آذر پناهی: مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌نویس قانون برگزاری حراج هنرهای هنری را آماده کرده که بر اساس آن حراج‌گزاران بید برای برگزاری هر دوره حراج مالیات بدهند و نمایندگانی از 3 وزارتخانه اقتصاد و امور دارایی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و فرماندهی نیروی انتظامی در مراسم برگزاری حراج حضور خواهند داشت. آیا این سند می‌تواند به رونق بازار حراج آثار هنری کمک کند؟
اثر هنری چیست و برگزار کننده حراج کیست؟
به گزارش سیناپرس، بر اساس این سند هر شیء دارای ماهیت هنری که در قالب هنرهای تجسمی، هنرهای ســنتی و یا صنایع دستی ملموس یا به صورت رقومی یا دیجیتال که می‌تواند در ســبک‌های ســنتی یا کلاسیک، مدرن، معاصر و جدید باشد، به عنوان اثر هنری شناخته می‌شود. منظور از حراج هم عرضه آثار هنری، در یک یا چند رشته، با قیمت پایه مشــخص و فروش آن به بالاترین قیمت پیشنهادی به صورت حضوری یا برخط خواهد بود.
به این ترتیب حراجگزار هم مؤسســه یا شرکتی است که ازســوی مراجع ذی صلاح مجوز برگزاری حــراج را دارد و به نمایندگی از مالک اثــر، عرضه و فروش اثــر را از طریق حراجی خواهد داشت و خانه حراج هم محل و فضایی حقیقی یا مجازی است که حراج طی فرایندی از پیش اعلام شــده تحت نظر حراج‌گــزار برگزار خواهد شد.
شورای دولتی حراج‌های هنری
این گزارش می‌افزاید: بر اساس این پیش‌نویس شورای حراج‌های هنری در مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با مشارکت و نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه و نمایندگان اصناف مربوطه تشکیل می‌شود. وظیفه این شورا تعیین شــاخص‌های قیمت‌گذاری آثار، تأیید شیوه‌نامه برگزاری حراج، تأیید صلاحیت حراجگزار و خانه حراج، تعیین میزان خسارت‌های ناشی از تقلب در اصالت اثر، تعیین تعرفه برگزاری حراج، تعیین حراج‌های قابل حمایت، صدور مجوز صلاحیت حرفه‌ای، نظارت بر فعالیت حراج‌گزاران و توزیــع جغرافیایی حراج‌های هنری در سطح کشور است که البته آیین‌نامه‌ای آن به تصوی هیات وزیران می‌رسد و دبیرخانه شورا در مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مستقر خواهد شد.
شرط برگزاری حراج آثار هنری با ارزش چیست؟
این سند می‌گوید: آثار ایرانی و غیرایرانی امــکان عرضه در حراج را دارند وآثاری که در حراجی‌ها عرضه می‌شــوند پیش از نمایش و عرضه عمومی باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کنند و این وزارتخانه موظف است حداکثر تا 7 روز کاری نظر خود را اعلام کند، البته آیین نامه صدور مجوز عرضه آثــار حداکثر 6 ماه پس از تصویب این قانون توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و به تصویب هیئت‌وزیران خواهد رسید .
خط قرمز حراج آثار گران‌قیمت
افزون بر اینکه آثار هنری فاخر که به عنوان اموال فرهنگی – تاریخی و هنری با قدمت بالای 100 شــناخته می‌شوند، علاوه بر مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید برای عرضه در حراجی‌ها با رعایت اصل 83 قانون اساسی مجوز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را نیز اخذ کنند و فروش این آثار به خریداران غیرایرانی ممنوع بوده و برای خروج از کشور باید از مراجع مربوطه مجوز لازم را کسب کنند.
همچنین انتقــال به غیر آثاری کــه به تشــخیص وزارت میراث فرهنگی، گردشــگری و صنایع دســتی نفیس ملی است، نیازمند مصوبه از مجلس شورای اسلامی بوده و انتقال به غیر آثار نفیس ملی منحصربهفرد تحت هر شرایط ممنوع است.
التزام به قانون و شرع؛ شرط برگزاری حراج آثار هنری
این سند اولیه تصریح دارد: هر شخص حقیقی یا حقوقی با تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران که متقاضی برگزاری حراج باشد، می‌تواند از طریق شــورای حراج‌های هنری مجوز خود را در چارچوب آیین نامه‌ای که برمبنای شرایط حداقلی زیر تدوین خواهد شد ،دریافت کند. آنها باید شرایط زیر را داشته باشند”
- التزام به نظام مقدس جمهوری اســلامی و قانون اساسی و شرع مقدس،
- داشتن ســابقه فرهنگی، هنری و اقتصادی مورد قبول شورای حراج‌های هنری،
- توانایی اصالت‌سنجی، مراقبت و امانتداری آثار هنری،
- توانایی مدیریت و برگزاری حراج.
البته حراج‌گزاران هنری معتبر خارجی در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران می‌توانند نمایندگی‌های خود را در کشور تأسیس و با دریافت مجوز نسبت به برگزاری حراج اقدام کنند . حراج گزاران هنری کشورهای اســلامی در قالب رفتار متقابل بین‌المللی از امتیازات و حمایت‌های این قانون بهره‌مند خواهند بود. افزون بر اینکه مالکان غیرایرانی آثار هنری می‌توانند با دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت امور خارجه در حراجی‌های هنری داخل کشور حضور داشته باشند.
اصالت آثار هنری و حقوق صاحبان اثر
سند ارائه شده توسط بازوی تحقیقاتی مجلس تاکید دارد: برای رعایت اصالت اثر و حقوق پدیدآور یا پدیدآورندگان اثر، وزارت فرهنگ و ارشاد اســلامی موظف است سازوکار لازم را برای ثبت مشخصات فنی و هنری اثر و پدیدآورنده آن را به صورت رقومی یا دیجیتال فراهــم آورد، به گونه‌ای که امکان مشــاهده مشخصات عمومی اثر برای عموم نیز فراهم باشد.
این وزارتخانه همچنین وظیفه دارد سامانه نقل وانتقالات آثار هنری را برای ثبت جریان معاملاتی آثار با حفظ محرمانگی لازم ایجاد کند، به گونــه‌ای که هر پدیدآورنده اثری بتواند سیر معاملاتی اثر خود را رهگیری کند. این سند پشنهاد می‌کند: در جهــت هویت‌مند بودن و ایجــاد نمانام یا برند برای حراجی، حراج گزار می‌تواند در یک یا چند ســبک، رشته و گونه هنری فعالیت داشــته باشــد که این امر مانعی برای فعالیت سایر خانه‌های حراج در همان سبک، رشته و گونه هنری تحت برند دیگر نخواهد بود.
خانه‌های حراج چه ویژگی باید داشته باشند؟
این سند می‌گوید: خانه حراج باید اســتانداردها و الزامــات لازم را از نظر فضا، امکانات و امنیت مناســب داشته باشــد و شورای نظارت موظف است استانداردهای مکان برگزاری را تدوین و به عنوان یکی از شرایط اصلی صدور مجوز برگزاری لحاظ کند.
البته خانه حراج حق دارد در چارچوب ارزیابی‌های هنری و اقتصادی خود و بررســی توان رقابت اثر هنری برخی از آثار را در اولویت نمایش و فروش قرار دهد. حراج گزار به عنــوان متولی برگــزاری حراج موظف است برای رعایت حقوق خریداران شناســه یا سند مالکیت آثار هنری را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و آثار فاخر را از وزارت میراث فرهنگی و گردشــگری و صنایع دستی اســتعلام گرفته و تصویر آن را در کاتالوگ حراج ثبت کند.
تضمین اصالت آثار هنری با کیست؟
بر اساس پیش‌نویس قانون برگزاری حراج هنرهای هنری، کلیه آثاری که در حراجی حضور می‌یابند بایددارای شناسه QR Code یا شناسه توکن غیرقابل معاوضه NFT خود را از دبیرخانه شــورا دریافت و در نقطه مناسبی از اثر نصب کنند. همچنین تضمین‌اصالت آثار هنــری برعهده مالک اثر به، عنوان فروشنده‌اســت. چنانچه در هر مرحله از تحویل اثربه حراجگزار تا یکسال پس از صدور سند مالکیت اثر برای خریدار، محرز شود، اصالت اثر کذب یا متقلبانه بوده، فروشــنده مکلف اســت ضمن بازگردان مبلــغ دریافتی به خریدار، خســارت وارده به خریدار و حراجگزار را با نظر شورا جبران کند.
