گاندو یک واژه بلوچی است که برای تمساح مردابی به کار می رود و به معنای حیوانی است که روی شکم می خزد، حوزه پراکنش این گونه در ایران در سیستان و بلوچستان است که جزو غربی ترین حوزه پراکنش آن در دنیا به حساب می آید، پراکندگی اصلی آن در هند و سریلانکا است که بعد از آن به پاکستان و سپس به ایران می رسد.
بر اساس آمارهای اعلام شده در دو هر کشور هند و سریلانکا به تنهایی 3 هزار گاندو زیست می کند، در پاکستان بیشتر در منطقه بلوچستان و سند پراکنده اند که آمارها جمعیتی حدود 500 تا 600 گاندو را نشان می دهد.
بر اساس آخرین آمارگیری در ایران در سال 92 حدود 350 گاندو دیده شده است در حالی که کارشناسان پیش بینی 500 گاندو را کرده بودند اما به اعتقاد این کارشناسان سرشماری گاندوها بسیار دشوار است زیرا دیدن آنها به سختی انجام می شود.
بر این اساس روز چهارشنبه پای صحبت های اصغر مبارکی مدیر کل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست که بیش از 20 سال است در زمینه گاندوها تحقیق می کند نشستیم.
مبارکی گفت: به طور کلی تمساح دارای سه خانواده کروکودیل، آلیگاتورها و گارییال ها هستند که از لحاظ رفتاری تفاوت چندانی با هم ندارند، در واقع تمام 24 گونه تمساحی که در دنیا وجود دارد از نظر رفتاری و جثه ای بسیار شبیه به هم هستند.
وی با بیان اینکه گاندو از خانواده کروکودیل است افزود: گاندو نسبت به سایر گونه ها چثه ای متوسط دارد که طول آن به 3 تا 3.5 متر می رسد که در مقایسه با کروکودیل های 6 متری دارای جثه ای کوچک است.
مبارکی اظهار کرد: به طور کلی فلس پشت سر تمساح ها نشاندهنده تفاوت گونه ها است و قطر دم هم وضعیت سلامت حیوان را نشان می دهد به این معنا که هر چه قطر دم بیشتر باشد یعنی دم کلفت تر باشد تمساح از وضعیت سلامتی بهتری برخوردار است چون محل تجمع چربی است.
وی درباره طول عمر تمساح ها گفت: رکورد طول عمر این حیوان در طبیعت بسیار دشوار است اما معمولا سنی بین 40 تا 50 سال طول عمر دارند که این میزان در اسارت ممکن است به 60 سال هم برسد.
مبارکی افزود: پراکندگی گاندو در ایران بسیار محدود است ، در جنوب شرق ایران در قسمت استان سیستان و بلوچستان در شهرستان چابهار، راسک، نیکشهر و سراوان زیست می کند، برای حفاظت از این گونه حفاظت شده در خطر انقراض منطقه ای به عنوان منطقه حفاظت شده گاندو تعیین شده است که از بالای سد ' پیشین ' شروع و خود سد را در بر می گیرد و تا خلیج گواتر پیش می رود و امتداد رودخانه سرباز و باهوکلات را نیز شامل می شود.
مدیر کل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: یک منطقه حفاظت شده با هدف حفاظت از انواع گونه های زیستی موجود در آن چه گیاهی و چه حیوانی ایجاد می شود اما منطقه حفاظت شده گاندو فقط برای حفاظت از یک گونه آنهم گاندو یا همان تمساح پوزه کوتاه تعیین شده است که این نشاندهنده اهمیت حفظ این گونه است.
وی گفت: برخی تمساح ها مانند تمساح نیل یا آلیگاتور آمریکایی خوردن انسان جزو رژیم غذایی آنها است یعنی برای آنها فرقی نمی کند که طعمه انسان است یا حیوان، به آن حمله می کنند اما گاندو آدم نمی خورد و فقط در شرایطی خاص به ویژه در زمان جفت گیری و تخم گذاری و یا اینکه احساس خطر کند به انسان حمله می کند.
مبارکی افزود: گاندو نسبت به دیگر همنوعان خود دارای پاهایی قوی است که علت آنهم پیاده روی زیاد این حیوان است، به علت نوع زیستگاه این حیوان بیشترین توان برای پیاده روی را دارد چون حیوان مجبور است با پیاده روی خود را به آب برساند.
وی درباره وضعیت دندان گاندوها گفت: گاندوها همیشه دندان دارند زمانی که یک دندان بشکند دندان دیگری جایگزین می شود؛ سن بلوغ گاندوها حدود 8 سال است.
مبارکی با اشاره به نحوه تخم گذاری گاندوها توضیح داد که به طور کلی تمساح ها به دو صورت از تخم های خود محافظت می کنند یک دسته مانند گاندوها زمین را حفر می کنند و تخم ها را در آن قرار می دهند دسته ای مانند آلیگاتور آمریکایی با علف های خشک وسط مرداب خانه ای درست می کنند و دمای آنرا با توجه به نحوه قرار دادن علف های خشک و تر تنظیم می کنند که در وسط آن نقطه ای ایجاد می شود که حرارات مناسب برای تخم ها را دارد و سپس در آن قرار می دهند که به روش کپه ای معروف است.
وی با بیان اینکه جفت گیری تمساح ها در آب انجام می شود گفت: از نظر فیزیولوژیکی به گونه ای است که باید جفت گیری حتما در آب انجام شود که اواخر اسفندماه آغاز و تا اردیبهشت ماه ادامه دارد و بعد از آن وارد مرحله لانه سازی می شوند و تخم گذاری هم اواخر اردیبهشت ماه صورت می گیرد و بچه ها تیرماه از تخم خارج می شوند.
