ریچارد استون، روزنامه نگار علمی برجسته و سردبیر بخش بین المللی مجله ساینس که در سفر به ایران با وضعیت علمی کشور ما از نزدیک آشنا شده در آخرین شماره مجله ساینس، به بازار سیاه خرید و فروش پایان نامه و مقالات علمی در ایران پرداخته است؛ پدیده ای که به زعم وی می تواند به روند رشد علمی ایران آسیب بزند.
به نظر وقت آن رسیده که یک آسیب‌شناسی جدی درایران درباره این مسئله انجام شود و سهم هر یک از عوامل مانند دانشجو، دانشگاه، وزارت علوم و بهداشت و سیاست‌گذاران علمی در ایجاد آن مشخص و چاره‌جویی شود. دراین خصوص دکتر شاهین آخوندزاده به خبرنگار سیناپرس گفت: متاسفانه در ایران به سمت مدرک گرایی رفته‌ایم .با یک عقب گرد میتوان فهمید که کجا اشتباه کرده ایم .در ابتدا دانشگاه آزاد را ساختیم واعلام کردیم که برای نفس علم این دانشگاه را راه اندازی کرده ایم نه برای مدرک، بعد آن را تغییر دادیم و گفتیم مثل دانشگاه های آکادمیک باید مدرک بگیرند و دنیا هم همینگونه است. تا اینجای کار بد نبود. اما دانشگاه آزاد شعباتی زد و کمی بی‌ضابطه و بی قاعده پیش رفتیم به حدی که مقامات دانشگاه آزاد اعلام کردند که در حال حاضر 500هزار صندلی خالی داریم وبعداز آن دانشگاه های دولتی در رقابت با دانشگاه آزاد شروع به کار کردند و واحدهای شبانه زدند .بعدازآن دانشگاه پیام نور به میدان آمد و خوب شروع کرد اما دردولت نهم پیام نور برای مقابله با دانشگاه آزاد در یک حالت انفجار، ظرفیت پذیرفته شدگان را بالابرد و یک شبه 20هزار رشته مهندسی در پیام نور درست شد.
قائم مقام معاون تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت افزود: پیشتر که رفتیم دانشگاه های دولتی پردیس های خودگران را دایر کردند، یعنی در کنار یک دانشجو با رتبه 15کنکور سراسری در بهترین حالت رتبه 15هزار را گذاشتیم .در واقع کارهایی که در هیچ جای دنیا انجام نمی شود؛ نتیجه اینها هم این بود که تعداد به خصوص دانشجویان تحصیلات تکمیلی را بالاببریم.
وقتی استاد ضعیف و دانشجوی ضعیف داریم نتیجه همان هایی میشود که در میدان انقلاب خرید وفروش میشود
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران عنوان کرد: تمامی اینها منجر به این شد که درکشور 55هزار دانشجوی ph.D به وجود آید،در حالی که در بهترین حالت 10هزار نفر اینها سطح کیفی علمی بالا و الباقی سطح علمی نامطلوبی داشتند.وقتی استاد ضعیف و دانشجوی ضعیف داریم نتیجه همان هایی میشود که در میدان انقلاب خرید وفروش میشود.
اما اگر به جای 55هزار دانشجو 5هزار دانشجوی خوب واستاد خوب داشتیم این خطاها نیز به حد نرمال جهانی می‌رسید. بنابراین این خود ما هستیم که قوانین را درست کرده ایم و مدرک گرایی را رواج داده ایم.
دکتر آخوند زاده گفت: چرا نمایندگان مجلس باید حتما فوق لیسانس داشته باشند. اگر امروز اعلام کنند که نمایندگان باید دکترا داشته باشند دور بعد همه دکترا می گیرند.ما آدمها را هول میدهیم درحالی که توانایی های آنها را نمی بینیم.
