طب کار یکی از شاخه‌های تخصصی پزشکی بالینی و نوعی طب پیشگیری محسوب می‌شود که هدف آن بررسی و پیشگیری اثرات متقابل محیط کار بر سلامت افراد است. بر اساس قوانین کشورمان تمامی افراد پیش از استخدام موظف به مراجعه به مراکز طب کار بوده و تحت پایش قرار می گیرند اما این قوانین در عمل تا چه حد کاربردی هستند؟
به گزارش سیناپرس، در تعریف استاندارد، طب کار یا Occupational Medicine به ارزیابی، کنترل، مدیریت و پیشگیری از بیماری ها و عوارض ناشی از عوامل موجود در فضای کار بر افراد می پردازد و هدف اصلی این حوزه نیز حفظ سلامت جسمی و روانی افراد شاغل در حوزه‌های مختلف است.
به طور کلی طب کار یکی از شاخه‌های بالینی پزشکی است که در بسیاری از کشور ها ازجمله ایران مورد استفاده قرار داشته و به صورت معاینات پیش از استخدام و معاینات دوره ای در حین کار به بررسی شرایط سلامت روحی و جسمی افراد پرداخته و تلاش می کند عوامل زیان بار محیطی را شناسایی کرده و تأثیرات آن را از بین برده یا به حداقل برساند. در ظاهر ممکن است برخی مشاغل بسیار خطرناک بوده و برخی بی‌خطر باشند اما باید توجه داشت که هر شغلی می‌تواند خطرات و آسیب های خاص خود را بر شاغلان آن حوزه داشته باشد که وظیفه طب کار، شناسایی و پیشگیری از وقوع آن ها است.
به همین دلیل طب کار و اجرای دقیق و دست سیاست های اشتغال بر اساس استانداردهای طب کار دارای اهمیت زیادی در افزایش راندمان کاری، نشاط عمومی و کاهش هزینه های اقتصادی دارد. طبیعتا بیماری ها و آسیب های شغلی را می توان جزئی جدا نشدنی از هر حرفه و پیشه ای دانست. در برخی مشاغل که به اصطلاح از آن‌ها با عنوان مشاغل پرخطر یاد می شود، این علائم بیشتر بوده و کاملاً مشهود است برای نمونه کار در معادن، سروکار داشتن با مواد سمی و خطرناک و …. می تواند آسیب های جسمی در پی داشته و یا برخی مشاغل نیز به دلیل ماهیت خاص خود بر شرایط روحی فرد تأثیر خواهد داشت. در برخی مواقع نیز شاهد وجود مشاغلی هستیم که فرد را در هر دو حوزه جسمی و روحی دچار مشکل می کند.
تاریخچه طب کار
در ابتدای قرن هجدهم میلادی، پژوهشگری به نام رامازینی با نگاشتن کتابی به نام بیماری های صنعتگران به بررسی این موضوع پرداخت اما طب کار به طورجدی از قرن بیستم موردتوجه عمومی قرارگرفته و در اوایل قرن بیستم نخستین مراکز طب کار در اروپا تأسیس شدند. در سال ۱۹۱۶ اولین انجمن طب صنعتی پایه گذاری شده و در سال ۱۹۴۶ میلادی نیز در ایالات متحده آمریکا آکادمی طب کار یا medicine Occupational of Academy American تأسیس شد. در ایران اما نخستین جرقه این حوزه در حدود هشتاد سال پیش و در پالایشگاه آبادان زده شده و اداره طب صنعتی در این محل آغاز به کارکرد که می توان آن را نقطه شروع طب کار در ایران دانست.
از اوایل دهه هفتاد اما این مسئله به طورجدی مورد توجه قرارگرفته و با تأسیس رشته های دانشگاهی مرتبط، طب کار به طور آکادمیک در ایران معرفی شده و امروزه تمامی افراد باید پیش از استخدام و در حین کار به انجام معاینات دوره‌ای بپردازند. این معاینات شامل: معاینات بدو استخدام به منظور تعیین وضعیت سلامت عمومی شاغلان ،به کارگیری نیروی انسانی در کار متناسب با توانمندی جسمی، روحی و روانی وی، تهیه اطلاعات پایه درزمینهٔ سلامتی افراد شاغل جهت بررسی های مقایسه ای بعدی در معاینات ادواری و تهیه و نگهداری کلیه اطلاعات پزشکی شاغلین به منظور ارائه به مراجع قانونی در صورت نیاز انجام می‌شود.
