زمانی که تب صنعتی شدن دنیا را گرفت، کشورها بدون توجه به مسائل مهم از جمله محیط زیست، روندی را برای پیشی گرفتن در این زمینه از دیگران آغاز کردند؛ هم اکنون کشورها با مشاهده تبعات چنین رویکردی، دریافته اند که هرچقدر هم ثروتمند باشند، بدون حیات وحش و گونه های گیاهی و جانوری قادر به ادامه حیات نیست.
بشر به این نتیجه رسیده است که حیات وحش دارای ارزش های بی نظیر از جمله اکوسیستمی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، آموزشی، فرهنگی و زیبایی شناسی است و در توسعه پایدار جوامع انسانی نقش اساسی دارد و بر این اساس در صدد جبران خسارت های وارد شده برآمده است.
در سال 2014، یک بنیاد سوییسی فعال در زمینه حمایت از حیات وحش اعلام کرد که در 40 سال گذشته، تعداد موجودات در حیات وحش نصف شده است.
بنابر این گزارش، از سال 1972 تا سال 2010 تعداد پستانداران، پرندگان، آبزیان و خزندگان جهان بیش از 52 درصد کاهش داشته است.
در این میان، ایران به دلیل داشتن تنوع جغرافیایی و اقلیمی دارای تنوع گونه ای بسیار ارزشمندی است و براساس آخرین بررسی و گزارش های کارشناسان محیط زیست، حدود هزار و 131 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده و دوزیست در اکوسیستم های خشکی و آب های داخلی ایران زیست می کنند، همچنین رده پستانداران با 194 گونه شناسایی شده طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می گیرد.
گونه هایی هم فقط اندمیک (بومی) ایران هستند مانند یوزپلنگ ایرانی، گوزن زرد و یا گورخر که در چند سال اخیر به واسطه برخی عوامل مانند قاچاق، شکار بی رویه و تخریب زیستگاه ها در خطر انقراض قرار گرفته اند.
البته بنا به گفته اسماعیل کهرم مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست و فردی که سال ها است با طبیعت و حیات وحش ارتباط مستقیم دارد، از سال 1332 که ببر مازندران در کشور منقرض شد، دیگر گونه ای نابود نشده است.
هر چند، تعداد زیادی از گونه های حیات وحش مانند یوزپلنگ و گورخر ایرانی در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی ( IUCN ) قرار گرفته اند که باید برای خروج آنها از این فهرست برنامه ریزی و تلاش کرد.
کهرم در گفت و گو با ایرنا گفت: حیات وحش کشور را چند خطر تهدید می کند که یکی از آنها قاچاق است، چندی پیش یکی از بزرگترین محموله های قاچاق پرندگان شکاری به ارزش 7 میلیارد تومان در کشور کشف و ضبط شد بنابراین قاچاق یکی از تهدیدات مهم حیات وحش است.
وی افزود: اکنون که به فصل زمستان نزدیک شده ایم تعداد زیادی از پرندگان برای زمستان گذرانی وارد تالاب های کشور از جمله میانکاله، انزلی و آب بندهای آمل و بابل می شوند که متاسفانه سرب های داغ و لوله تفنگ شکارچیان انتظار آنها را می کشد.
این پرنده شناس ادامه داد: تعداد زیادی از افراد خلاف قانون رفتار می کنند و با برافراشتن تورهای هوایی به قتل عام پرندگان می پردازند، تورهایی که قیمت هر کدامشان 200 میلیون تومان و هزینه اجاره آن در تابستان ماهانه 8 میلیون تومان است.
به گفته وی، برخی مسوولان محلی معتقدند این راه معیشت اهالی بومی است اما می بینیم که این روند چیزی فراتر از نیاز و معیشت افراد است.
وی گفت: متاسفانه پرندگان شکاری مانند بحری که نوعی شاهین است، جنس ماده و زیر 6 ماه آن که قابل پرورش است، به قیمتی حدود 30 تا 35 میلیون تومان به کشورهای حاشیه خلیج فارس قاچاق می شود.
