«نصف جهان» پیشران پژوهش و تولید علم

به گزارش ایرنا، شورای فرهنگ عمومی کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدف گسترش هرچه بیشتر فرهنگ پژوهش، گوشزد اهمیت این امر و بزرگداشت پژوهشگران برجسته، ۲۵ آذرماه را در تقویم رسمی کشور «روز ملی پژوهش» نام‌گذاری کرد.

«وزارت علوم تحقیقات و فناوری» که «تحقیقات» یعنی قلب پژوهش را از سال ‪۱۳۷۹‬، با تغییر نام وزراتخانه «فرهنگ و آموزش عالی» به میانه عنوان خود اضافه کرد نیز، چهارمین هفته آذرماه هرسال را با عنوان «هفته پژوهش» و از سال ‪۱۳۸۴‬ به نام «هفته پژوهش و فناوری» به جامعه دانشگاهی کشور معرفی نمود.

بی شک قدرت و استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است و ایرنا اصفهان در این گزارش به دنبال تبیین جایگاه پژوهشی استان در کشور و جهان است و بر این نظر کارشناسان تاکید دارد که پژوهش می‌تواند بیش از پیش در خدمت توسعه و تعالی استان قرار بگیرد و چالش‌های این خطه با پژوهش و بکارگیری روش‌ های علمی قابل رفع شدن است.

دست پُر اصفهان در پژوهش و فناوری

استان اصفهان به عنوان استان پیشتاز در عرصه علم و فناوری و با سهم ۱۰ درصدی از کل شرکت‌های دانش بنیان، رُتبه دوم را از این لحاظ در بین استان‌های کشور دارد و سهم اقتصاد دانش بنیان در این خطه در حد ۲.۵ درصد و بسیار بیشتر از میانگین کشوری است.

اصفهان نخستین و تنها شهرک علمی و تحقیقاتی کشور را در خود جای داده است، ایده ایجاد «پارک‌های علم و فناوری» از این استان و از سال ۱۳۸۰ شکل گرفت و امروزه این شهرک در سایه حمایت‌های دولت و تلاش فناوران بخش خصوصی، یکی از بزرگترین مجموعه‌های دانش بنیان کشور با حدود ۷۰۰ واحد و شرکت فناور و دانش بنیان است.

از سوی دیگر، استان اصفهان به عنوان دومین استان دانشگاهی کشور، ۱۹۹ موسسه آموزش عالی و پژوهشی فعال با جمعیتی افزون بر ۲۰۸ هزار دانشجو و سه هزار و ۵۳۹ عضو هیات علمی دارد که ظرفیت ممتازی برای گسترش پژوهش در اختیار دانشگاه ها و مراکز علمی استان قرار می دهد.

دانشگاه‌های علوم پزشکی اصفهان و کاشان، دانشگاه‌های جامع اصفهان و کاشان، دانشگاه‌های صنعتی اصفهان و مالک اشتر شاهین‌شهر و پژوهشکده قلب و عروق اصفهان هفت مرکز پژوهشی اُستان هستند که در تولید علم در ۱۲ زمینه علمی، بین یک درصد مراکز علمی پر استناد برتر جهان قرار دارند.

جایگاه دوم ایران در بین کشورهای اسلامی 

بر اساس آخرین گزارش‌ مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) و آخرین رتبه‌بندی پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI) که مربوط به بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ میلادی می‌باشد، جمهوری اسلامی ایران با ۱۱۵ دانشگاه و موسسه پژوهشی پُر استناد برتر دنیا، بعد از ترکیه دارای بالاترین سهم در بین کشورهای اسلامی است.

تعداد دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی پُر استناد برتر جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه از ۱۱۲ مورد در سال گذشته به ۱۱۵ مورد در سال جاری رسیده است.

پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI) یکی از پایگاه‌ های اطلاعاتی مؤسسه «کلاریویت آنالیتیکس» است که هشت هزار و ۵۵۷ دانشگاه و موسسه پژوهشی را در تمامی حوزه‌های موضوعی در زمره یک درصد مراکز علمی پر استناد برتر جهان قرار داده است و بنابر اطلاعات این گزارش ترکیه با ۱۳۶ دانشگاه و موسسه پژوهشی یک درصد برتر، در جایگاه ۱۳ دنیا و جایگاه دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی جمهوری اسلامی ایران در بین مؤسسات پراستناد برتر دنیا در جایگاه ۱۴ جهان قرار دارد.

بعد از ایران و در بین کشورهای اسلامی، عربستان سعودی با ۴۱ دانشگاه و موسسه پژوهشی در جایگاه ۲۳ دنیا و مصر با ۳۹ دانشگاه و موسسه پژوهشی در جایگاه ۲۴ جهان و پاکستان نیز با ۳۷ دانشگاه و موسسه پژوهشی در جایگاه ۲۵ دنیا قرار دارد.