مبارکی افزود: تعداد تخم با توجه به نوع گونه متفاوت است همچنین به سن مادر، شرایط تغذیه ای و محیطی نیز بستگی دارد اما به طور متوسط هر گاندو بین 25 تا 30 تخم می گذارد که احتمال اینکه این تعداد تخم ها به مرحله بلوغ برسند تقریبا صفر است ، بر اساس براوردهای صورت گرفته از هر 100 تخم یکی به مرحله بلوغ می رسد.
وی ادامه داد: زمانی که نوزادان ازتخم خارج می شوند حدود 25 تا 30 سانتی متر هستند که شکار پرندگان شغال، روباه و تمساح های بزرگ می شوند و در آب هم خدنگ ها آنها را می خورند.
مبارکی گفت: انتقال نوزاد به آب توسط مادر انجام می شود اما چون پراکنده می شوند مراقبت از آنها بسیار دشوار است، نوزاد گاندو دارای دندانی به نام دندان تخم است که از آن برای پاره کردن پوسته داخل تخم و شکستن آن استفاده می کند که بعد از یک هفته می افتد.
وی اظهار کرد: گاندوها در یک سری زیستگاه های طبیعی و مصنوعی زیست می کنند ، زیستگاه های طبیعی که همان رودخانه و برکه های آبهای طبیعی است ، زیستگاه مصنوعی به معنای محصور بودن در یک مکان نبیست بلکه اهالی بومی برای ذخیره آب چاله های بزرگی حفر می کنند که توسط باران و سیلاب پرآب می شود که به آن ' هوتک ' می گویند که زیستگاه مصنوعی گاندوها را تشکیل می دهند.
مبارکی به برکه پایین دست سد پیشین به عنوان یک زیستگاه طبیعی گاندوها اشاره کرد و گفت: به علت روان شدن گل و لای سد به پایین دست برکه خشک شده و جمعیت گاندو در آن منطقه بسیار کم شده است.
وی افزود: حمله گاندو به احشام اهالی بومی، سیل، مهاجرت نوزادان برای رسیدن به آب، تخریب زیستگاه ها، آتش زدن حاشیه زیستگاه ها با هدف اضافه شدن زمین های زراعی و خشکسالی از جمله عوامل تهدید گاندوها است.
مدیر کل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برخورد انسان با گاندو به دو صورت انجام می شود یکی به صورت مستقیم که به انسان حمله می کند و دیگری با حمله به احشام خسارت اقتصادی وارد می کند که در ایران بحث حمله به انسان بسیار کم است اما حمله به احشام زیاد دیده شده است.
وی گفت: بررسی ها نشان می دهد تغییر اقلیم روی جنسیت تمساح ها نیز تاثیر گذار است و ممکن است تعادل نر و ماده را به هم بزند، همچنین ممکن است حوزه پراکنش آنها افزایش یابد یعنی برای رسیدن به آب مسافت های زیادی را طی کنند که این یک چالش است.
مبارکی درباره حمله تمساح به انسان در ایران توضیح داد: اولین حمله در سال 2001 یا 2002 صورت گرفت که در ایران در اوج خشکسالی به سر می برد، تعدادی از کودکان در یک برکه کوچک در حال شنا بودند که یکی از بچه ها پای خود را روی تمساح گذاشت و حیوان هم در دفاع از خود کودک را به زیر آب کشید.
وی افزود: دومین حمله هم در اردیبهشت 95 صورت گرفت به این ترتیب که باز تعدادی از کودکان در حال شنا در برکه ای بودند که به صورت تصادفی با یک گاندو روبرو می شوند و حیوان یکی از کودکان را به زیر آب می کشد.
مبارکی اظهار کرد: گاندو به صورت ذاتی به انسان حمله نمی کند مگر اینکه در زمان جفت گیری باشد و یا احساس خطر کند ، همچنین اینکه برکه ای که کودکان در آن شنا می کردند در گذشته 4 تا 5 کیلومتر طول داشت اما اکنون به 300 تا 400 متر رسیده است و از آنجا که یکی از برکه های مهم از نظر تجمع گاندو است تمام جمعیت این حیوان در مکان کوچک جمع شده بودند.
وی تاکید کرد: گاندو جزو گونه های در خطر انقراض است و جریمه شکار این حیوان 20 میلیون تومان است ، در کشورهایی مانند هند، پاکستان، استرالیا، کشورهای جنوب شرق آسیا و امریکا از گوشت و پوست تمساح استفاده می کنندو برخی بر اساس باورهای غلط خون تمساح را به عنوان دارو می خورند.
مبارکی گفت: تمساح به عنوان یکی از گونه های اقتصادی در دنیا مطرح است اما در ایران فعلا هیچ جنبه اقتصادی ندارد و به نظر می رسد می توان از آن برای جذب توریست و گردشگر و توسعه صنعت بوم گردی استفاده کرد.
وی با بیان اینکه گاندو حیوان کم هوشی نیست اظهار کرد: روی بدن گاندو نقطه هایی وجود دارد که هر کدام از آنها یک اندام حسی است که به نام ' ایزو ' معروف است که به فشار آب بسیار حساس است به این صورت اگر یک ماهی از فاصله ای از گاندو عبور کند این حسگرها با امواج آب عمل می کنند و گاندو متوجه ماهی می شود و واکنش نشان می دهد.
منبع:ایرنا
No tags for this post.