کهرم با اشاره به این که تخریب زیستگاه از تهدیدهای فراروی حیات وحش است، تاکید کرد: باید توجه داشته باشیم حیات وحش در جایی است که طبیعت و زیستگاه وجود داشته باشد، در حالی که وضعیت زیستگاه های ما مناسب نیست.
وی ادامه داد: جاده کشی، معدنکاری، لوله گذاری های نفت و گاز برخی عواملی است که زیستگاه های کشور را به سمت نابودی کشانده و آنها را قطعه قطعه کرده است، این در حالی است که از سوی دیگر با کمبود منابع مالی و محیط بان مواجه هستیم زیرا اگر زیستگاه حفاظت نشود شکار بی رویه خواهد شد که یکی دیگر از عوامل تهدید حیات وحش است.
کهرم کم آبی و بی آبی را از جمله تهدیدهایی دانست که جان حیات وحش را به لب رسانده است و افزود: به عنوان مثال، آب انباری در منطقه حفاظت شده کالمند بهادران حدفاصل یزد و کرمان وجود دارد که حیات وحش از آن استفاده می کنند و چندی پیش قرار شد یک تانکر آب در آن آب انبار تخلیه کنیم.
وی ادامه داد: زمانی که به محل رسیدیم، کل آب انبار خالی از آب بود و پس از پر کردن آن و هنگام ترک محل، تمام حیات وحش منطقه شامل آهو و جبیر برای آشامیدن آب به آب انبار نزدیک شدند.
کهرم ورود حیوانات به آبادی ها را از تبعات کم آبی دانست و گفت که سرنوشت این حیوانات قرار گرفتن هدف شلیک گلوله است.
وی تصریح کرد: هفته جهانی حیات وحش از اول تا هفتم اکتبر، فرصت خوبی برای این هشدار است که اگر روند در کشورمان به همین روال پیش رود، در آینده نه چندان دور خبرهای خوبی برای حیات وحش به گوش نخواهد رسید بنابراین بیشتر هوای حیات وحش را داشته باشیم و دولت نیز بیشتر حمایت کند.
وی ادامه داد: 2700 محیط بان وظیفه حفاظت از 10 درصد خاک کشور را بر عهده دارند که اگر استاندارد برخی کشورهای اروپایی رعایت می شد، باید 10 برابر این تعداد می بود و دستکم به سه یا چهار برابر افزایش محیط بان نیاز است.
کهرم در خصوص انقراض برخی گونه های حیات وحش در کشور نیز توضیح داد: برخی افراد بدون مطالعه می گویند تعداد زیادی از گونه ها در کشور منقرض شده است، در حالی که بهتر است سند و مدرک ارائه دهند.
وی افزود: در سال 1324 شیر ایرانی و در 1332 ببر مازندران منقرض شد، از آن تاریخ تا به امروز با تمام کاستی ها اجازه نداده ایم که در ایران گونه ای منقرض شود هر فردی ادعا دارد با سند صحبت کند.
کهرم تاکید کرد: البته باید در نظر داشته باشیم که تعداد زیادی از گونه ها جمعیتشان کم شده اما منقرض نشده اند مثلا اردک سر سفید، اردک مرمری، عروس غاز و یا درنای طناز کم شده اند اما منقرض نشده اند.
وی گفت: ما نیازمند اطلاع رسانی و فرهنگ سازی هستیم تا مردم را نسبت به اهمیت حیات وحش آگاه کنیم.
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: به عنوان مثال اگر چند سال آینده ذخایر نفتی به پایان برسد باید برای ادامه حیات به طبیعت متکی باشیم، یعنی باید با جذب توریست امرار معاش کنیم، باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که توریست برای دیدن یوزپلنگ ایرانی، خرس قهوه ای، خرس بلوچی، میش مرغ، سیاه خروس، هوبره و پرندگان شکاری پول هزینه کند و به کشور ما بیاید، کاری که بسیاری از کشورها انجام می دهند.
کهرم اظهار کرد: تاکنون با زحمت، بی پولی و شهادت 119 محیط بان، مانع انقراض بسیاری از حیات وحش شدیم اما با کمال تاسف باید بگویم اگر روند تخریب ها، قاچاق، شکار بی رویه و کم آبی به همین روال پیش رود، به آینده بسیار بدبین هستم.
هوای حیات وحش را داشته باشیم
