشمندان میکروسکوپ‌های مدرن را اختراع کردند. اما بیش از یک قرن زمان لازم بود تا انسان‌ها به این تشخیص برسند که سلول‌ها، پایه و زیربنای حیات در روی کره زمین هستند.

سلول‌ها معجزات کوچکی هستند که نه‌تنها در انسان بلکه در گربه‌ ماهی‌ها، گیاهان، قارچ‌ها و حتی در دایناسورها نیز وجود داشته‌اند حتی میکروارگانیسم‌ها نیز از سلول تشکیل شده‌اند. تازه‌ترین تحقیقات نشان می‌دهد که باکتری‌ها یکی از قدیمی‌ترین اشکال حیات بر روی کره زمین هستند، امروز جایی را نمی‌توانید در روی کره زمین تصور کنید که باکتری‌ها در آن حضور نداشته باشند. آغازیان نیز جزو اشکال به نسبت پیشرفته حیات هستند که به احتمال زیاد در آغاز دوره زمین‌شناسی مزوزوئیک تکامل پیدا کرده‌اند. البته این عصر از جهاتی برای آغازیان بسیار دیر بوده چرا که دست‌کم به چیزی در حدود سه میلیارد سال پس از نمودار شدن نخستین نشانه‌های حیات بر روی کره زمین برمی‌گردد.

زمین افسار قدرت خورشید را در دست می‌گیرد

همه اشکال حیات برای زنده ماندن به انرژی نیاز دارند و بزرگ‌ترین منبع انرژی برای حیات در زمین، خورشید است. تحقیقات نشان داده که در وهله نخست برخی از میکروارگانیسم‌های اولیه به شکلی تکامل پیدا کردند که توانستند از انرژی نور خورشید برای ساخت شکر آنهم به شکل مولکول‌های خیلی ساده استفاده کنند. این پروسه که فتوسنتز نام داشت در اصل با آن تعبیری که ما امروز از فتوسنتز گیاهان سبز داریم، فرق‌هایی داشته است. شواهد نشان می‌دهد که ارگانیسم‌های فتوسنتزکننده ابتدایی اکسیژن را بعنوان محصول خروجی آزاد نمی‌کرده‌اند، بنابراین در آن زمان اکسیژنی در هوا نبوده است. تازه‌ترین تحقیقات نشان می‌دهد که فتوسنتز نخستین بار در حدود ۳.۴ میلیارد سال پیش اتفاق افتاد و یکی از ۲۵ اتفاق مهمی بود که برای همیشه تاریخ تکامل کره زمین را دگرگون کرد.

آغاز حرکات تکتونیکی در زمین

امروزه سطح کره زمین به چندین و چند صفحه سنگی تقسیم شده است که یکی از این صفحات گاهی اوقات به ذیل دیگری می‌رود و توسط گرمای زمین ذوب شده و بعداً در جای دیگر شکل دیگری بخود می‌گیرد. این فرآیند که از آن تحت عنوان تکتونیک صفحات زمین یاد می‌شود، چیزی در حدود ۳ میلیارد سال پیش آغاز شد. دانشمندان معتقدند که تنها زمانی که فعالیت تکتونیکی صفحات زمین آغاز شد، نخستین قاره که از آن با نام «یوآر» یاد می‌شود، توانست پا به عرصه وجود بگذارد. یوآر نام بزرگ قاره‌ای بوده که در دوران زمین‌شناسی آرکئن یعنی در حدود ۳ میلیارد سال پیش شکل گرفت. آرکئن، یکی از ابردوران‌های زمین‌شناسی بود که در آن مهم‌ترین ماده شیمیایی حیاتی یعنی هیدرات‌های کربن شکل گرفت. باکتری‌های ابتدایی بعنوان نخستین موجودات زنده در حدود ۳.۸ میلیارد سال پیش توانستند طی فرایند تخمیر هیدرات‌های کربن، انرژی بدست ‌آوردند. دانشمندان قدمت نخستین قاره را نیم میلیارد سال بیش‌تر از قطب شمال تخمین زده‌اند. درست است که از این قاره بعنوان ابرقاره و نخستین قاره روی کره زمین یاد شده اما ظاهراً از قاره استرالیای امروزی کوچک‌تر بوده است.

اکسیداسیون بزرگ

یکی دیگر از مهم‌ترین رویدادهای کره زمین اکسیداسیون بوده که در حدود ۲.۴ میلیارد سال پیش رخ داده است. مطالعات نشان می‌دهد که کره زمین در نیمه نخست شکل‌گیری خود فاقد اکسیژن بوده اما بعد از مدتی برخی باکتری‌ها نور خورشید رو جذب کرده و از کربن‌دی‌اکسید و آب، شکر ساخته‌اند و این درست مشابه کاری بوده که گیاهان سبز امروزه انجام می‌دهند. در حقیقت این میکروب‌ها بودند که برای نخستین‌بار اکسیژن را بعنوان محصول دفعی به خارج پمپاژ کرده و اتمسفر غنی از اکسیژن کنونی ما را ساختند. اما اکسیژن ابتدایی احتمالاً باعث شده که کل این سیاره یخ بزند و تبدیل به یک توپ یخی شود و دلیل آنهم تهی شدن هوا از گاز گلخانه‌ای متان بوده است. این فرضیه که از آن تحت عنوان زمین گوی برفی (Snowball Earth) یاد می‌شود توسط عده‌ای از دیرینه‌شناسان مطرح شده، برخی زمان آن را حدوداً بیش از ۶۵۰ میلیون سال پیش تخمین زده‌اند. البته روایت‌هایی هم هست که می‌گویند این اتفاق چند بار (دست‌کم ۳ الی ۴ بار تنها در دوران نیوپروزوییک) برای زمین رخ داده است. اما برهه تاریخی که در آن زمین برای نخستین بار یخ زده، چیزی در حدود ۲.۴ میلیارد سال پیش برآورد می‌شود.

 

گزارش:  فرناز حیدری

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا