چهاردهمین نمایشگاه فناوری نانو در حالی از اولین روز هفته جاری آغاز به کار کرد که ستاد فناوری نانو وارد بیستمین سال فعالیت خود می‌شود.
به گزارش سیناپرس، شاید وقتی که پروفسور “غلام‌علی منصوری” در اواخر دهه 70 شمسی، اولین جرقه ایجاد تشکیلاتی برای تمرکز و توسعه بر روی فناوری نانو را در ذهن یکی از مشاوران نزدیک رییس دولت هشتم زد، کمتر کسی فکر می‌کرد که این ایده‌ی اولیه، ایران را به چُنان جایگاهی برساند که بسیاری از کشورهای صاحب نام تکنولوژی جهان، در ردیف استفاده از محصولات نانویی ایران قرار بگیرد.
پائیز 1382، پس از اینکه کمیته مطالعات سیاست نانو تکنولوژی در دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری، با فرمان سیدمحمد خاتمی رییس جمهور وقت به ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تبدیل شد، افراد بسیاری تلاش کردند تا با مراقبت و توجه؛ این نهال نوپا را به یک درخت تنومند تبدیل کنند. پروفسور “غلام‌علی منصوری” استاد دانشگاه “ایلی‌نوی” شیکاگو امریکا که به خاطر نظریات ارزشمند خود در حوزه نانو چهره شناخته شده ای در این علم است در کنار پروفسور “هاشم رفیعی‌تبار” از محققان دانشگاه “آکسفورد” انگلستان و از بزرگترین نانو تکنولوژیست‌های ایران به همراه دیگر چهره‌های ارزشمند علمی کشور، هسته‌ی نظری اولیه علم نانو را با تاسیس و ایجاد برخی مراکز علمی و راه‌اندازی رشته‌های مختلف نانو در دانشگاه‌ها ایجاد کردند تا با ثبات مدیریتی دکتر “سعید سرکار” در ستاد نانو و دانش یسیار ارزشمند او در این حوزه، نام ایران در زمره کشورهای بسیار پیشرفته در این علم قرار گیرد.
البته علم نانو در ایران که با هدایت و راهبری ستاد نانو گسترش یافت، در طی این سال‌ها با فراز و نشیب‌های بسیاری نیز همراه بود به طوری که در سال 1383 پس از تصویب برنامه 10ساله‌ی توسعه فناوری نانو در هیئت دولت وقت و تخصیص بودجه لازم برای این ستاد، در سال بعد خود یعنی در سال 1384 و با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد، دستخوش تغییرات بسیار زیاد شد و اگر حمایت‌های ویژه مقام معظم رهبری در این جریان‌ها نبود، شاید این علم هیچ‌گاه نمی‌توانست از پشت دیوار پژوهش دانشگاه‌ها، پا به عرصه صنعت بگذارد.
دکتر سعید سرکار، دبیر وقت ستاد نانو در همین رابطه در یکی از گفت‌و‌گو‌های خود با khamenei.ir اظهار کرد: «بخش زیادی از موفقیت‌های ستاد فناوری نانو، مرهون ثبات تیم مدیریتی آن بود که با همراهی رهبر انقلاب حاصل شد تا این ستاد در رفت و آمد دولت‌ها آسیبی نبیند. ایران حالا چهارمین کشور جهان در حوزه نانو است و این موفقیت را با تلاش شبانه‌روزی جوانان خود و با تکیه بر علم و دانش آنها بدست آورده است. رهبر انقلاب در هر شرایطی که پیش آمد، همواره بر روی توسعه علم و فناوری و ایجاد فضای مناسب برای رشد فناوری و فعالیت شرکت‌های دانش بنیان توصیه کردند و این نگاه خاص و حمایتی مقام معظم رهبری نیز همیشه موجب دلگرمی همه اهالی فناوری نانو بود.»
حالا نیز که دکتر عماد احمدوند از مدیران ارشد و با سابقه ستاد نانو، سکان هدایت ستاد این فناوری را در دست دارد، چهاردهمین نمایشگاه فناوری نانو را در حالی هدایت می‌کند که خود سال‌ها از متولیان اصلی برگزاری این نمایشگاه مهم کشور بوده است.
وی در مراسم افتتاحیه در حالی نمایشگاه چهاردهم نانو را عصاره فعالیت‌های شرکت های فعال در این حوزه توصیف می‌کند که در نمایشگاه امسال علاوه بر مشارکت 170 نهاد مرتبط با نانو، به دیگر اجزای اکوسیستم نوآوری نیز این فرصت داده شده است تا در این دوره از نمایشگاه، حضوری پررنگ داشته باشند.
مشارکت 90 شرکت و آزمایشگاه و نهادهای ترویجی نانو تنها بخشی از فعالیت‌های چهاردهمین نمایشگاه فناوری نانو است به طوری که علاوه بر اهداف تجاری، موضوعات آموزشی، توسعه فناوری و کمک به تجاری‌سازی محصولات نیز از جمله اهداف کلان برگزار کنندگان این دوره از نمایشگاه است.
بر اساس آمارهای ستاد فناوری نانو، در حال حاضر 358 شرکت دانش‌بنیان تاییدیه نانو مقیاس دارند و 1608 محصول توسط این شرکت‌ها در حوزه‌های مختلفی نظیر نفت و انرژی، بهداشت و سلامت، آب و محیط زیست، کشاورزی و دامداری، بسته‌بندی، خودرو و حمل و نقل، رنگ و پوشش، ساختمان، منسوجات و مواد پیشرفته؛ تولید شده است.
روند تعداد محصولات دارای گواهینامه نانومقیاس از سال۱۳۸۷ تا پایان شهریور ۱۴۰۲
بر اساس آمارهای موجود، حجم کل بازار تجهیزات و خدمات نانو در سال 1401 به ترتیب 2275 و 5365 میلیارد ریال بوده است.
از میان حوزه‌های صنعتی مختلف در سال 1401 نیز، صنعت ساخت و ساز نزدیک به نیمی از بازار محصولات فناوری نانوی ایران را در برگرفته است که این سهم معادل رقمی در حدود 147 هزار میلیارد ریال می‌شود، بیش از 90 درصد این رقم نیز مربوط به بازار شیرآلات بهداشتی، کاشی و شیشه رفلکس است.
پس از صنعت ساخت و ساز، صنعت خودرو و حمل و نقل نیز در جایگاه بعدی قرار دارند و حجم فروش محصولات نانویی این حوزه نیز حدود 37950 میلیارد ریال بوده است که حدود 65درصد آن را نانوکاتالیست‌های خودرو تشکیل داده‌اند.
سهم حوزه‌های صنعتی مختلف از بازار فروش محصولات نانوی کشور در سال ۱۴۰۱
این آمار و ارقام البته هرچند در جای خود بسیار قابل توجه هستند اما با توجه به بازار بزرگ داخلی و خارجی، نشان از آن دارند که نانو هنوز تا جاری و ساری شدن در میان نیازمندی‌های عموم مردم در حوزه‌های مختلف راه زیادی را در پیش دارد.
شاید به همین دلیل نیز نمایشگاه امسال فناوری نانو با نمایشگاه صنعت در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران به صورت همزمان برگزار شد تا بلکه فضای برای گفت و گو میان صاحبان صنایع با شرکت‌های دانش بنیان حاضر در نمایشگاه ایجاد شود. فضایی که اگر از دل آن همکاری‌های مشترک بخش صنعت و فناوری نانو شکل بگیرد مطمئناً در آینده‌ای نزدیک، هم می‌تواند نیازهای صنعتی ایران به صورتی کاملا باکیفیت را بر طرف کند و هم اینکه پژوهش‌های علمی حوزه فناوری نانو را وارد مسیر صنعتی شدن کند. اتفاقی که می‌تواند برای کشور یک بازی دو سر بُرد باشد.