امنیت آثار هنری در حراج بر عهده کیست؟
به گزارش سیناپرس بر اساس این سند، مسئولیت اثر از زمانی که به خانه حراج تحویل می‌شود تا هنگام واگذاری یا عودت به مالک با حراجگزار است و جبران هر نوع نقص، آسیب یا سرقت برعهده حراجگزار خواهد بود. البته فروشنده موظف است، هنگام تحویل اثر به خانه حراج هر نوع نقص و اشکالی در اثر را اعلام کند و حراجگزار هم باید به محض آگاهی از نواقص موجود در آثار هنری آن را در کاتالوگ حراج درج و اعلام کند.
مسئولیت حراج‌گذاران آثار هنری
حراجگزار موظف به معرفی اثر در کاتالوگ حراج است و نمی‌تواند از زمان پذیرش اثر نسبت به عدم ثبت آن از خود سلب مسئولیت کند. حراجگزار موظف است گروه کارشناسی و یا مؤسسات و شــرکت‌های دارای مجوز صلاحیــت حرفه‌ای کــه در زمینه قیمت گذاری و تشخیص اصالت اثر در حین برگزاری حراج با آن همکاری داشته‌اند را درکاتالوگ حراج معرفی کند.
شورای حراج‌های هنری می‌تواند برای مؤسســات و شــرکت‌هایی که در زمینه ارائه خدمات فنی و پشــتیبانی بــرای قیمت‌گذاری و اصالت سنجی آثار هنری فعالیت می‌کنند، در صورت درخواست آنها مجوز صلاحیت حرفه‌ای موقت حداکثر پنجساله صادر کند.
سازوکار چکش خوردن قیمت آثار هنری
به موجب سند پیشنهادی مرکز پژوهش‌های هنری، انتخاب آثار برای شرکت در حراجی برمبنای ضوابط و قواعدی خواهد بود که پیشتر توسط خانه حراج منطبق این قانون تهیه و در معرض عموم قرار گرفته باشد. تعیین قیمت کارشناسی آثار به عنوان قیمت پایه برای حراج باید برمبنای شاخص‌های از پیش اعلام شده و مورد پذیرش مجامع صنفی هنری باشد و حراجگزار ملزم به اعلام شاخص‌های قیمت‌گذاری پیش از تعیین قیمت پایه است.
افزون بر اینکه فروشندگان در فرایند برگزاری حراج حق ارائه پیشنهاد قیمت برای اثر هنری عرضه شده خود را ندارند. همچنین فروشندگان برای احقاق حق مالکانه خود جهت حفظ ارزش مادی اثرشان می‌توانند طی قراردادی مکتوب با حراجگزار شرط کنند که در صورت عدم دســتیابی به قیمت معین برای اثر هنری عرضه شده خود طی حراج، نسبت به خارج کردن آن از فرایند فروش اقدام کنند.
از سوی دیگر مبلغی که به عنوان قیمــت نهایی خرید اثر در فرایند حراج تعیین می‌شــود، برای اعلان‌کننده الزام‌آور است و به عنوان خریدار متعهد به پرداخت کامل مبلغ اعلانی است. فرد اعلان‌کننده در صورت اســتنکاف از پرداخت مبلغ کامل و یا انصراف از انجام تعهد، مسئول هرگونه ضرر و زیان بوده و با توجه به اخلالی که در فرایند حراج ایجاد کرده، به‌عنــوان مصداقی از اخلال‌گری در نظام اقتصادی باید در دادگاه صالحه مطابق قوانین و مقررات مربوطه پاسخگو باشد.
مسیر نقل و انتقال پول در حراج آثار هنری
اگر سند پیشنهادی به تصویب مجلس برسد، هر نوع انتقال وجهی بـرای پرداخت مبلغ خرید اثر هنری باید از حساب شخصی خریدار حقیقی یا حساب سازمانی حقوقی به حساب اعلامی حراجگزار در دفترچه یا شیوه‌نامه‌های رسمی آن واریز شود. حراجگزار هم موظف است مشــخصات کامل حساب بانکی اعلامی خود را به عنوان یکی از مشخصات اصلی دریافت مجوز برگزاری حراج به شورای حراج‌های هنری اعلام کند.
