سن تنها یک عدد نیست
دکتر مصطفی فروتن ،روان شناس علوم رفتاری در این خصوص گفت: باوری در بین افراد رواج دارد که "سن یک عدد است" اگرچه این جمله تا حدودی صحت دارد لیکن باید متوجه این نکته بود که حتی اعداد هم دارای بار ارزشی هستند.بنابراین شاید بتوان از منظری این سخن را پذیرفت اما باید در نظر بگیریم که اعداد هم سخن می‌گویند واگر بگوییم فردی 70 ساله به دلیل اینکه دل جوانی دارد سالمند نیست ونیاز سالمندی ندارد این برداشت غلط است زیرا سن وسال با عدد تعریف می‌شود به این معنی است که از یک گذار تعریف می‌کند واگر منطقی به قضیه نگاه کنیم هر روزی که عمر ما به عنوان یک موجود زنده سپری می‌شود به لحا ظ روانی از روز قبل بالاتر رفته وبه لحاظ جسمی وفیزیکی پس رفت خواهیم داشت.مشخص است که افراد در سنین سالمندی به لحاظ قوای جسمانی از افراد جوان کم توان تر هستند وجمله سن یک عدد است تنها در حوزه روانی صادق است ودر حوزه رفتار فیزیکی وجسمانی افراد تطابق ندارد.متأسفانه برخی از افراد از این جمله سوء استفاده می‌کنند وبار مسئولیت اخلاقی را نسبت به این قشر از دوش خود برمی‌دارند.
سالمندی آینه جوانی است
وی افزود: بحث سالمندی تا حدودی قابل مقایسه با میزان تحصیلات یک فرد است؛ زمانی که در سنین جوانی قرار گرفته است به دلیل تاب آوری،استقامت روانی واستقامت فیزیکی طبعا دارای قدرت وکشش بیشتری است .گفته می‌شود سالمندی آینه جوانی است وبه لحاظ روانی رفتار جوانی آینده سالمندی را تعریف می‌کند این مسأله یک واقعیت است وافرادی که در جوانی موفقیت‌های زیادی کسب کرده‌اند،قطعا میانسالی وسالمندی قدرتمندی را تجربه خواهند کرد وبه دلیل اتفاقات مثبت دوران جوانی مسلما با افتخار وقدرت پا به سالمندی می‌گذارند.اینگونه نیست که تمامی افرادی که پا به سالمندی وکهنسالی می‌گذارند رفتار مشابهی از خود نشان دهند اما توقعات این افراد تقریبا مشابه است.فرد موفق زمانی که پا به پیری می‌گذارد مسلما با موفقیت وارد شده ویک سری تضمین‌ها برای خود به همراه دارد وبه اندازه کافی اعتبار واحترام برای خود دارد واز طرف دیگر فردی که با میانسالی خوبی به سالمندی هجرت نمی‌کند اعتماد به نفس کافی ندارد.در جامعه نمونه‌های این موارد بسیار است ومشخصا به لحاظ روانی این افراد حال وروز خوبی ندارند وقطعا با فرد سالمندی که میانسالی خوبی را گذرانده قابل قیاس نیست در فرهنگ ما به تکریم سالمندان سفارش شده است ویک فردسالمند توقع دارد از احترام واعتباربرخوردار باشد واین مسأله در روان فرد تأثیرگذار است.
کمبودهای سالمندی در شرایط کنونی
این محقق علوم رفتاری در خصوص شرایط سالمندان در جامعه کنونی عنوان کرد:متآسفانه وضعیت سالمندان در شرایط کنونی مطلوب نیست سالمندان در این شرایط در غربتی گرفتار هستند که احساس محدودیت وناکارامدی می‌کنند ومهمترین مسأله وغفلت در خصوص سالمندان در زمینه مسائل مادی است.در گذشته شرایط اقتصادی به گونه‌ای بود که افراد یک خانواده می‌توانستند از منابع مادی وتلاش یک نفر که پدر خانواده بود کسب روزی کنند ولی با افزایش هزینه‌ها ومخارج فعلی افراد کمتر از یکدیگر توقع مادی دارند ودر این حالت سالمندان به دلیل نیاز به مخارج بالای مادی اعم از هزینه‌های درمانی ونگهداری اگر خود از شرایط اقتصادی قوی برخوردار نباشند قطعا نیازمند حمایت هستند واگر این حمایت از جانب نزدیکان برآورده نشود قطعا دچار آسیب‌های جسمی وروانی خواهند شد.نکته دوم در خصوص این کمبودها وحمایت از سالمندان، فقدان نیروی انسانی واجد شرایط است.در شرایط فعلی اغلب خانواده‌ها در بیرون از منازل مشغول به فعالیت هستند وعملا افراد کمی برای مراقبت از سالمند در منازل حضور دارند.