سهم اصفهان از تولید علم در کشور

بر اساس آخرین رتبه‌بندی پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI)، اُستان اصفهان با داشتن هفت دانشگاه و موسسه پژوهشی مستقل و پُراستناد برتر دنیا، پس از اُستان تهران بالاترین سهم در تولید علم بین اُستان‌های کشور را داراست.

علوم اجتماعی، شیمی، علوم گیاهی و جانوری، ایمنی شناسی، زیست شناسی و زیست شیمی، علوم اعصاب و رفتار، زمین شناسی، فیزیک، میکروبیولوژی، روانپزشکی و روانشناسی، علوم فضا، پزشکی بالینی، ریاضیات، محیط زیست و بوم شناسی، داروشناسی و سم شناسی، اقتصاد و تجارت، علوم رایانه، زیست شناسی مولکولی و ژنتیک، مهندسی، علوم کشاورزی، علوم مواد و چند رشته ایی، ۲۲ حوزه موضوعی در طبقه بندی پایگاه شاخص‌های اساسی علم هستند.

بر پایه گزارش‌ مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) بر پایه آخرین رتبه‌بندی پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI)، دانشگاه اصفهان در حوزه‌های موضوعی مهندسی و شیمی و دانشگاه صنعتی اصفهان در زمینه‌های موضوعی مهندسی، شیمی، فیزیک، علوم مواد، علوم کشاورزی، علوم گیاهی و جانوری، محیط زیست و بوم‌شناسی، علوم رایانه، زیست شناسی و زیست شیمی در فهرست دانشگاه‌های یک درصد پُراستناد برتر جهان قرار گرفته اند.

دانشگاه کاشان نیز در زمینه‌های موضوعی مهندسی، شیمی و علوم مواد و دانشگاه علوم پزشکی کاشان نیز در حوزه پزشکی بالینی در فهرست دانشگاه‌های یک درصد پُراستناد برتر جهان قرار دارند.

دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز در حوزه‌های موضوعی پزشکی بالینی، داروشناسی و سم‌شناسی، علوم کشاورزی، علوم اجتماعی، زیست‌شناسی و زیست شیمی توانسته در فهرست دانشگاه‌های یک درصد پُراستناد برتر جهان قرار بگیرد که عملکرد برجسته‌ای در مقایسه با سایر دانشگاه های علوم پزشکی کشور را نشان می‌دهد.

پژوهشکده قلب و عروق اصفهان نیز توانسته در حوزه پزشکی بالینی در فهرست یک درصد پُراستناد برتر جهان قرار بگیرد.

دانشگاه‌های پیام نور و آزاد نیز بصورت متمرکز در برخی حوزه‌ها در زمره یک درصد مراکز علمی پر اُستناد برتر جهان قرار دارند که تولید علم این ۲ دانشگاه مربوط به تولیدات علمی کلیه مراکز و واحدهای دانشگاهی این دانشگاه‌ها در کشور است که با توجه به وجود دانشگاه های برتری مانند دانشگاه آزاد اسلامی مرکز نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی مرکز اصفهان و دانشگاه پیام نور استان اصفهان در استان، اصفهان دست پُری در تولیدات علمی این دانشگاه ها در کشور داشته است.

پژوهش در خدمت توسعه استان

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در این پیوند به ایرنا اصفهان گفت: بر اساس برنامه ریزی ها پژوهش در خدمت توسعه استان است و از همان ابتدای شروع بکار دولت سیزدهم، هشت طرح کلان پژوهشی برای حل چالش های اصفهان تعیین و تصویب شد و این طرح‌ها که از اولویت‌های پژوهشی اصفهان بشمار می‌آیند بیشتر در زمینه‌هایی مانند محیط زیست، گردشگری و اشتغال تعریف شده اند.

محمدرضا قاسمی ادامه داد: فهرست اولویت های پژوهشی مصوب کارگروه آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری استان اصفهان به دانشگاه ها، پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی استات برای دریافت طرح ها و پیشنهادات جهت اجرای آن‌ها اعلام شده است.

وی خاطرنشان کرد: اعتبار این طرح ها از محل تجمیع اعتبار پژوهشی دستگاه های اجرایی استان اصفهان تامین شده است.

وی تصریح کرد: اولویت های پژوهشی استان «تعیین پُتانسیل غبار خیزی پهنه‌های کانون بحرانی سجزی»، «سنجش و پایش فرسایش بادی و تعیین کارایی و اثربخشی روش های کنترل فرسایش بادی و گرد و غبار»، «کنترل و کاهش میزان آلایندگی واحدهای آجر، گچ و واحدهای صنعتی آلاینده با استفاده از سیستم غبارگیر و روش‌های نوین» و «شناسایی آلاینده ها و ناخالصی های ایجاد شده توسط آزمایشگاه ها و کارگاه های تولیدی طلا و نقره و ارائه راهکارهایی جهت کاهش آن‌ها» است.

