بررسی رشد علمی و سلامت پژوهش در دانشگاه های ایران

دکتر رضا منصوری استاد دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر  موسسه مطالعات پیشرفته سعیدی در دانشگاه کاشان در شماره اخیر مجله ساینس که امروز منتشر شده است ، به بررسی سرقت علمی ، سلامت حوزه پژوهش و رشد جامعه علمی ایران در چند دهه اخیر پرداخته است. وی در این یادداشت کوتاه ضمن بررسی مختصر پیشرفت علمی ایران در سال های پس از انقلاب ؛ به بررسی معضل سرقت علمی پرداخته و از جامعه علمی جهانی خواسته است تا به ایران در مسیر مبارزه با این آفت کمک کنند.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

چشم اندازو نگاهی عمیق در زمینه علوم در ایران

جامعه علمی ایران به تازگی درگیر بازاری جدید و پر رونق در زمینه خرید و فروش مقالات علمی شده است. آر استون در صفحه 1197 گزارش خود در تاریخ 16 سپتامبر سال جاری میلادی خبر از فروش مقالات علمی به صورت سرقت ادبی و علمی در بین پژوهشگران و دانشمندان ایرانی داد. این موضوع باید به صورت بنیادین مورد بررسی قرار گیرد زیرا جامعه علمی نوپای ایران را نباید چنان قضاوت کرد که گویی جامعه علمی تثبیت شده ای در یک کشور پیشرفته علمی است .(1)

در سال 1979 میلای (برابر با 1358 خورشیدی) و مقارن با انقلاب اسلامی ایران، این کشور دارای 26 دانشگاه و 175 هزار دانشجو بوده (2) و میزان مقالات علمی منتشر شده توسط این کشور حدود 400 مقاله بود. (3 و 4)

طی دو دهه نخست پس از انقلاب اسلامی، دانشمندان ایرانی به خوبی توانستند زیر ساخت های لازم و شالوده مورد نیاز علمی و فناوری کشور را فراهم کنند. در حقیقت بیست سال پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، تعداد مقالات علمی منتشر شده توسط دانشمندان ایرانی هنوز از هزار مقاله تجاوز نمی کرد. (3 و 4)

در سال 2000 میلادی و زمانی که انتشار مقالات علمی در این کشور به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرد (3 و 5)،  دانشمندان این کشور و افرادی که سیاست های علمی ایران را تعیین می کردند، نسبت به خروجی و ماحصل این پژوهش ها هشدار دادند.

رضائی زواره در صفحه 296 از  ساخت فرهنگ اخلاقی در ایران که در 21 اکتبر (برابر با سی ام مهر ماه) سال جاری منتشر شد، می نویسد: در مدت زمانی کوتاه، میزان خروجی مقالات علمی در ایران افزایش زیادی پیدا کرده و همچنین بر تعداد موسسات آموزش عالی و تعداد دانشجویان کشور و سایر جنبه های توسعه علمی  نیز افزوده شد، اما ما نتوانستیم به طور موفقیت آمیزی دستورالعمل های اخلاقی را در جامعه علمی کشور نهادینه کنیم.

دکتر رضا منصوری استاد دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر  موسسه مطالعات پیشرفته سعیدی در این یادداشت ضمن بررسی مختصر پیشرفت علمی ایران در سال های پس از انقلاب به بررسی معضل سرقت علمی پرداخته و از جامعه علمی جهانی خواسته است تا به ایران در مسیر مبارزه با این آفت کمک کنند.

بسیاری از استادان دانشگاه های ایران هنوز به طور دقیق نمی دانند به کار بردن چه مواردی در جوامع علمی بلا اشکال بوده و چه مواردی نباید استفاده شود. به نظر می رسد مقیاس زمانی ایجاد تغییرات ساختاری در حوزه علمی کشور، کوتاه و شتابزده بوده و این موضوع سبب شده تا زیر ساختهای مورد نظر جهت ایجاد توسعه علمی، ضعیف و غیر مستحکم باشد.

تنها دو سال پیش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران از دانشگاه ها و مراکز آموزش علمی کشور درخواست کرد که شورایی را با هدف نظارت بر اخلاق علمی تاسیس کنند.(6) این موضوع سبب شده است تا در حال حاضر گروهی از اساتید دانشگاه های مختلف ایران، وبسایتی را درباره سرقت علمی تاسیس کرده و نام آن را « استادان علیه تقلب » گذاشته اند. (7) طی دو سال گذشته بسیاری از دانشگاه های ایران نسبت به سرقت علمی واکنش نشان داده و به آن توجه کردند. در حال حاضر بررسی های زیادی وطولانی مدتی در این رابطه انجام شده و اگر تخلف یکی از اساتید مشخص شود، احتمال قطع همکاری با وی وجود دارد.

احتمالا هنوز و علی رغم انتشار موارد متعددی از تخلف های علمی،  موارد زیادی از سرقت علمی در جامعه دانشگاهی و علمی ایران وجود داشته باشد.  من اطمینان دارم که جامعه علمی رو به رشد ایران به زودی یک جامعه قوی با یک گفتمان پر طراوت و مبتنی بر دستورات اخلاقی ایجاد خواهد کرد که هدف اصلی آن به حداقل رساندن سرقت علمی خواهد بود. (8)

من از جامعه بین المللی درخواست می کنم تا به ایران در تلاش های خود برای بنیان نهادن یک جامعه علمی سالم که برای منطقه و کل جهان مفید خواهد بود، کمک کند.

 

رضا منصوری/ دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف و موسسه مطالعات پیشرفته سعیدی در دانشگاه کاشان

 

منابع:

1. F. Khosrokhavar, S. Etemad, M. Mehrabi, Critique Critical Middle Eastern Stud. 13, 209 (2004).

2. Center for Educational Planning, “Statistics of higher education in Iran, 1978-79” (The Institute for Research and Planningin Science and Education, Tehran, 1980) [in Persian].

3. R. Mansouri, Iran in 2025 (Tarrhe-no Publishing, Tehran, 2009) [in Persian].

4. M. Moin, M. Mahmoudi, N. Rezaei, Hakim Res. J. 10, 8 (2007) [in Persian].

5. A. Coghlan, “Iran is top of the world in science growth,” New Scientist (28 March 2011).

6. Ministry of Science, Research, and Technology of Iran Directive (2014); www.msrt.ir/fa/rppc/Pages/Files/ Research.aspx [in Persian].

7. Professors Against Plagiarism (http://pap.blog.ir/)[in Persian].

8. B. Ataie-Ashtiani, Science 351, 1273 (2016).

 

ترجمه: احسان محمدحسینی

No tags for this post.