سلامت روان بخشی جدایی ناپذیر از سلامت و زیربنای سلامت عمومی، به ویژه در سالمندان است که از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، به این صورت تعریف می‌شود. سلامت روان حالتی از رفاه است که در آن فرد به توانایی های خود پی می برد، می تواند با استرس های عادی زندگی کنار بیاید، می تواند کار مولد و مثمر ثمر داشته باشد و قادر باشد به جامعه خود کمک کند. بنابراین، سلامت روان چیزی بیش از فقدان اختلالات یا ناتوانی های روانی، یک عامل اساسی برای کیفیت زندگی خوب است.
با توجه به افزایش بیماری های مزمن، کاهش عملکرد جسمانی، کاهش تحرک، سوگ، افت وضعیت اقتصادی- اجتماعی، اختلالات شناختی، تنهایی و بیوه بودن، افراد مسن بیشتر در معرض مشکلات سلامت روان هستند.
شایع ترین اختلالات روان در این گروه سنی افسردگی و اضطراب و زوال عقل است. افسردگی به تنهایی چهار و سه دهم درصد از بار جهانی بیماری را تشکیل می دهد که به طور تقریبی، هفت درصد از جمعیت سالمند جهان را تحت تأثیر قرار می دهد و یکی از بزرگترین علت های ناتوانی در سراسر جهان، به ویژه برای زنان است. اختلالات اضطرابی سه و هشت دهم درصد از جمعیت مسن تر را تحت تأثیر قرار می دهد.
اگرچه اختلالات روانی با ناتوانی بیشتری نسبت به شرایط جسمی همراه است، اما احتمال کمتری برای دریافت درمان در سراسر جهان وجود دارد. موانع فرهنگی مانند انگ و تبعیض، باورهای نادرست، سواد بهداشتی ضعیف و موانع ساختاری مانند منابع مالی و شخصی ضعیف افراد را از کمک گرفتن از متخصصان بهداشت روان باز می دارد. همچنین ممکن است کاهش سواد سلامت روان و باور نادرست به اینکه افسردگی و تنهایی بخش‌های طبیعی پیری است، به عدم شناخت بیماری روانی در جمعیت مسن‌تر کمک کند.
ارتقای سلامت سالمندان هدفی در راه بالا بردن سطح سلامت عمومی جامعه و همچنین فرصتی برای پدید آمدن سالمندانی «سالم» و «فعال» است، افراد توانمندی که با وجود ضعف های احتمالی ناشی از پیری، نه تنها سربار نیستند، بلکه سالم، مولد و نقطه قوت جامعه به حساب می آیند.
با توجه به افزایش روند سالمندی جمعیت و افزایش بیماری های روانی به عنوان یک مشکل رو به رشد بهداشت عمومی جهان، بهبود سلامت جمعیت تنها در صورت در اولویت قرار گرفتن پیشگیری از اختلالات سلامت روان امکان پذیر است. با توجه به مطالب ذکر شده و اهمیت دوران سالمندی در جوامع صنعتی امروزی، ضرورت و اهمیت برنامه ریزی و ارائه آموزش های لازم در رابطه با اصلاح سبک زندگی و ارتقای سلامت روان به این قشر از جامعه، مهم و ضروری به نظر می‌رسد تا سالمندان بتوانند علاوه بر سلامت جسمانی، سلامت روان و عملکرد شناختی طبیعی خود را حفظ کنند، فعالانه در جامعه حضور داشته باشند و روابط بین فردی خوبی داشته باشند.
مهین نظری
دانشیار گروه ارتقای سلامت دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز