وقتی کهکشانها همدیگر را می خورند

تقریبا یک قرن از زمانی که ادوین هابل به  این نتیجه رسید که کهکشانها در واقع دنیاهای مجزایی هستند که در گوشه و کنار عالم پراکنده شده اند می گذرد اما به رغم پیشرفتهای تکونولوژیکی که در زمینه تجهیزات و دانش اخترشناسی روی داده، درک ما از کهکشانها هنوز بسیار ناقص است. ما هنوز به درستی نمی دانیم که فرآیند پیدایش و تکامل یک کهکشان به چه ترتیب است. از سوی دیگر درحالی که اکثر تحقیقات اخترشناسی حول محور شکلگیری کهکشانها می چرخند، بد نیست بدانید که نابودی آنها نیز فرآیندی شایع است.

به طور کلی کهکشانها ساختارهای همزی هستند که گرچه در سراسر عالم پراکنده شده اند اما هرجا یکی از آنها قرار دارد کهکشان یا کهکشانهای دیگری هم در اطرافش دیده می شود. برخی از این کهکشانها دیگر کهکشانها را می خورند. مثال بارز در این زمینه کهکشانهایNGC1132  و ESO 306-017 است. آنها قدرت خیره کننده ای در خوردن سایر کهکشانها دارند. تحقیقات صورت گرفته حاکی از آن هستند که این دو کهکشان با بلعیدن سایر کهکشانهای اطرافشان بر بزرگی خود می افزایند. البته این فرآیند تنها مختص کهکشانهای غول پیکر نیست و سایر کهکشانهای کوچکتر نیز چنین ویژگی عجیبی دارند. اخترشناسان به خوشه های کهکشانی نیز به عنوان مکانهایی اشاره می کنند که بروز فرآیند کهکشانها خواری به خوبی دیده می شود. در چنین محیطهایی انبوهی از کهکشانها به طور فشرده در کنار هم قرار گرفته اند.

نکته جالب توجه دیگر این است که کهکشان راه شیری نیز در زمره کهکشانهای همسان خوار عالم قرار دارد. بسیاری از اخترشناسان این پرسش اساسی را مطرح می کنند که قربانی بعدی کهکشان راه شیری کدام کهکشان خواهد بود؟ تحقیقات صورت گرفته نشان می دهند که کهکشان ما در بلعیدن سایر کهکشانها چندان هم مشکل پسند نیست. کهکشان Canis Major به عنوان یک ساختار کوتوله دارای ستارگان کم چگالی، نزدیکترین هدف یا همان قربانی به کهکشان راه شیری است. اخترشناسان برآورد می کنند که اثر کششی کهکشان راه شیری بر این کهکشان کوتوله موجب خواهد شد که حدود یک میلیارد ستاره جدید به کهکشان ما افزوده شود. اما Canis Major تنها کهکشان نزدیک به زمین نیست. انبوه دیگری از ساختارهای مشابه در مجاورت کهکشان راه شیری قرار دارند که آنها نیز می توانند قربانی های بعدی لقب بگیرند. کهکشان کوتوله Crater 2 مثال بارزی در این زمینه است که همین چند ماه پیش اخترشناسان موفق به شناسایی آن شدند. آنها به این واقعیت اشاره می کنند که روزی نوبت به آنها نیز می رسد تا تبدیل به غذای خوشمزه ای برای کهکشان راه شیری شوند.

اما آیا اوضاع همیشه به همین منوال باقی خواهد ماند؟ قطعا اینگونه نخواهد بود. تحقیقات نشان می دهد که کهکشان راه شیری خود روزی به یک قربانی تبدیل خواهد شد و توسط کهکشان بزرگتری بلعیده می شود. کهکشان ما در طول عمر خود بی شمار کهکشان را بلعیده و حالا به این شکل درآمده است اما بین 4 تا 5 میلیارد سال آینده خودش به یک قربانی تبدیل می شود. کهکشان آندروما که بزرگترین عضو در مجموعه کهکشانهای حاوی کهکشان راه شیری محسوب می شود به سرعت در حال نزدیک شدن به ماست. اگرچه این کهکشان فعلا فاصله زیادی از ما دارد و تقریبا در 2.5 میلیون سال نوری از کهکشان راه شیری قرار دارد اما با سرعت خیره کننده ای به یکدیگر نزدیک می شوند. محاسبات صورت گرفته در این زمینه حکایت از آن دارد که این دو با سرعت 112 هزار متر بر ثانیه به سمت یکدیگر می آیند و این حتی از سرعت کاوشگر «افقهای نو» که سریعترین کاوشگر ساخت دست بشر محسوب می شود نیز سریعتر است. در نتیجه این تقابل این کهکشان راه شیری است که بلعیده خواهد شد. اخترشناسان به این نکته هم اشاره می کنند که چند میلیارد سال بعد و اگر ساکنانی بر روی زمین باقی مانده باشند، اثر کهکشان آندروما را متفاوت از امروز در آسمان زمین خواهند دید.

اخترشناسان به این واقعیت اشاره می کنند که همسان خواری در میان کهکشانها تا میلیاردها سال دیگر هم ادامه خواهد داشت. تداوم این فرآیند صرفا به واسطه وجود قدرت جاذبه ای در کهکشانهای قوی تر است که کهکشانهای کوچکتر را به تدریج می بلعند. آنها حتی آینده ای را متصور می شوند که در آن تنها کهکشانهای بسایر غول پیکر وجود دارند که طی عمر طولانی شان انبوه بیشماری از کهکشانهای کوچکتر را خورده اند.

البته همسان خواری تنها پدیده شوم در فضا به شمار نمی آید. اخترشناسان از پدیده دیگری همچون «شوک» نیز خبر می دهند که میان کهکشانها برقرار بوده و اثرات مختلفی بر آنها می گذارد. بر اثر تراکم بسیار بالای ستارگان یا گازهای یک کهکشان، ممکن است شرایط برای ایجاد ستارگان جدید هم فراهم شود.

برای دسترسی به جدیدترین شماره Astronomy فایل پیوست را ملاحظه فرمائید.

مترجم: مهدی پیرگزی

No tags for this post.