به هر حال هرچند ایران ما در حوزه نانو در حال حاضر در بین 5 کشور برتر دنیاست اما هنوز ظرفیت‌های که در حوزه‌های مختلف در کشور وجود دارد تا حد زیادی با این علم گره نخورده و هنوز جای نانو در بسیاری از تولیدات کشور خالی است.
از طرفی مسئولان و متولیان حکمرانی کشور نیز در حوزه های اقتصادی و شبکه‌های بانکی و نظام تامین مالی هنوز به این درک نرسیده‌اند که حمایت از نانو فقط در حیطه‌ی حمایت مالی از شرکت‌های دانش بنیان حوزه نانو نیست بلکه باید از مصرف کنندگان این محصولات نیز با تمهیدات و روش‌های خاصی حمایت کنند تا استفاده از محصولات نانویی در کشور روز به روز گسترش یابد.
سید محسن دهنوی، رییس فراکسیون اقتصاد دانش بنیان مجلس شورای اسلامی در حاشیه نمایشگاه فناوری نانو، در همین خصوص اظهار کرد: در کشور ما گام اول، کاربردی کردن دانش و تولید علم بوده و در گام دوم باید همه ابزارهای کشور در خدمت تجاری شدن و کاربردی شدن این علم قرار گیرد چراکه ما نمی‌توانیم از دانشگاه‌ها و پژوهشگران انتظار داشته باشیم که به تنهایی کل مسیر تولید دانش و تجاری‌سازی را طی کنند. ما در تولید علم هم اکنون رتبه خوبی را داریم ولی سایر ساختارهای ما مانند ساختارهای اقتصادی، شبکه‌های بانکی، نظام تامین مالی و ساختار صنعتی و تولیدی، باید نقش خود را در توسعه و بسط فناوری نانو به خوبی ایفاء کنند.
وی گفت: در دوره معاونت علمی جدید و در دولت سیزدهم، برنامه مدون جدید، عرضه و به عنوان معاونت علمی نیز عنوان “اقتصاد دانش بنیان” اضافه شد و با این اقدام مقرر است که دانش به اقتصاد تبدیل شود و آورده اقتصادی برای مردم داشته باشد و این همان چیزی است که مورد تاکید مقام معظم رهبری، دولت و مجلس است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی همچنین تاکید کرد: ما یکسری حمایت‌هایی از شرکت‌های دانش بنیان در قانون دیده‌ایم که نمونه آن در حوزه تامین مالی است و در آن اعلام کردیم که ضمانت‌های صندوق پژوهش و فناوری از سوی بانک‌ها مورد پذیرش قرار گیرد ولی این اتفاق تاکنون رقم نخورده است! متاسفانه به علت کم کاری‌های که در طول 2 سال گذشته توسط سیستم بانکی کشور در دولت قبل و حتی دولت کنونی رخ داده و سیستم بانک مرکزی نیز کمترین همکاری را در این حوزه انجام داد، هنوز تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم. به هر صورت با روی کار آمدن تیم مدیریتی جدید در بانک مرکزی امیدواریم که این رویکرد تغییر کرده و در دور جدید شاهد تحرک بیشتری در حمایت از شرکت‌های فناور باشیم.
ستاد فناوری نانو با عبور از دوران بلوغ، در حالی وارد بیستمین سال فعالیت خود می‌شود که ظرفیت‌های خالی زیادی در حوزه‌های مختلف برای ورود این فناوری به آن وجود دارد. در جهانی که رقابت میان کشورها در حوزه‌های علمی دیگر به ساعت و ثانیه کشیده شده است، مسئولان کشور باید به خوبی به این نکته آگاه باشند که یک لحظه غفلت آنها در حمایت از این فناوری نه تنها می‌تواند جایگاه خوب فعلی ایران را در جهان دچار مشکل کند بلکه فرصت‌های بسیاری را در زمینه خودکفایی و پیشرفت در حوزه فناوری از ما بگیرد.
- گزارش: صادق کرمیان