دکتر علی منتظری ، رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، مهمان این قسمت چرخ بود و به مسائلی چون آغاز سال تحصیلی، مقاله مجله ساینس درباره مقالات علمی دوره های تحصیلات تکمیلی در ایران و مشکلات آموزشی در این مقطع پرداخت.
دکتر منتظری ضمن تبریک سال تحصیلی جدید، گفت: خدمت همه کسانی که روز سوم مهر را در مراکز آموزش، پیش دبستان ها، دبستان ها، مدارس، دانشگاهها آغاز به کار کردند و برای گسترش علم و دانش تلاش می کنند، تبریک عرض می کنم و امیدوارم سال پرباری پیش رو داشته باشند.
وی در ادامه با اشاره به مقاله مجله ساینس که در خصوص خرید و فروش مقالات ISI و ISC در ایران، منتشر شده است؛ اظهار کرد: این برای جامعه علمی ما رخداد جالبی نیست و گاهی موجب شرمندگی ما به عنوان بخشی از جامعه علمی کشور هم می شود، ولی ما باید به ریشه های این موضوع بپردازیم و اگر بخواهیم در سطح بمانیم، این مسائل ادامه پیدا خواهد کرد. به ویژه اینکه ما در یک ریل توسعه و پیشرفت علمی هستیم و ممکن است این آفات و کاستی ها بتواند به ما ضربه بزند و حیثیت علمی دانشمندان و پژوهشگران ما را مخدوش کند. متاسفانه ما در تحصیلات تکمیلی دچار یک آفت هستیم و این در وسعت کشور ما است و به خاطر برخورد و یا نگاه معیوبی است که به تحصیلات تکمیلی در کشور داریم.
دکتر منتظری تصریح کرد: برای مثال، در کشورهای پیشرفته مثلا دوره کارشناسی ارشد یک سال، نهایتا یک سال و نیم یا دوسال است. ولی اینجا گاهی دو سال و نیم، سه سال یک فرد را معطل می کنیم و بعد هم همان واحدهایی که در دوره کارشناسی گذرانده، در کارشناسی ارشد هم به او تحمیل می کنیم و بعد از او انتظار داریم یک پایان نامه بسیار خوب بنویسد و از این پایان نامه برای دفاع حتما باید مقاله منتشر کند. وقت کم است، حوصله ندارد و هزاران گرفتاری دیگر دارد و طبیعتا به ناچار باید به بعضی از این مغازه ها و فروشگاهها مراجعه کند. اگر ما این سیستم را درست نکنیم، این رویه ادامه پیدا خواهد کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا اشکال را در سیستم آموزشی و در حوزه تحصیلات تکمیلی می بینید، افزود: بله، شما نگاه کنید در حال حاضر دارند قانون می گذراند برای برخورد با فروشندگان این مقالات؛ قانون گذاردن مشکلی را حل نمی کند، ظاهر قضیه را حل می کند و اینها از روی زمین به زیر زمین خواهند رفت. چون بازار خوب و مناسبی است. شما یک دانشجوی مستأصلی را تصور کنید که می خواهد دفاع کند، درعین حال نمی خواهد نمره اش کم شود، چون در دانشگاههای ما، در دوره کارشناسی ارشد مثلا حداقل یک مقاله، در دوره دکترا حداقل دو مقاله برای دفاع لازم است. خب دانشجو هم مستأصل است.
رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی این رویه را علم فروشی خوانده و عنوان کرد: خرید و فروش مقالات علمی از تقلب هم بالاتر است، یعنی همان عنوانی که مجله ساینس گفته است، در واقع علم فروشی است. البته باید توجه کرد که این مسئله شامل جامعه علمی ما که واقعا صادقانه کار می کنند، نیست. باید این قوانین و نگاه ها اصلاح شود. ما باید ببینیم اصلا برای چه درس می خوانیم؟ هدف ما از درس خواندن چیست؟ هدف از دانشگاه چیست؟ هدف از این تحقیقات و مقالات چیست؟ و اگر اینها درست تبیین نشود، به شکل دیگری بروز خواهد کرد. ما باید واقعا یک انقلاب آموزشی در دیدگاهها، تصورات و ذهنیات خودمان ایجاد کنیم تا بتوانیم این مشکلات را رفع کنیم.
دکترمنتظری با تاکید بر حرکت در مسیر خلاف جهت مدرک گرایی در سیستم آموزشی، گفت: من قصد جسارت ندارم فرض کنید مثلا می گویید برای نماینده شدن در مجلس شورای اسلامی باید فوق لیسانس داشته باشید. این چه شرطی است که ما می گذاریم؟ از کجا آورده ایم؟ آیا این به معنای این است که ما می خواهیم انسان هایی را که فرهیخته وتحصیلکرده هستند وارد کنیم. می بینید اگر خدای ناکرده این مسیر تحصیل، آموزش، تحقیق و پژوهش درست تعریف نشود، از این مغازه ها سر در خواهد آورد. در مجله ساینس عکسی را می بینیم که در آن کسی تابلو فروش مقالات دستش گرفته است. من به شما عرض می کنم فردی نشسته که من هرروز با اوسلام علیک می کنم، یعنی وقتی می روم اینقدر با هم آشنا هستیم که با همدیگر سلام وعلیک می کنیم. داد می زند و می گوید؛ ISI، ISC، پروپوزال، مقاله، پروژه، اصلا یک صدای آشناست. در جلوی خیابان انقلاب، روبروی دانشگاه تهران، مرکز علم، نماد آموزش عالی کشور ما نشسته است. حالا دوستان می گویند ما می خواهیم قانون بگذرایم، با اینهایی که این کارها را می کنند، برخورد قانونی کنیم. برخورد قانونی کنید، فردا زیر زمین می رود.