علاوه بر این، کلیه کارکنان ملزم به انجام معاینات ادواری و معاینات تطابق با کار،
معاینات بازگشت به کار و معاینات حین بازنشستگی یا معاینات خروج از کار هستند.
خوشبختانه روش های مختلفی برای شناسایی علائم و عوامل زیان آور موجود در محیط کار وجود دارد که در ایران بر اساس استاندارد های اعلام شده توسط دبیرخانه شورای آموزش پزشكی و تخصصی مشخص می شوند. بر این اساس می توان انتظار داشت که بیشتر بیماری های شغلی قابل پیشگیری بوده و اگرچه بسیاری از در ابتدا فاقد علائم هستند، اما به کمک بررسی های دوره ای می توان آن ها را شناسایی و از وقوع مشکلات ناشی از وضعیت شغلی پیشگیری کرد.
ماهیت کلی طب کار یک ماهیت پیشگیرانه است و در حقیقت هدف از انجام این معاینات، پیشگیری از بروز بیماری های سیستم اسكلتی – عضلانی، سیستم تنفسی، بیماری های شغلی پوست، بیماری های شغلی سیستم گوش و حلق و بینی، سیستم قلبی – عروقی ، سیستم اعصاب مركزی و محیطی، اختلالات روانی و رفتاری، سیستم بینایی ، سیستم تولید مثل، بیماری های عفونی، بیماری های كلیه، سیستم كبدی و بیماری های خونی است. برای پیشگیری از این موارد باید انواع عوامل فیزیکی ازجمله عوامل فیزیكی زیان آور محیط كار، اثرات فیزیوپاتولوژیك زیان‌آور محیط كار بر ارگان‌های بدن ، بیماری‌های ناشی از عوامل فیزیكی زیان‌آور محیط كار و راه های پیشگیری و درمان مناسب بیماری‌های ناشی از عوامل فیزیكی زیان‌آور محیط كار شناسایی شوند.
برای این منظور از انواع روش‌های كنترل عوامل فیزیكی، شیمیایی و روحی زیان آور ، روش های پایش اثرات آن ها و تفسیر نتایج ، تعیین سطوح مجاز مواجهه با عوامل فیزیكی شیمیایی و روحی زیان‌آور محیط كار و معرفی وسایل حفاظت فردی مناسب در کنار آموزش روش‌های پیشگیری و اقدامات اورژانسی در مواجهه حاد با عوامل زیان آور محیط كار استفاده می شود.
بر اساس تعریف رسمی سازمان بهداشت جهانی، سلامتی عبارت است از داشتن رفاه کامل جسمی، روحی، اجتماعی و دیگر نمی‌توان بر اساس تعاریف سنتی، داشتن سلامتی را تنها به نبودن بیماری و نقص عضو محدود دانست. عوامل زیان‌آور در هرجایی ممکن است وجود داشته باشند و فرد در اثر تماس با آن ها دچار بیماری شود اما در حوزه طب کار تنها به بررسی شرایط محیط کاری فرد و عوامل خطرناک و زیان آور موجود در آن پرداخته می شود.
بر اساس مطالعات جدید انجام‌شده، میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های شغلی و بیماری‌های وابسته به شغل در دهه‌های اخیر ۶ برابر بیشتر از حوادث شغلی بوده و این موضوع خود بر اهمیت طب کار تأکید کرده و لزوم اجرای قوانین آن را تائید می کند.
در حالی که امروزه پیشرفت‌های زیادی در مبارزه با بیماری‌ها و صدمات ناشی از کار به دست آمده است،هنوز باید نسبت به افزایش توانمندی های پیشگیرانه طب کار تمرکز کرد. بر اساس آمار های جدید بین‌المللی، میزان مرگ و میر سالانه در اثر بیماری ها و حوادث ناشی از کار، ۳۴/۲ میلیون نفر در سراسر جهان است . متأسفانه بخش عمده ای از این آمار به واسطه بیماری های شغلی رخ داده و سازمان بین المللی کار برآورد نموده است که سالانه ۱۶۰ میلیون مورد بیماری‌های غیر کشنده ناشی از کار در جهان به وقوع خواهد پیوست.
گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.