البته برای حفظ حریم خصوصی افراد اطلاعات شخصی و بانکی خریدار و فروشنده به هیچ‌وجه عمومی نخواهد شد و به‌عنوان اطلاعات محرمانه نزد حراج‌گزاران و متولیان دولتی مربوطه باقی خواهد ماند. خانه حراج می‌تواند براساس تعرفه‌ای که ازسوی شورای حراج‌های هنری تعیین شده، برای برگزاری حراج از مالکان آثاری که قصد شرکت در حراج را دارند، هزینه‌ای دریافت کند.
نتیجه اینکه حراجگزار موظف اســت پــس از دریافت کامل مبلغ اعلام شده در حراج، ضمن اخذ کسور مربوط به امور برگزاری حراج براساس تعرفه تعیین شده ازسوی شورا، مبلغ خالص را حداکثر تا 10روز کاری همزمان با واگذاری اثر به خریدار، به حساب فروشنده واریز کند.
البته درصورتی که پدیدآورنده اثر کلیه حقوق مادی مربوط به بهره‌برداری از اثر خود را به غیر واگذار کرده باشد، تنها می‌تواند در هر بار فروش اثر به میزان حداقل 5 درصد از مبلغ کل فروش را از فروشنده مطالبه کند و این حق تا زمان زنده بودن پدیدآورنده اثر برقرار خواهد بود. به این ترتیب مطالبــه بیش از 5 درصد مشــروط بــه رضایت قطعی فروشنده است.
خریدار اثــر هنری به عنوان مالک آن اجــازه بهره‌برداری از اثر را مطابــق قوانین و مقررات موجود دارد، اما موظف اســت در صورت فروش اثر سهم پدیدآورنده را به شماره حساب ثبت شده پدیدآورنده اثر در سامانه نقل و انتقالات آثار هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واریز و رسید آن را در سامانه بارگذاری کند و صدور سند مالکیت جدید بدون واریز مبلغ فوق امکان‌پذیر نخواهد بود.
مالیات بر حراج آثار هنری
پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس این است که نقل وانتقال هر اثر هنری در هر دوره حراج مشــمول مالیات می‌شــود، مگر اثری که مبلغ فروش آن 50 درصد کمتر از میانگین فروش همان دوره حراج باشد و نرخ مالیات را براساس قانون، سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌کند.
با این حسابحراج‌گزار ملزم به پرداخت مالیات برای برگزاری هر دوره حراج است و براســاس قانون، نرخ مالیات را سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌کند.
نظارت دولت و فراجا بر حراج‌ها
این سند تصریح دارد: برای نظارت بر برگزاری حراج، حضور نمایندگانی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی و وزارت امور اقتصاد و دارایی الزامی است و این نمایندگان حداکثر یک روز پیش از برگزاری فرایند حراج به خانه‌های حراج معرفی خواهند شد. عدم حضــور هریک از نمایندگان دســتگاه‌های یادشده به منزله تأیید حراج ازسوی آن دستگاه خواهد بود.
شورای حراج‌های هنری موظف است برای حمایت از هنرمندان در سطح کشور و توزیع عادلانه دسترســی به فضاهای فرهنگی نسبت به توزیع جغرافیایی حراج‌های هنری در همه استان‌های یا مناطق کشــور برنامه‌ریزی لازم را در یک دوره پنج ســاله داشته باشد، به گونه‌ای که حداقل در 10 استان کشور یک خانه حراج تأسیس شود، تا هر ساله حداقل پنج حراجی برگزار شود. آیین‌نامه نحوه توزیع عادلانــه موضوع این ماده حداکثر 6 ماه پس از تصویب این قانون توســط شــورا تهیه و به تصویب هیئت‌وزیران خواهد رسید .
شرط حمایت دولت از حراج آثار هنری
با این حساب حراج‌گزاران می‌توانند برای حمایت از آثار هنرمندان جوان یا سبک‌های هنری اسلامی سهم ویژه‌ای برای چنین آثاری ایجاد کنند. وزارت فرهنگ و ارشـاد اسـلامی موظف اسـت از حراج‌گزاران برای برگزاری حراج آثار هنری سنتی و مغفول مانده و یا سبک‌های هنری که در راستای فرهنگ اسلامی است، حمایت مالی لازم را با پرداخت هزینه امور برگزاری و کسب معافیت مالیاتی برای آنها به عمل آورد.