فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در دنیای امروز است که بسیاری از جوانب زندگی ازجمله نظام‌های آموزشی را در برگرفته است. درواقع نظام آموزشی هر کشور برای همگام شدن با توسعه جهانی و روبه‌پیشرفت، باید بتواند علاوه بر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی، چشم‌اندازها و تغییرات آینده را پیش‌بینی و آنها را در جهت ایجاد تحولات مطلوب در آینده هدایت کند. در این راستا شاید بتوان طرح مدارس هوشمند را به‌عنوان مناسب‌ترین الگو برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش‌وپرورش دانست.
ویژگی‌های مدارس هوشمند
مدارس هوشمند به آن گروه از واحدهای آموزشی اطلاق می‌شود که با استفاده از یادگیری الکترونیکی به‌صورت حضوری و با حفظ فضای فیزیکی مدرسه، معلم، دانش‌آموز و با برخورداری از نظام آموزشی هوشمند و با رویکردی تلفیقی و جامع نسبت به ارائه خدمات آموزشی و پرورشی به دانش‌آموزان تلاش می‌کند. از سوی دیگر مدارس هوشمند به دلیل برنامه‌های درسی انعطاف‌پذیر، امکان تدریس با شیوه‌های نوین، داشتن طیف وسیعی از برنامه‌ها و روش‌های آموزشی و محوریت بخشیدن به نقش دانش‌آموز با در نظرگرفتن تفاوت‌های فردی و توجه بیشتر به نیازها، علایق و استعدادهای دانش‌آموز می‌توانند در جهت از بین بردن یا کاهش شکاف آموزشی موثر و مفید باشند. درواقع هر دانش‌آموز بر اساس استعداد خود می‌تواند آموزش ببیند و سیستم آموزش نسبت به استعداد دانش‌آموزان متغیر است.
چرایی ضرورت هوشمند سازی مدارس
محسن باهو، مشاور فناوری اطلاعات معاون وزیر آموزش‌وپرورش درباره ضرورت هوشمندسازی مدارس گفت: امروزه یکی از چالش‌های اساسی انسان هزاره سوم (قرن 21) تحولات جهانی عرصه آموزش، پرورش و یادگیری است. دراین‌بین مسئولیت‌های آموزش‌وپرورش هر کشور و موسسه‌ها و نهادهای آموزشی در عصر جهانی‌شدن دستخوش تغییرها و دگرگونی‌های عمیق فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فناوری‌های نوپدید شده است زیرا آموزش‌وپرورش و نهادهای آموزشی و تربیتی از یک‌سو باید نقش فعلی خود را برای پاسخگویی به نیازها، ویژگی‌ها و اولویت‌های دولت و ملت حفظ کرده و از سوی دیگر باید برای دستیابی به توسعه خود و تربیت شهروندان امروزی و آینده در تراز کیفیت جهانی و همخوانی و پاسخگویی به نیازهای بازار جهانی با همه کشورها و سیستم‌های آموزشی همکاری و رقابت مستمر داشته باشند. بر این اساس چاره‌ای جز شناخت دقیق و عالمانه از وضع فعلی و پیش رو و رصد آینده و آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری در کسب و تولید دانش و اطلاعات، خلاقیت، نوآوری و تربیت نسل تمدن ساز برای زمان حال و آینده وجود ندارد.
وی افزود: در سطح برنامه هزاره سوم برای مقابله با چالش‌ها در عرصه آموزش‌وپرورش عمومی، دیگر فقط خواندن، نوشتن و حساب کردن به‌عنوان هدف اصلی باسواد کردن قلمداد نمی‌شود بلکه ایجاد شایستگی‌های پایه (ویژگی‌های شخصیتی، خلاقیت، سازگاری و ارتباطات تراز جهانی) برای پاسخگویی به نیازهای اصلی دانش‌آموزان نسل دیجیتالی، مساله اصلی تعلیم و تربیت است که ویژگی‌های آموزش‌وپرورش مطلوب در تراز چشم‌انداز ملی ایران 1404 و اسناد تحولی آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره دارد.
شرایط لازم هوشمندسازی مدارس
سید عباس حسینی، کارشناس برنامه‌ریزی و توسعه مدارس هوشمند اداره کل آموزش‌وپرورش شهرستان‌های تهران درباره وضع کلی هوشمندسازی مدارس گفت: همه مدارس در گام اول تجهیز کلاس‌های درس بسنده نکرده و به وضعیت بهتر و بالاتری ارتقا پیداکرده‌اند. در بسیاری از مدارس همه کلاس‌ها مجهز و به‌اصطلاح هوشمند هستند، بعضی فراتر رفته‌اند، وب‌سایت اختصاصی و کاملی برای انواع اطلاع‌رسانی دارند و حتی معلمان تکالیف درسی را از این طریق در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند و تحویل می‌گیرند. همچنین سامانه‌های نرم‌افزاری مدیریتی تحلیل نمره‌ها و ارزشیابی‌ها، آزمایشگاه فیزیکی، میکروسکوپ دیجیتال و سایر تجهیزات آزمایشگاهی، اتاق سرور و کارگاه رایانه دارای شبکه و متصل به اینترانت دارند.
