بر اساس گزارش انجمن حفاظت از محیط زیست در قاره آفریقا، عوامل متعددی مانند محدود شدن زیستگاه های طبیعی ، شکار غیر قانونی ؛ دخالت انسان در محیط زیست و آلودگی های ناشی از فعالیت های انسانی سبب شده است بسیاری از گونه های جانوری در این قاره در خطر انقراض قرار بگیرند که در این میان شرایط فیل و کرگدن آفریقائی بحرانی بوده و به تازگی باید نام شیر آفریقائی را نیز در این فهرست اضافه کنیم.
بیش از 2 هزار نفر از فعالان محیط زیست روز شنبه در نایروبی پایتخت کشور کنیا گرد هم آمده و جنبشی موسوم به نهضت جهانی حمایت از فیل، کرگدن و شیرهای آفریقائی را راه اندازی کردند که هدف اصلی آن ، پیشگیری از انقراض این گونه های جانوری است.
این موضوع سبب شده است تا بسیاری از فعالان محیط زیست در گوشه و کنار جهان و به ویژه در کشورهای آفریقائی تلاش کنند تا نسبت به این خطر جدی هشدار داده و توجه دولتمردان کشورهای آفریقائی و مردم سایر مناطق جهان را به این موضوع جلب کنند. در تازه ترین رخداد مرتبط با این موضوع، بیش از 2 هزار نفر از فعالان محیط زیست روز شنبه در نایروبی پایتخت کشور کنیا گرد هم آمده و جنبشی موسوم به نهضت جهانی حمایت از فیل، کرگدن و شیرهای آفریقائی را راه اندازی کردند که هدف اصلی آن ، پیشگیری از انقراض این گونه های جانوری است.
بر اساس آمارهای رسمی ، همه ساله در سراسر قاره آفریقا بالغ بر 30 هزار راس فیل به صورت غیر قانونی و توسط شکارچیان غیر مجاز ، کشته می شوند . اصلی ترین انگیزه این قتل عام ، استفاده از عاج های ارزشمند این حیوانات است. این عاج ها عمدتا توسط قاچاقچیان به کشورهای شرق آسیا و به ویژه چین انتقال داده شده و با قیمت های گزافی به فروش می رسند .
از سوی دیگر نتایج یک بررسی میدانی توسط دولت موزامبیک نشان می دهد که 48 درصد از جمعیت فیل های این کشور طی مدت زمان اندکی از بین رفته اند و تعداد این جانوران طی 5 سال گذشته از 20 هزار راس به 10 هزار و 300 راس رسیده است.
بررسی های انجام شده در این حوزه همچنین نشان می دهد که مناطق دوردست شمال موزامبیک، بیشترین آسیب ها را از موضوع شکار غیر قانونی متحمل شده است. این موضوع بر اساس ثبت فیل های کشته شده در این منطقه و به ویژه منطقه حفاظت شده ملی حیات وحش نیاسا به دست آمده است. بر این اساس 95 درصد از کشتار فیل های موزامبیکی در این منطقه انجام شده و جمعیت فیل های این منطقه حفاظت شده از 15 هزار و 400 راس به 6 هزار و 100 راس کاهش یافته است.
این موضوع در مورد کرگدن ها با شدت و خطر بیشتری مشاهده شده و سازمان بین المللی حفاظت از محیط زیست در این زمینه اعلام کرد که در پی شکار بی رویه و غیر قانونی کرگدن های آفریقائی ، نسل این گونه جانوری در خطر انقراض قرار داشته و هم اکنون تنها یک هزار و 300 کرگدن در دنیا وجود دارد.
بر اساس آخرین مشاهدات صورت گرفته در آفریقای جنوبی و طبق گزارش های منتشر شده، شکار کرگدن ها جهت استفاده و تجارت شاخ این حیوان در سال گذشته به مرگ تعداد کثیری از این حیوان ارزشمند منجر شده و در حال حاضر تنها یک هزار و 300 کرگدن در این منطقه سکونت دارند که این تعداد بعد از سال 2008 کمترین آمار ارائه شده در این زمینه است.
سازمان بین المللی حفاظت از محیط زیست در بیانیه سال گذشته خود اعلام کرد که طی 6 سال گذشته شکار این حیوان رو به افزایش بوده و تنها در سال 2015 حداقل هزار و سیصد و سی و هشت مورد شکار این حیوان در آفریقای جنوبی گزارش شده است که این تعداد نشانگر وجود بحرانی بزرگ در این زمینه است که از سال 2008 میلادی آغاز شده و در سال های اخیر فزونی گرفته است.
