عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: تمام دستاوردهای شادی برای مهاجران در ۵ سال اول پس از مهاجرت است و شادی مهاجران بین‌المللی بعد از ۵ سال خیلی بهبود نمی‌یابد و شاید یکی از دلایل آن رضایت کمتر از درآمد در مقایسه با جمعیت بومی باشد چون فرد دیگر مثل ۵ سال اول خود را با کشور مبدأ مقایسه نمی‌کند، بلکه خود را با افراد بومی همان کشور مقایسه می‌کند.
دکتر ندا رضوی‌زاده عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی در نشستی با عنوان «سیمای مهاجرت در جهان و ایران، تغییرات و روندها» که در پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: طبق پژوهشی که در سالهای ۹۳ و ۹۷ در ایران انجام شده است، در سال ۹۳، ۲۴ درصد افراد یعنی یک نفر از هر چهار نفر در ایران تمایل به مهاجرت داشته‌اند و در سال ۹۷ این آمار به ۴۲ درصد افزایش یافته است.
وی افزود: در سال ۹۳ و ۹۷ بیشتر افرادی که مایل به مهاجرت بودند، افراد مجرد، جوان، تحصیل‌کرده دانشگاهی، طبقه متوسط و بالا و ساکن در شهرهای بزرگ و با رضایت اجتماعی پایین بودند. در سال ۹۳ اغلب مهاجران مردان بودند در حالی که در سال ۹۷ تفاوت جنسیتی معنادار نبوده که این نکته قابل توجهی است یعنی قبلا مهاجرت یک موضوع مردانه بوده است ولی از یک تاریخ به بعد دختران و زنان نیز سهم برابری در مهاجرت داشته‌اند.
این عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی عنوان کرد: بنا بر گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، تصمیم به بازگشت مهاجران ایرانی در سال ۹۳، ۲۱ درصد بوده است، سال ۹۶ و یک سال بعد از برجام این آمار ۴۲ درصد بوده است و در تابستان ۱۴۰۱ این میزان به ۱۴ درصد کاهش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: عدم بازگشت قطعی در سال ۹۳، ۳۲ درصد بوده است، در سال ۹۶، ۱۰ درصد شده، ولی در تابستان ۱۴۰۱، ۶۲ درصد از مهاجران گفته‌اند که قطعا برنمی‌گردند و به طور کلی ایران جزء کشورهای مبدأ است که مهاجران کمتر تمایل به بازگشت به کشورشان را دارند.
رضوی‌زاده خاطرنشان کرد: میانگین جهانی بازگشت به کشور مبدا در مهاجران کل دنیا، ۷ درصد بوده در حالی که این آمار در مهاجران ایرانی یک درصد است که این فاصله با میانگین جهانی بسیار معنادار است.
وی در مورد آمار مربوط به تمایل به مهاجرت در دنیا توضیح داد: بر اساس آمار گالوپ، بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، حدود ۱۵ درصد مردم دنیا اینگونه اظهار نظر کرده‌اند که چنانچه شرایط برایشان مهیا باشد تمایل به مهاجرت دارند و در آخرین آمار به دست آمده در سال ۲۰۲۱، ۱۶ درصد از بزرگسالان جهان که چیزی حدود ۹۰۰ میلیون نفر را شامل می‌شود،در صورت دارا بودن شرایط، تمایل به مهاجرت داشته‌اند.
رضوی‌زاده افزود: این آمارها نشان می‌دهد که با یک روند افزایشی تمایل به مهاجرت در دنیا مواجه هستیم و این روند در کشورهای مهاجرفرست، از جمله محدوده آمریکای لاتین و دریای کارائیپ، جنوب صحرای آفریقا، آسیای جنوبی و آسیای جنوب شرقی و کشورهای آسیای میانه یا کشورهای مشترک‌المنافع همچنان رو به افزایش است.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: در کشورهایی مثل آلمان و فرانسه، میل به مهاجرت به کشورهای دیگر کم است. همچنین کاهش تمایل به مهاجرت در کشورهای آسیای شرقی به ویژه در چین و کره جنوبی را داریم و با توجه به رشد اقتصادی که طی دو الی سه دهه اخیر در این کشورها اتفاق افتاده است، بهبود وضعیت اقتصادی، بهبود استانداردهای زندگی و بهبود چشم‌اندازهای شهروندان نسبت به آینده تمایل به مهاجرت کمتر شده است.
