صنعتی‌سازی، فقط انبوه‌سازی نیست
اکثر مهندسان کشور در جواب این پرسش که ”صنعتی‌سازی یعنی چه؟“ پاسخ می‌دهند: ”پیش‌ساخته‌سازی“. حال آنکه، انتظاری که از صنعتیشدن ساخت مسکن می‌رود این است که کیفیت کار در همه زمینه‌ها (از جمله دوام) بالا رود؛ همچنین، بهره‌وری از منابع افزایش یابد. صرفه‌جویی در منابع شامل صرفه‌جویی در زمان، هم هست؛ زیرا زمان مهمترین منبع امروز انسان است و حواسمان نیست که این منبع در حال گذر است و اگر به آن نرسیم، رد می‌شود و از بین می‌رود. بنابراین، لازم است در فهرست منابع، زمان را نیز، اضافه کنیم.
یکی از موارد خیلی مشهود که به خاطر آن زمان را از دست می‌دهیم، عجله است، زمانی که تعجیل می‌کنید، می‌دانید که زمان را از دست می‌دهید. علاوه بر زمان، دو منبع دیگر هم، مطرح می‌شود: یکی از آن دو، نیروی کار مورد نیاز است که به حداقل می‌رسد و دیگری پِرت مصالح است که صفر می‌شود. این که یک ساختمان بسازیم، بعد چند کامیون نخاله از آن خارج کنیم، ضربه بزرگی به محیط زیست و نسل آینده است و این نشانه عقب‌ماندگی نیز محسوب می‌شود.
همچنین صنعتی‌سازی صرفه‌جویی در منابع را تا میزان 30 درصد به همراه دارد. با توجه به اینکه حدود 15 درصد از اقتصاد کشور صرف مسکن می‌شود، اگر به 100 درصد صنعتی‌سازی ساختمان برسیم، 5 درصد در اقتصاد کشور تاثیر خواهد گذاشت. ولی چطور می‌توانیم به این حد از صنعتی‌سازی ساختمان برسیم؟
صنعتی‌سازی صرفه‌جویی در منابع را تا میزان 30 درصد به همراه دارد. با توجه به اینکه حدود 15 درصد از اقتصاد کشور صرف مسکن می‌شود، اگر به 100 درصد صنعتی‌سازی ساختمان برسیم، 5 درصد در اقتصاد کشور تاثیر خواهد گذاشت.
طبق تحقیقاتی که در 35 سال اخیر انجام داده‌ایم و نتیجه آن به در کتابچه مبحث 11 مقررات ملی ساختمان منتشر خواهد شد، ”صنعتی‌سازی، فقط انبوه‌سازی نیست“. تنها حدود 10 درصد از مسکن در کشور به صورت انبوه (به مفهوم واقعی آن) ساخته می‌شود و حدود 90 درصد بقیه را غیرانبوه‌سازی تشکیل می‌دهد. انبوه‌سازی صنعتی به این معنی است که آنقدر تکرار داشته باشید که بتوانید برای آن روشی اتخاذ کنید که توجیه اقتصادی داشته باشد. در اینجاست که بحث روش‌ها مطرح می‌شود. حدود 18 روش موفق در دنیا استفاده می‌شود که با توجه به شرایط، اقلیم و سطح رشد یافتگی صنعت کشور، یکی از این روش‌ها می‌تواند مزیت داشته باشد و بهترین نتیجه را به لحاظ صرفه‌جویی در منابع و ارتقای کیفیت حاصل نماید.
لازمه انبوه‌سازی صنعتی این است که کار طرح و اجرا هم‌زمان باشد.همچنین نکته مهمی که در پروژه‌های مختلف انبوه‌سازی از قلم افتاده است، مدیریت کیفیت جامع یا TQM است. زمانی که روشی را انتخاب می‌کنید باید بتوانید همه تولیدتان را از طراحی و تدارکات گرفته تا پایان اجرا و کنترل‌ها در یک مجموعه داشته باشید. در واقع، بتوانید هر محصولی را کنترل کنید، اگر این کار را نکنید دستاورد اتخاذ روش ساخت ممکن است خیلی کم و یا در حد صفر باشد.
اما چه کاری انجام دهیم تا غیرانبوه‌سازی یا آن 90 درصدی که در شهرها و روستاهای ما ساخته می‌شود، صنعتی شود؛ یعنی بتواند در منابع صرفه‌جویی کند و کیفیت را ارتقا دهد، آن ساخت کارخانه‌ای است. اینجاست که استانداردسازی و مدولارسازی مطرح می‌شود. مدولار به این معنی که مدولی تعریف شود و ابعاد قطعات ساختمانی با ضریبی از آن مدول کم و زیاد شود. بسیاری از کشورها اهمیت این موضوع را درک کرده‌اند و آن را انجام می‌دهند. برای مثال، عرض درها از 70 سانتی‌متر شروع و ده سانتی‌متر، ده سانتی‌متر اضافه می‌شود تا به 120 سانتی‌متر می‌رسد. این ده سانتی‌متر همان مدول است. در نتیجه، دری با عرض 74 سانتی‌متر ندارند.
این مقوله ساده و کوچک باعث توسعه کارخانه‌ها می‌شود، چرا که مهندس معمار می‌داند باید یکی از آن در‌های استاندارد کارخانه را انتخاب کند و نصاب هم به راحتی آن را نصب می‌کند. تعمیم این کار ساده به سایر قطعات، تجهیزات و تأسیسات ساختمان در کشورهای پیشرفته، موجب شده است که یک ساختمان 4 طبقه از پی تا انتها سه ماهه ساخته شود؛ برای اینکه لازم نیست چیزی را اندازه‌گیری کنند و یک آدم خبره داشته باشند که مثلا در را کوچک و بزرگ کند. اگر بشود استاندارد و مدولار را در کشور الزامی کرد، تولید کارخانه‌ای اقتصادی می‌شود و کارخانه‌ها اوج می‌گیرند؛ چون مطمئن هستند که مشتری دارند. به طور نمونه، در کتابچه ساخت و سازهای چوبی در آمریکا، 83 نوع اتصال استاندارد موجود است که کارخانه‌ها این اتصالات را تولید می‌کنند. کارگران هم به این نوع اتصالات آشنا هستند و می‌دانند که چگونه باید آن را نصب کنند و از همان کارخانه‌ها اتصالات مورد نیازشان را خریداری می‌کنند.
مشکل عمده دیگر در ساخت و ساز کشور، مسأله ایمنی است. اگر بتوانیم به سمت صنعتی‌سازی برویم نه تنها، در منابع صرفه‌جویی می‌شود و کیفیت بهبود پیدا می‌کند، بلکه مسأله ایمنی هم، در ساختمان‌ها به خوبی رعایت خواهد شد.
محمدرضا انصاری/ رییس کمیته تخصصی مبحث 11 مقررات ملی ساختمان
No tags for this post.