وی با اشاره به راهکارهای مناسب برای طی کردن مراحل هوشمندسازی مدارس افزود: شبکه انسانی ما در خصوص امور فناورانه مدارس معیوب است. در بسیاری مدارس هوشمند وجود یک تکنسین باتجربه و باانگیزه تحت عنوان متصدی یا معاون فناوری به‌شدت احساس می‌شود. چه‌بسا نبود این فرد برای پیگیری و اجرای سیاست‌های منطقه و استان در خصوص فناوری‌های نوین آموزشی و هوشمندسازی تمام تلاش‌های آموزش‌وپرورش را یکباره هدر دهد و مدارس را به گورستان تجهیزات تبدیل کند. ازآنجاکه بزرگ‌ترین سرمایه هر سازمان نیروی انسانی آن است نیروهای فعلی باید آموزش‌های بیشتر و موثرتری ببینند.
موانع فرهنگی هوشمند سازی مدارس
با وجود مزایای غیرقابل‌انکار مدارس هوشمند در تحول نظام آموزشی، اجرای این طرح همواره با موانع و مشکلاتی روبه‌رو بوده است. ناکافی بودن تعداد رایانه، کمبود مهارت و دانش معلمان، مشکلات ناشی از ادغام فناوری با آموزش و فرایند آن، فقدان کارکنان فنی و نظارتی، هزینه سنگین و کمبود امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، کمبود نرم‌افزارهای مربوطه در دستیابی به اینترنت، فقدان آموزش، کمبود وقت و فشار برنامه درسی، دسترسی محدود، مشکل در سازگار شدن با نقش جدید آموزشی، کمبود منابع مالی در پیاده‌سازی فناوری اطلاعات در آموزش، کمبود نیروی انسانی آموزش‌دیده، شفاف نبودن اهداف در خصوص کاربرد رایانه در آموزش‌وپرورش، پایین بودن انگیزه به دلیل ارائه نکردن آموزش کافی به معلمان و دانش‌آموزان، آشنایی نداشتن با زبان انگلیسی و نداشتن الگوی معتبر علمی ازجمله مهم‌ترین موانع و چالش‌های توسعه مدارس هوشمند در ایران محسوب می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محی‌الدین بهرام محمدیان، معاون پژوهشی و رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش گفت: برخی دستیابی به سخت‌افزارهای فناوری را به معنی دستیابی به فناوری تلقی می‌کنند درصورتی‌که اینها ابزار کار است و آنچه اهمیت دارد، نرم‌افزار، ایجاد تفکر و اخلاق فناورانه است.
وی نبود سرمایه‌گذاری لازم در بخش هوشمندسازی مدارس را از دیگر مشکل‌ها برشمرد و افزود: باید در این مسیر، فرهنگ استفاده از فناوری توسعه پیدا کند چراکه در بسیاری از موارد، فناوری و ابزار آن وجود دارد اما از آن استفاده درست نمی‌شود.
وی با تاکید بر ضرورت آشنایی با کاربردهای فناوری، اذعان داشت: با وجود در اختیار داشتن فناوری، باید فرهنگ موازی کاری کنار گذاشته شود و تک‌تک معلمان و مدیران ما با کاربری فناورانه آشنا شوند تا به‌جای مدرسه هوشمند، آموزش‌وپرورش هوشمند داشته باشیم.
وی با اشاره به‌سرعت گسترش فناوری در دنیا، تصریح کرد: امروز ما نیز باید خود را با این تغییرات تطبیق دهیم، تاکنون نیز خیلی تاخیر داشته‌ایم و برای جبران این عقب‌افتادگی، باید در مسیر هوشمند سازی، هوشمندانه عمل کنیم.
وی یادآور شد: در دنیای امروز هزینه کردن برای توسعه فناوری تربیتی و آموزشی واجب است و هزینه در بخش‌های دیگر مقرون‌به‌صرفه نیست.
وی در پایان از اتصال 40 هزار مدرسه به شبکه ملی رشد خبر داد و گفت: در شبکه ملی رشد دانش‌آموزان و معلمان وارد تالار گفتگو و چت روم شده و می‌توانند تجارب خود را به تعامل بگذارند.
گزارش: بیتا اکبری
No tags for this post.