راز ترکیبات و فرمول‌‌های بسیاری از محصولات خوشبوکننده دهه‌ها مخفی نگاه داشته شده است. ترکیبات خوشبوکننده که ظاهراً شامل ۱۰ الی ۵۰ نوع ترکیب شیمیایی مختلف هستند، اغلب نام‌شان بر روی محصولات درج نمیشود؛ چرا که تولیدکنندگان این فرمول‌ها را به‌نوعی راز حرفه‌ای خود تلقی می‌کنند. اما گویا قرار است که از این به بعد نام برخی از این ترکیبات، دیگر راز سر به مُهر نباشد.
یک شرکت آمریکایی فعال در عرصه تولید مواد پاک کننده و انواع مواد مصرفی خوشبوکننده از اسپری گرفته تا شمع، چندی پیش تصمیم تکان دهنده ای گرفت و درصدد برآمد که نام تمامی ترکیبات خوشبوکننده را بر روی محصولات تولیدی خود درج کند. این تصمیم باعث شد که رفته‌رفته چند شرکت دیگر مواد شوینده و پاک کننده نیز از همین خط مشی تبعیت کنند. جالب اینجاست که این شرکت‌ها نام برخی از ترکیبات خوشبوکننده محصولات خود را که ممکن است آلرژی زا باشند، علنی کردند و همین مساله تا حد زیادی در اعتمادسازی بین آن‌ها و مشتریانشان نقش بسزایی داشته است. علنی سازی ترکیبات خوشبوکننده بی‌تردید برای هر شرکت تصمیم بزرگی خواهد بود؛ نه تنها چون مصرفکنندگان مشتاق هستند که از راز این محصولات سر در بیاورند و بدانند پوستشان دقیقاً با چه نوع ترکیبات شیمیایی در تماس خواهد بود، بلکه بیشتر از این لحاظ که برخی از این ترکیبات شیمیایی ممکن است آلرژی زا باشند.
ترکیبات آلرژی‌زا، متهمان ردیف اول
دکتر آن ام. استاینمن (Anne M. Steinmann) از متخصصان برجسته بین المللی است که در زمینه آلاینده ها و تاثیرات آن‌ها بر سلامت انسان تحقیق میکند. استاینمن در سال ۲۰۰۹م. (۱۳۸۸ ه.ش.) و طی یک مطالعه دریافت که حدود ۳۰ درصد از آلایندههای مختلفی که مردم آمریکا با آن‌ها سر و کار دارند، اگر در محصولات معطر به کار رفته باشند، ممکن است منجر به تحریک، خارش پوست یا سردرد و در برخی موارد نیز هر دو این‌ها شوند. دکتر استاینمن اطلاعرسانی در این مورد را امری ضروری میداند، چرا که از دید وی شرکت‌های مختلف تجاری در وهله نخست موظف به رعایت حقوق مصرف کنندگان‌شان هستند. شرکت‌های پیشگام در معرفی ترکیبات خوشبوکننده قصد دارند که در پروژه افشای ترکیبات محرمانه معطر خود، نام برخی از مواد شیمیایی محصولات تلطیف هوا از جمله اسپریهای خوشبوکننده، شمع‌ها، روغن‌ها و ژل‌ها را بر روی برچسب معرفی کالا درج کنند. فهرست مذکور قرار است شامل تمامی ترکیبات خوشبوکننده به‌کاررفته در محصولات با غلظت ۰.۰۹ درصد و یا بیشتر باشد. اما در مورد محصولاتی که غلظت آن‌ها از این میزان کمتر است، صرفا نام ۱۰ ترکیب معطر عمده ذکر خواهد شد.
کسب اعتبار هدف اصلی
طرح افشای ترکیبات محرمانه شیمیایی، نخستین اقدام این شرکت‌ها برای کسب اعتبار در میان مشتریان خود نیست. یکی از این شرکت‌ها از سال ۲۰۰۹م. طرح داوطلبانه رونمایی از ترکیبات سازنده محصولات خود را آغاز کرده است. مدیرعامل اجرایی این شرکت در یکی از سخنرانی‌های عمومی اش اعلام کرد، هدف از این تصمیم کسب اعتبار مجدد در میان مشتریان است و افشای ترکیبات سازنده محصولات شرکت مهم‌ترین جزء از برنامه شرکت برای کسب مجدد اعتماد بوده و طرح اخیر نیز به نوعی بخشی از همان طرح است.
وی در یادداشتی که در روزنامه گاردین چاپ شد، نوشت: «من باور دارم که اگر میخواهید در کار و حرفه خود اعتماد و اعتبار به دست آورید، باید به جای رازداری اجازه موشکافی و رسیدگی دقیق را به مصرفکنندگان در سرتاسر جهان بدهید. مصرف کنندگان وقتی اطلاعاتی از چیزی ندارند، از بدترین‌ها میترسند.» البته این نکته را هم فراموش نکنید که این شرکت از طرف سازمان غیردولتی موسوم به «صدای زنان برای زمین» نیز مدت‌ها تحت فشار قرار داشته، به طوری که در مجموع حدود ۵۰ هزار امضا از طرف مصرفکنندگان محصولات این شرکت برای افشای ترکیبات خوشبوکننده جمع شده است.
در هر صورت منتقدانی مانند استیسی مالکان(Stacy Malkan) ، بنیان گذار موسسه «لوازم آرایشی بهداشتی ایمن» و نویسنده مقاله «نه یک صورت زیبا» این اقدام را گامی مهم میدانند و امیدوار هستند که سایر شرکت‌ها نیز هرچه سریع‌تر از این رویه تبعیت کنند. مالکان می‌گوید: «عده کثیری مدتهاست که این شرکت را تحت فشار گذاشته‌اند، اما در هر صورت من باور دارم که این تصمیم در نوع خود تصمیم بزرگی است. آن‌ها اکنون بزرگ‌ترین شرکت در نوع خود هستند که می‌خواهند فهرست ترکیبات خوشبوکننده خود را علنی کنند.»
تعهد حرف اول و آخر را می‌زند
یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده تا شرکت‌های مختلف تجاری در افشای ترکیبات خوشبوکننده محصولات‌شان کُند عمل کنند، این است که اغلب آن‌ها نه تنها سازنده بلکه حتی مالک این ترکیبات نیز نیستند. شرکت‌های مختلف از این دست برای عملی‌سازی تصمیمات‌شان نه تنها باید سازندگان اصلی را گرد بیاورند و اطلاعات اولیه را از آن‌ها بگیرند، بلکه می بایست رضایت آن‌ها را نیز کسب کنند. بنا بر آخرین خبرها از مجمع بین المللی مواد معطر، ظاهراً سازندگان این ترکیبات شیمیایی علی‌رغم تمایل به حفظ اطلاعات و رازهای حرفه ای، رضایت کامل خود را از این طرح اعلام کرده اند.
یکی از مدیران بخش ارتباطات مجمع بین المللی مواد معطر در این باره در روزنامه گاردین می‌نویسد: «دست اندرکاران صنعت تولید مواد و ترکیبات معطر به‌خوبی از حقوق مصرف کنندگان آگاه هستند و به همین خاطر اکنون یک کارگروه تخصصی در این زمینه مشغول به کار است تا نه تنها فهرست مذکور در اختیار مصرفکنندگان قرار گیرد، بلکه رازهای تجاری نیز محفوظ باقی بماند. اما اولویت این مساله در تمامی شرکت‌ها یکسان نیست، چنانچه حتی در مناطق و کشورهای مختلف نیز شاهد رویکردهای متفاوتی هستیم.»
استیسی مالکان بعنوان یک منتقد معتقد است: «شرکت‌های آمریکایی که بنا دارند تا نام ترکیبات خوشبوکننده خود را منتشر کنند، پیش‌تر نیز گام‌هایی برای حذف پارهای از ترکیبات مضر و خطرناک محصولات‌شان برداشته اند. امیدوار هستیم که این شفافسازی در نهایت به بهبود فرمول محصولات منجر شود چرا در اروپا مدتهاست که شرکت‌های معتبر و شناخته‌شده بر روی برچسب محصولات نام برخی از ترکیبات خوشبوکننده آلرژن را می‌آورند و این گامی موثر است.» مالکان می‌گوید: «درج نام ۵۰ نوع ترکیب شیمیایی مختلف بر روی یک محصول قطعاً کار سختی است، اما در هر صورت برای این کار نیز راه‌هایی وجود دارد. شاید همین کار ساده در نهایت باعث شود تا شرکت‌ها برخی از ترکیبات مضر خود را از محصولات‌شان حذف کنند.»
راه دیگر اعتمادسازی
اتحادیه اروپا دیرچندی است که طرح موسوم به برچسب گذاری زیست محیطی را در دستورکار قرار داده. برچسب‌های زیست محیطی، نوعی برچسب رسمی برای تایید محصولات «سبز یا محیطزیست‌محور» هستند. تاریخچه استفاده از این نوع برچسب‌ها به اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۹ ه.ش.) برمیگردد که به واسطه آن کشورهای مختلف سامانه‌های ملی برچسب گذاریِ خود را پایه گذاری کردند. هدف استفاده از این نوع برچسب‌ها آن بود تا سازندگان محصولات مختلف مصرف کنندگان را از خرید کالاهای سبز (محیطزیست‌دوست) مطمئن سازند و به‌نوعی آن‌ها را راضی نگه دارند. محصولاتی که این چنین برچسب گذاری می‌شوند، بالطبع از یکسری معیارهای خاص نیز تبعیت می‌کنند. این معیارها اغلب بر فرایند و مراحل مختلف تولید این محصولات، اشاره دارند و نشان می‌دهند که محصول مورد نظر کمترین اثرات زیست محیطی را به همراه داشته است. از نمونه برچسب های زیست محیطی میتوان به «فرشته آبی» در آلمان، «مهر و موم سبز» در آمریکا، «قوی شمالی» در سوئد، و نهایتا «اکو مارک» در ژاپن اشاره کرد.
ابعاد تلاش‌هایی که تاکنون در این راستا انجام شده، حاکی از آن است که اساساً شرکت‌هایی که استفاده از برچسب های زیست محیطی را پذیرفته اند، تمایل دارند که با نفوذ در بازار نقش عمده ای را هم به خود اختصاص دهند و بتوانند موقعیت یک برند موفق را به دست آورند. چنین شرکت‌هایی برچسب گذاری زیست‌محیطی را ابزار کمکی مثبت و موثری میدانند که نه تنها موقعیت آن‌ها را در بازار تثبیت میکند، بلکه حتی آن را بهبود نیز می‌بخشد.
گزارش : فرناز حیدری
No tags for this post.