وی در ادامه افزود: شما اگر به دانشجو مهارت نوشتن مقاله و فلسفه انتشار مقاله را یاد ندهید و آموزش ندهید، فردا اینها به زیر زمین می روند و مقالات را گرانتر می فروشند. اگر الان روی زمین هستند و با مبلغ کمتری این کار را می کنند، فردا در زیر زمین با مبلغ گرانتری این کار را خواهند کرد. لذا ما باید در دوران تحصیلات تکمیلی مقداری دیدگاهمان را اصلاح کنیم و از کشورهایی که سالهاست در این زمینه کار می کنند و پیشرفت داشتند، الگو بگیریم. ما هم که بنا نداریم از پیشرفت دیگران یا از روش های صحیح و علمی دنیا خودمان را محروم کنیم وهیچ گاه هم کسی در جمهوری اسلامی ایران چنین چیزی را نگفته و نخواسته و همیشه هم توصیه شده ما علم، دانش و فنون را هر جایی باشد یاد و فرا می گیریم و می آوریم. اینها را چرا ما یاد نمی گیریم و جالب است بسیاری از کسانی که خودشان امروز تصمیم گیر هستند و در آن سوی دنیا تحصیل کرده اند واین چیزها را دیده اند، من نمی دانم چرا از فرودگاه که بیرون می آیند همه اینها را یادشان می رود و فراموش می کنند. شما چطور درس خوانده اید؟ چگونه آموزش دیده اید؟ چگونه تحصیل کرده اید؟ بعد دانشجوی جوان را در یک سنین با انرژی می آورند، بی انرژی و بی انگیزه در جامعه با یک مدرک فوق لیسانس، دکترا یا هر چیزی رهایش می کنند. لذا باید صادقانه و دلسوازنه به این مسئله توجه کنند. مسئولان آموزش عالی کشور، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس محترم شورای اسلامی، نهادهای قانونگذار، خود دانشگاه و جامعه علمی کمک کنیم تا این کاستی ها رفع شود. البته می دانید این چیزی که در مجله ساینس آمده، خودش هم اعتراف می کند، می گوید چیزی حدود 5 تا 10 درصد تولیدات علمی ایران را ممکن است شامل شود و واقعا هم بیش از این نیست.
دکتر منتظری تاکید کرد: می دانید در بانک های اطلاعاتی اصیل و معتبر دنیا اجازه نمی دهند چنین چیزی نمایه شود. لذا مقالاتی که این طوری جلوی دانشگاه ها و یا در پستوها خرید و فروش می شوند، در واقع برای این است که دانشجویان از تزشان دفاع کنند یا نمره شان از 20 باشد نه از 19، اگر کسی مقاله نداشته باشد، نمره اش را کم می کنند. برای اینکه نمره بالایی بیاورند. می دانید این نمره ها تعیین کننده نیست، بلکه آن چیزی که تعیین کننده است، توانمندی و مهارتی است که شما یاد می گیرید و بیرون می آیید که به جامعه کمک کنید و مشکلات مردم راحل کنید.
این مدیر نام آشنای دانشگاهی کشور، اضافه کرد: البته نوشتن مقاله هم بخشی از این مهارت هاست که هر محقق و پژوهشگری در دوران تحصیلات تکمیلی باید یاد بگیرد. این طور نیست که ما بگوییم احتیاج به مقاله نداریم، برویم مشکلات مردم را حل کنیم. تا ما تولید دانش بومی نکنیم، مشکلات مردم حل نمی شود. اینها پایه اش است. تا این پایه ها و ریشه ها درست و بومی تعریف نشود و به دست نیاید، شما می خواهید با یافته های ایالات متحده آمریکا مشکلات اینجا را حل کنید؟ باید با یافته های همین کشور، همین خاک و مرز و بوم، مشکلات مردم را در سلامت، فناوری، علم، فیزیک، شیمی و در هر حوزه ای حل کنید. دانشمندان بین المللی آن طرف آب چه کمکی می توانند به ما کنند؟ ما وقتی خودمان در اینجا دانشمندان و عالمان بزرگ داریم که باید از آنها استفاده کنیم و از آنها بخواهیم و گاهی خدای ناکرده اینها را در حاشیه قرار می دهیم، طبیعی است که آثار سوئی برای ما به وجود می آورد، مثل همین چیزی که در مجله ساینس آمده است.
دکتر علی منتظری در پایان گفت و گویش با سیاوش صفاریان پور در برنامه چرخ، گفت: خواستم بگویم درست است که اوقات ما به خاطر چنین گزارشی تلخ است. ولی امیدوارم تلنگر و هشداری به جامعه علمی کشور باشد که مواظب باشیم و حواسمان باشد. ما مربیان، معلمان، استادان یادمان باشد، اینها اگر امروز نه، فردا یک جایی منعکس می شود. باید بچه ها را خوب تربیت کنیم، دانشجوهایمان را خوب تر و خشک کنیم، به آنها آموزش دهیم و مهارت یاد دهیم، برای آنها وقت بگذاریم. دانشجوی پی اچ دی باید زیر بال و پر استاد خودش پخته شود و آموزش ببیند، هر موقع خواست سوالش را بپرسد، هر موقع خواست این مهارت ها را یاد گیرید. ما واقعا باید به اینها توجه کنیم که خدای ناکرده دچار خسران نشویم.
گفتنی است، برنامه چرخ به کارگردانی، تهیه کنندگی و اجرای سیاوش صفاریان پور، از شنبه تا چهارشنبه، ساعت ١٩ از شبکه چهار سیما پخش می شود