وی درادامه خاطرنشان کرد: در کشورهای مترقی دنیا وزیر بهداشت با مدرک لیسانس است و حتما فوق لیسانس و دکترا وجود ندارد .چه کسی گفته که مدرک تحصیلی نشان این است که این آدم توانایی اجرایی بالایی دارد ، بنابراین این خودمان هستیم که آدمها اینگونه را تربیت کرده ایم.بعد از دانشگاه آزاد و پردیس های خودگران که هر روز وضعیتشان بدتر میشود، اعزام دانشجو به دانشگاه های درجه سه اروپایی را در دانشگاه ها راه اندازی کردیم. چرا؟ چون دانشجو از کشور نرود و خودمان به انها مدرک دکترا بدهیم؟و نتیجه آن مقالات بی کیفیت و سطح پایین است.
کسی که رساله دکترا دارد باید تولید علم کند و در همه دنیا این کار به راحتی انجام می شود، اما سه مولفه مهم باید وجود داشته باشد. مولفه اول: دانشجوی خوب است، مولفه دوم:استاد خوب و مولفه سوم :محیط آموزشی و پژوهشی خوب است
دکتر آخوندزاده در پاسخ به اینکه آیا اجبار دانشجو به ارائه مقاله می تواند در تشدید این روند غلط موثر باشد،عنوان کرد: کسی که رساله دکترا دارد باید تولید علم کند و در همه دنیا این کار به راحتی انجام می شود، اما سه مولفه مهم باید وجود داشته باشد. مولفه اول: دانشجوی خوب است، مولفه دوم:استاد خوب و مولفه سوم :محیط آموزشی و پژوهشی خوب است که نداریم. به عنوان مثال در همین وزارت بهداشت در قبل از دولت یازدهم 600 دانشجوی دکترای پژوهش محور جذب کردند یعنی باید برای هرکدام 50میلیون تومان پول باشد تا سه کار تحقیقاتی خوب به دست بیاید، یعنی چیزی حدود 30میلیارد باید بودجه باشد که بتوان این 600 دانشجو را حمایت کرد که چنین چیزی پیش بینی نشده بود.از سوی دیگر استاد پژوهشگری که بتواند اینها را هدایت کند به اندازه وجود نداشت.بنابراین ضوابط را تغییر دادیم تا هرکس نتواند جذب دکترای پژوهش محور شود و آن را از 600 دانشجوبه 48 نفردر سال رساندیم. هرچند که بعد از آن انواع تهمت ها را به ما زدند که ما برخلاف رشدشتاب علمی کشور پیشرفت می‌کنیم و جلوی تولید علم را گرفته ایم.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: چرا فکر می‌کنیم همه باید دکترا داشته باشند که البته این سیاست را غیر دانشگاهی ها درست کردند ،همان ها که الان از وضعیت آموزش عالی شکایت دارند خودشان این قوانین را ساختند. به عنوان مثال در نقشه جامعه علمی کشور در دولت قبل ذکر شده که n تعداد مرکز تحقیقات و دانشجو ومجله داشته باشیم اما هیچ کس در مورد زیر ساخت و بودجه ها صحبتی نکرده است و این سیکل معیوب همینگونه ادامه دارد و متاسفانه هنوز در ایران دنبال مدرک گرایی هستیم.
بدون اعتبارات شتاب علمی نخواهیم داشت
قائم مقام معاون تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت در پاسخ به خبرنگار سیناپرس درباره اینکه آیا رشد مقالات ما با توجه به مقالات بی کیفیت بوده است؛گفت: ما در رشد تولید مقالات علمی بد عمل نکرده ایم اینها که در میدان انقلاب دیده میشود مقالاتی است که هیچ جایی نمایه نشده و هجو است . رشد مقالات براساس اسکوپوس و ISI است و این رشد در ایران قابل توجه بوده است. اما تنها دل نگرانی ما این است که بدون اعتبارات شتاب علمی نخواهیم داشت.