ناامیدی اجتماعی به دنبال عدم اطمینان از آینده
دکتر فروتن در ادامه گفت: در این شرایط باورهای غلطی ایجاد می‌شود گروهی سالمندان را به حال خود رها می‌کنند تا بر حسب تفکرات خود غرور این افراد را نشکنند وعده دیگر که تمکن مالی دارند والدین خود را به فضای سالمندان خصوصی می‌برند وعده دیگر که تمکن مالی ندارند آنها را به مراکز دولتی وخیریه می‌سپارند وگمان این افراد این است که سالمند در جمع همسن وسالهای خود شادتر است ومتأسفانه سایه سنگین باورهای غلط این افراد باعث می‌شود فرد سالمندی که سالهای جوانی و میانسالی را وقف خدمت به فرزندان کرده وحال محتاج احترام وپذیرش است دچار مشکلات روانی شود.معمولا از این نکته غافلیم که سالمند کودک نیست فردی پخته است ومتأسفانه با توجه به شرایط کنونی موجی از دلواپسی در میان میانسال‌ها به راه افتاده است وتعداد بی شمار مراجعان به روان شناسان به دلیل دلواپسی از آینده گویای این مسأله است وطیفی از ترس وناامیدی به آینده در میان افراد به راه افتاده است که بی اعتمادی اجتماعی را بوجود آورده است ؛کمبود توجه به مبحث سالمندی قابل مشاهده است وتنها در زمان مناسبتها است که همه اعم از رسانه وسایر نهادها معطوف به مقوله ای می‌شوند وپس از این ایام تمام گفته‌ها فراموش می‌شود.
افزایش پیری جمعیت در کشور
این محقق علوم رفتاری ضمن اشاره به افزایش پدیده پیری جمعیت در کشور افزود: در شرایط کنونی نگرش مسئولین به دنبال تفکر افزایش جمعیت وتولیدجمعیت جوان هستند ولی تفکری در زمینه حمایت از جمعیت میانسال وسالمند اندیشیده نمی‌شود وبرای حمایت وپذیرش جمعیت میانسالی که در آستانه ورود به سالمندی هستند تدبیری اندیشیده نمی‌شود اغلب خانواده‌ها تک فرزند هستند وسن ازدواج بالا رفته است وتا 35 سال آینده جمعیت ایران یکی از پیرترین جمعیت‌ها در میان کشورهای منطقه است آیا امکانی برای این جمعیت در نظر گرفته شده است؟آن هم با شرایط اقتصادی و صنعتی نا مناسب فعلی ومشکلاتی که در جامعه جهانی فعلی وجود دارد که تنها مختص کشور ما نیست و.به هر صورت با توجه به این مسائل یک سری راهکار باید اتخاذ شود.
توجه به ضرورتها ونیازهای سالمند
وی در خصوص این راهکارها اظهار داشت:اغلب افراد به این نکته واقف هستند که تمامی پدیده‌ها تک عاملی نبوده ومتأثر از چند عامل هستند در این مبحث هم وضع به همین صورت است. اولین نکته در حمایت از سالمند از درون خانواده‌ها شکل می‌گیرد بر این اساس ضروری است والدین آداب نگهداری از سالمند را به کودکان آموزش دهند واز طرفی گروه های سیاست گذار وحاکمیت هم باید به فکرتدوین برنامه‌های حمایتی کلان باشند.در بعد خانواده چند راهکار عمده وجود دارد.در اولین اقدام باید وضعیت ونیازهای ضروری سالمند شناسایی شود.در این زمینه ضرورتها اولویت هستند .در بحث نیاز بحث خوراک مناسب وفضای مناسب مطرح است.قابل ذکر است که ضرورت ونیازدو مقوله متفاوت هستند ونیاز وضرورت همانند اکسیژن ولباس می‌مانند وهر انسانی حق استفاده از پوشش ولباس مناسب دارد که این پوشش نیاز اوست لیکن ضرورت به معنی اکسیژن وهوا است.اگر انسان اکسیژن نداشته باشد هوا برای تنفس ندارد ودر نتیجه حیات او با مشکل مواجه است در مورد سالمندان هم اولین اقدام توجه به ضرورت‌های آنان است.
بررسی نیازها متناسب با شرایط جسمی روحی سالمند
دکتر فروتن افزود: اولین ضرورت مهم در سالمندی تغذیه است وسالمندان در حال حاضر به دلیل تغییر آداب غذایی ومواد اولیه غیر ارگانیک اغلب مشکلات گوارشی دارند زیرا غذا با سوخت وساز بدنی آنها سازگار نیست. توجه به انجام آزمایشات ادواری در سالمندی اهمیت دارد وهراندازه بگوییم سالمندی یک عدد است باز هم سن به لحاظ جسمی تأثیر خود را خواهد گذاشت.با توجه به سن وجنسیت سالمند باید به مسائل درمانی او توجه شود.برای فرد سالم باید تفریح در نظر گرفته شود والزما این تفریح باید متناسب با شرایط سالمند در نظر گرفته شود.از این لحاظ باید در بررسی ضرورتها ونیازهای سالمند به تفاوت کلمه متناسب ومناسب توجه شود.لحن گفتار با سالمند باید در کمال احترام باشد وبر اساس پیشنهاد مطرح شود نه بر اساس دستور.برای یک سالمند مهمترین مسأله ایجاد یک حس خوب است ومتأسفانه در خصوص سالمندان انتقال حس خوب با مشکل مواجه است.با بکار بردن جملات کوتاه وهمراه با بار مثبت به دور از غلو وتفکر مصنوعی می‌توان این حس را به آنها منتقل کرد.بهتر است هیچ گاه از یاد نبریم که حیات ما زمانی در دست این بزرگان بوده است ودر صدد ایجاد فضایی امن وآرام برای آنها باشیم تا در آینده رفتاری صاحب بالندگی شویم..
گفتگو:اعظم صفایی
No tags for this post.