قاسمی سایر طرح های کلان پژوهشی اصفهان را «بازنگری و روزآمد کردن طرح جامع گردشگری استان اصفهان با رویکرد سرمایه گذاری»، «رصد و پایش آفلاتوکسین در شیر خام استحصالی از گاوداری ها و مراکز جمع آوری شیر استان اصفهان به منظور کشف و رهگیری منابع آلودگی»، «ارائه راه حل احیای زاینده رود و چالش های پیش رو به شیوه اقدام پژوهی مشارکتی»، «تدوین سند خدمات الکترونیکی استانداری اصفهان به ذینفعان» و «ارزیابی و تحلیل عملکرد تسهیلات اعطایی به طرح توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی در استان اصفهان» برشمرد.

رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گفت: با توجه به «بند ب» ماده ۶۴ قانون برنامه ششم توسعه و دستورالعمل اجرایی بند(ه) تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، شورای برنامه‌ ریزی و توسعه استان، اعتبارات یک درصد پژوهشی ۲۲ دستگاه‌ اجرایی استان را تجمیع کرد و برای تصمیم‌گیری و هزینه کرد در اختیار کارگروه آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری استان قرار داد.

قاسمی با اشاره به اینکه اولویت‌ طرح ‌های پژوهشی اصفهان در ۲ سطح احصا شده است، اضافه کرد: در سطح طرح‌های پژوهشی کلان پس از بررسی ۵۰ طرح که از دستگاه های اجرایی استان دریافت شد و مطابقت آنها با اسناد بالا دستی از جمله آمایش سرزمین، تعداد هشت طرح نهایی و تصویب و توسط دانشگاه اصفهان به فراخوان گذاشته شد.

وی با بیان اینکه در سطح دوم، عنوان طرح‌های پژوهشی در قالب پایان‌نامه مورد بررسی قرار گرفت و ۶۴ عنوان از دستگاه‌های اجرایی دریافت شد، اظهار داشت: مقرر شد عنوان پایان‌نامه ها توسط دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی به دانشجویان برای انتخاب رساله اطلاع رسانی شود.

قاسمی ادامه داد: هزینه این دسته طرح‌ها از محل اعتبارات پژوهشی دانشگاه ها و کمک‌های جزیی دستگاه‌های‌ مربوطه پرداخت خواهد شد.

چالش‌های نصف جهان با پژوهش 

رییس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این پیوند گفت: چالش‌ها و مشکلات اساسی اصفهان مانند آلودگی هوا، آب و فرونشست با حرف حل نمی‌شود بلکه با پژوهش و بکارگیری روش علمی قابل رفع شدن است.

شاهین شیرانی ادامه داد: دانشمندان و محققان دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی باید برای رفع این چالش ها و مسایل کمک کنند و برای پیشگیری از بُروز چنین مشکلاتی، راهکار ارائه دهند.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها وظیفه تسهیل پژوهش برای دانشجویان را برعُهده دارند و امروزه دانشگاه های نسل سوم و چهارم باید با تکیه بر پژوهش و فناوری به حل مشکلات جامعه بپردازند، گفت: در دنیا به قدرت و ثروت مبتنی بر علم نیاز داریم و دشمنان با هدف اینکه نتوانیم روی پای خود بایستیم، دانشمندان ما را ترور می کنند.

شیرانی ادامه داد: استان اصفهان از دانشگاه‌های معتبر و سرمایه های عظیم انسانی برخوردار است و شرکت های بزرگی در استان وجود دارد و از سال های گذشته ارتباط صنعت با دانشگاه ها در اصفهان محقق شده است.

رییس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: دانشگاه های اصفهان در زمان دفاع مقدس بسیاری از تجهیزات مورد نیاز را طراحی و تولید می کردند و ما در دوران جنگ تحمیلی حتی برای تامین «سیم خاردار» با مشکل مواجه بودیم اما امروزه به پیشرفت های زیادی در صنایع دفاعی رسیده ایم.

کارشناسان بر این باورند، پژوهش‌های دانشگاهی بایستی در راستای رفاه و معیشت مردم و همچنین استقلال کشور مورد بهره برداری قرار گیرد و اگر بخواهیم مردم از رفاه نسبی و زندگی بانشاط و توأم با عزت و سربلندی و افتخار برخوردار باشند باید آن را در سایه سار تحقیق و پژوهش‌های علمی و کاربردی دنبال کنیم.

باید قدر پژوهشگران را بدانیم و جایگاه آنان را محترم بشماریم و از ظرفیت پژوهش گران استان و کشور در تصمیم گیری‌های کلان استان بهره ببریم که بی شک یکی از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به خودکفایی تأکید بر پژوهش و تشویق پژوهشگران و دانشمندان به فعالیت‌های پژوهشی مورد نیاز کشور است.

استان اصفهان با بیش از پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت یکی از استان های پیشران کشور در بخش پژوهش و فناوری بشمار می‌آید.