رضوی‌زاده بیان کرد: در ۱۳ کشور دنیا از جمله گابن، غنا، کنگو، نیجریه، بیش از نیمی از جمعیت خواهان ترک کشورشان هستند و آمار افرادی که در این کشورها تمایل به مهاجرت داشتند، میزان قابل‌توجهی است. از بین افرادی که در دنیا مایل به مهاجرت هستند، ۴۱ درصد از آفریقا هستند، ۳۱ درصد از آسیا و ۱۳ درصد از آمریکای لاتین و ۱۳ درصد از اروپا و… هستند.
وی تصریح کرد: شاید باور عموم این باشد که بسیاری از افراد تمایل به مهاجرت به کشورهای آمریکا و اروپا دارند اما اینگونه نیست و بسیاری از افراد ناچار به مهاجرت به کشورهای همسایه خود می‌شوند از جمله مهاجرانی که از کشور افغانستان به ایران آمدند.
رضوی‌زاده افزود: طبق آمار گردآوری شده توسط گالوپ در سال ۲۰۱۰ الی ۲۰۱۵، از بین ۱۶ درصد افرادی که تمایلی به مهاجرت دارند، کمتر از نیم درصد این افراد در دنیا برای مهاجرت اقدام می‌کنند.
وی در مورد مقاصد مطلوب مهاجرتی گفت: بر اساس آمارهایی که در زمینه مقاصد مطلوب مهاجرتی گزارش شده است، ۱۷ درصد افراد تمایل به مهاجرت به آمریکا دارند، ۹ درصد کانادا و ۳ تا ۵ درصد نیز تمایل به مهاجرت به آلمان، استرالیا، اسپانیا، فرانسه و بریتانیا را دارند، همچنین مقصد مطلوب ۳ درصد افرادی که تمایل به مهاجرت داشته‌اند، که چیزی حدود ۳۰ میلیون نفرند، عربستان صعودی ذکر شده است.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی در مورد آمار تمایل به پذیرش مهاجران در کشورهای مهاجرپذیر نیز توضیح داد: بر اساس آمار سال ۲۰۱۴، ۸۶ درصد از شهروندان یونان و ۸۰ درصد از شهروندان ایتالیا گفته‌اند که سیاست‌های دولت باید به سمت کاهش پذیرش مهاجران سوق پیدا کند.
رضوی‌زاده توضیح داد: در آلمان ۴۴ درصد و در کشورهای فرانسه، بریتانیا، اسپانیا و آلمان ۴۴ تا ۵۷ درصد مردم، خواهان کاهش پذیرش مهاجران در کشورهایشان هستند، در آمریکا در سال ۲۰۲۱، حدود ۱۹ درصد افراد از تعداد پذیرش مهاجران در کشورشان ناراضی بودند و در سال ۲۰۲۳ و در فاصله ۲ سال، این میزان نارضایتی به ۴۰ درصد و تقریبا دو برابر شد.
وی گفت: در کشورهای کم‌درآمد افرادی که مهاجرت می‌کنند عمدتا از ۲۰ درصد ثروتمند جامعه هستد و بر عکس در کشورهای توسعه‌یافته و پردرآمد این قضیه بر عکس بوده و افرادی که مهاجرت می‌کنند از ۲۰ درصد افراد پایین جامعه هستند.
نرخ مهاجرت نخبگان ۲ تا ۱۵ برابر بیش از سایر مهاجران است
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی افزود: توسعه مهاجرت تابعی از جریان جهانی شدن است که جهانی شدن خود جریان کالا، سرمایه، اطلاعات، فن‌آوری و نیروی کار است و با تابعیت مهاجرت از این جریان جهانی شدن، شاهد جریان مداوم و فزاینده جابه‌جایی نیروی کار و سرمایه و صاحبان سرمایه هستیم.
وی هشدار داد: در دنیا نرخ مهاجرت افراد بسیار ماهر یا نخبگان و مغزها، ۲ تا ۱۵ برابر بیش از سایر مهاجران است و در تمام دنیا مهاجرت نخبگان بسیار بیشتر از مهاجرت افراد عادی است و این نکته‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرید.