بر اساس گزارش های رسمی و اطلاعات اخذ شده در این رابطه ، بیشترین خریداران و مشتریان این شاخ ها ، مردم کشور هایی از شرق آسیا همانند چین و ویتنام هستند که از این بخش های بدن کرگدن به عنوان دارو جهت درمان بیماریهای خاص استفاده می کنند. شاخ کرگدن متشکل از کراتین است که به صورت پودر برای درمان امراضی همچون سرطان در کشور های یادشده مورد استفاده قرار می گیرد. این موضوع در حالی است که از نظر علمی هیچ گونه خاصیت پزشکی و درمانی برای شاخ کرگدن تائید نشده و استفاده از این ماده بیشتر ریشه در فرهنگ خرافی مردم این مناطق دارد.
گفتنی است تجارت شاخ کرگدن در سال 1977 توسط کنوانسیون تجارت بین الملل جهت نجات حیوانات در معرض خطر انقراض ، ممنوع اعلام شده است. طبق این پیمان بین المللی که از سال 1973 میلادی برای محافظت از حیات وحش شکل گرفته ، شکار و کشتار حیوانات و تجارت حیوانات و گیاهان در خطر انقراض ممنوع خواهد بود .
متاسفانه علی رغم تصویب قوانین حمایتی متعددی برای حفاظت از این گونه های در خطر انقراض، از سال 2008 میلادی تا کنون بیش از بیست هزار کرگدن که 80 در صد جمعیت کنونی آن ها را در منطقه یاد شده را شامل می شوند با هدف استفاده از شاخ آن ها کشته شده اند.
تجارت شاخ کرگدن در جنوب شرق آسیا به صورت سازمان یافته عمل کرده و هر کیلو از شاخ این حیوان نگون بخت در حدود 60 هزار دلار قیمت داشته که تجارتی بسیار گران قیمت تر و پر سود تر از مواد مخدر محسوب می شود.
متاسفانه شرایط بحرانی موجود در این زمینه سبب شده است تا گونه خاصی از کرگدن ها به نام کرگدن سفید در لبه قرمز جانوران در خطر انقراض قرار گرفته و احتمال انقراض گونه نادر کرگدن سفید با افزایش شکار غیر قانونی کرگدن ها در افریقا و مرگ آخرین کرگدن سفید نر در کنیا، شدت پیدا کرده است. جانورشناسان در تلاش هستند تا با نگهداری از نمونه اسپرم این کرگدن نر و انجام لقاح مصنوعی با تنها نمونه ماده این نژاد که در دنیا باقی مانده ، نسل این جانور را از انقراض نجات دهند.
متاسفانه تا سال های گذشته از این گونه گرکدن تنها شش عدد باقی مانده بود چرا که در مرکز و شرق افریقا شکارچیان غیر قانونی این جانوران را برای شاخ های با ارزششان شکار می کردند. در سال 2009 میلادی (برابر با سال 1388 خورشیدی ) یک کرگدن نر و دو کرگدن ماده از باغ وحش Dvur Kralove به محیط طبیعی و حیات وحش در کنیا منتقل شدند. مسئولان مربوطه امیدوار بودند که با این عمل، نسل این جانور حفظ شود و نام "the last chance of survival" یعنی آخرین شانس زنده ماندن را بر این عملیات نهادند. محققان تصور می کردند که قرار گرقتن کرگدن ماده در فضای طبیعی و حیات وحش باعث می شود تا هورمون های مادینگیش بیشتر فعال شوند و به عمل تولیدمثل کمک کنند اما این طرح با شکست روبرو شد.
پژوهشگران با پیش بینی انتقراض این گونه نادر، از کرگدن سفیدی که در باغ وحش Dvur Kralove متولد شده بود، نمونه اسپرم گرفته و در حال حاضر از این نمونه ها در موسسه Leibniz مشهور به IZW (Institute for Zoo and Wildlife Research) در شهر برلین نگهداری می کنند.
دو جفت دیگر از گونه کرگدن سفید نیز در پارک حیوانات وحشی در سن دیگو در ایالات متحده نگهداری می شود که البته بسیار پیر هستند و توانایی تولید مثل را ندارند. یک کرگدن ماده نیز در باغ وحش کشور چک به زندگی خود ادامه می دهد.
از سوی دیگر شرایط زندگی شیر آفریقائی نیز با مخاطرات زیادی رو به رو است و مسائل مختلفی مانند شکار بی رویه، کشته شدن توسط افراد بومی و دامداران محلی و همچنین کاهش تعداد جانوران علفخوار بر اثر خشکسالی و گرمایش زمین سبب کاهش تعداد شیرهای آفریقائی شده است. علاوه بر موارد فوق، این جانور بسیاری از زیستگاه ها و قلمروی طبیعی خود را بر اثر فعالیت های انسانی از دست داده است.
فعالان محیط زیست امیدوارند با ادامه دادن نهضت جهانی حمایت از فیل، کرگدن و شیرهای آفریقائی بتوانند به حفظ این جانوران در محیط زیست کمک کرده و از انقراض آن ها جلوگیری کنند.
گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.