رضوی‌زاده همچنین افزود: از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ یعنی در طول ۱۰ سال، تعداد ثروتمندان و صاحبان سرمایه که مهاجرت کرده‌اند، به طور مداوم افزایش پیدا کرده، به طوری که این آمار در طی این ۱۰ سال اخیر به بیش از دو برابر رسیده و از ۵۱ هزار نفر به ۱۲۲ هزار نفر رسیده است.
وی در رابطه با علل و عوامل مهاجرت گفت: علل مهاجرت را می‌توان تحت دو عنوان عوامل کشش و عوامل رانش بررسی کرد که عوامل کشش مربوط به جاذبه‌های مربوط به مقصد مهاجرت است و عوامل رانش شامل مشکلاتی است که در کشور مبدا وجود دارد.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی نابرابری درآمد در کشورهای مبدا به خصوص در کشورهای کم‌درآمد، نوسانات و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در مبدأ، نارضایتی از خدمات، زیرساخت‌ها و نهادهای عمومی، مسایلی از جمله خدمات امنیتی، بهداشت، آموزش، مباحث زیست محیطی و آلودگی هوا و…، فرسایش سرمایه عمومی و کاهش اعتماد و اطمینان مردم به نهادهای حکومتی در مبدأ، چشم‌انداز وضعیت آینده در کشور مبدأ، درگیری‌ها، جنگ‌ها، مخصوصا برای کشورهای خاورمیانه، تغییرات اقلیمی و عدم توازن جمعیت و منابع را از جمله عوامل رانش از کشور مبدأ ذکر کرد.
رضوی‌زاده نابرابری درآمد در مبدا و مقاصد پذیرنده، استانداردهای بالاتر زندگی و فرصت‌های شغلی بهتر در کشور مقصد، شبکه‌های اجتماعی فرد در خارج از کشور، سیاست‌های مهاجرتی کشورهای مقصد که در سالهای اخیر بسیار تخصصی و فعال شده‌اند را نیز از جمله جاذبه‌ها و جذابیت‌های کشور مقصد برشمرد.
عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی در ادمه در رابطه با میزان خوشحالی مهاجران نیز گفت: بر اساس یک نظرسنجی که در گالوپ انجام شد، در سال ۲۰۱۸ از ۳۶ هزار نفر از ۱۵۰ کشور دنیا نظرسنجی کردند، در حال حاضر ۲۵۰ میلیون مهاجر بین‌المللی داریم که طبق پژوهش‌ها به طور میانگین این افراد ۹ درصد خوشحال‌تر هستند. مهاجرانی که از جنوب صحرای آفریقا به اروپای غربی رفته‌اند بیشتر از سایر افراد خوشحالی را تجربه کرده‌اند و به طور میانگین، ۲۹ درصد خوشحالی بیشتری را تجربه می‌کنند.
وی یادآور شد: افرادی که تازه مهاجرت کرده‌اند، نسبت به افرادی که بیشتر از ۵ سال از مهاجرتشان گذشته است، شادی بیشتری را تجربه کرده‌اند.
رضوی‌زاده عنوان کرد: تمام دستاوردهای شادی برای مهاجران در ۵ سال اول پس از مهاجرت است و شادی مهاجران بین‌الملی بعد از ۵ سال خیلی بهبود نمی‌یابد و شاید یکی از دلایل آن رضایت کمتر از درآمد در مقایسه با جمعیت بومی باشد چون فرد دیگر مثل ۵ سال اول خود را با کشور مبدا مقایسه نمی‌کند، بلکه خود را با افراد بومی همان کشور مقایسه می‌کند.
وی همچنین ارزیابی انتقادی تدریجی از شرایط کشور میزبان و نظریه تردمیل شادی که بر اساس این نظریه وقتی اتفاق خوبی برای افراد می‌افتد در ابتدا هورمون‌های شادی بالا می‌رود اما بعد از مدتی به سطح معمول خلق و خوی خود برمی‌گردیم و این شادی معمولی می‌شود را از دیگر دلایل عادی شدن خوشحالی بعد از سال پنجم مهاجرت ذکر کرد./روابط عمومی جهاددانشگاهی خراسان رضوی