وی تصریح کرد: زمانی که در دنیا مقاله impact factor را با 150هزار دلار باید انجام دهند ما در ایران با 7.5 میلیون تومان این کار را در یک دانشگاه خوب توسط دانشجوی خوب انجام میدهیم یعنی ما از دنیا عقب نیستیم و دانشگاههای خوبمان می‌توانند با دانشگاه های دنیا رقابت کند.اما عمق فاجعه جایی است که سیب زمینی و هندوانه در ایران گرانتر از خارج است و پژوهش ارزان تر.
دکتر آخوندزاده افزود: درنهایت زمانی که تعداد دانشجو را زیاد کنیم هزینه ها از این 7.5 میلیون تومان به دومیلیون تومان می‌رسد و درنهایت دیتا سازی می شود.وقتی اعتبار پژوهشی نداریم اتفاقی که می افتد، دیتاسازی است.به عقیده من آنچه که در مجله ساینس چاپ شده زنگ خطری برای سیاست گذاران به صدا درآورده است که بدون اعتبارات پژوهشی نمی‌توانیم کاری کنیم و متاسفانه فضای علمی کشور ما فضای سیاسی شده است.از سویی برخی دیروز با مقاله و ISI مخالف بودند و همان ها امروز می گویند چرا مقالات کاهش پیدا کرده و دراین میان یعنی نگرش سیاسی پیدا شده است.
زمانی که نمایندگان مجلس به جای اینکه به توسعه ملی نگاه کنند، آمده اند به اندازه تفکر یک شهرستان برنامه درست کرده اند در نهایت هر شهری یک واحد دانشگاه آزاد و یک پیام نور و یک فرودگاه باید داشته باشد، اما خالی. صد حیف از این همه بودجه، اینها بلایی است که در مجلس سرمملکت آورده اند.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر مسئله ای که به شدت به پیکره علمی کشور لطمه می‌زند عدم شایسته سالاری علمی درکشور است .همانطور که شاهد بوده ایم رئیس دانشگاهی که تا دو سال پیش استادیار بود چون به ریاست دانشگاه انتخاب شده با روشهای غیر علمی استاد تمام می شود . این فرد الگوی جوانان میشود.یک عده او را الگو می کنند و عده ای دیگر از کشور خارج می‌شوند. به همین دلیل است که علت عمده مهاجرت نخبگان به خاطر مسائل مالی نیست به دلیل همین عدم شایسته سالاری علمی است.
به 95 درصد دانشگاه های خوب ما خدشه ای وارد نمیشود
دکترآخوندزاده درباره راه چاره این مشکل افزود: دانشگاه را به دانشگاهیان بسپاریم. دانشگاه محیطی سیاسی نیست اما آنچه که در ایران اتفاق افتاده است این است که با تغییر هر دولت، روسای دانشگاهی تغییر میکنند و نفس این کار ریشه علم در دانشگاه را می خشکاند. به عقیده من این هجمه علمی مربوط به این مسئله است که آدمهای غیر علمی این بلارا برسر ما آورده اند .
وی در پاسخ به اینکه آیا دانشجویان ما بی سواد شده اند،گفت: دانشجوی خوب، خوب است ولی وقتی نفر 15هزار کنکور میشود دانشجوی پزشکی نمی‌توان دیگر انتظار زیادی داشت. متاسفانه زمانی که نمایندگان مجلس به جای اینکه به توسعه ملی نگاه کنند، آمده اند به اندازه تفکر یک شهرستان برنامه درست کرده اند در نهایت هر شهری یک واحد دانشگاه آزاد و یک پیام نور و یک فرودگاه باید داشته باشد، اما خالی. صد حیف از این همه بودجه، اینها بلایی است که در مجلس سرمملکت آورده اند. در نهایت باید گفت سیستم آموزش عالی ما برنامه نداشته و متاسفانه خوب عمل نکرده است.
دکتر آخوندزاده در پاسخ به این سوال که چه کسی اسم پژوهشگر را خراب می‌کند، گفت: آنهایی که سیاست آموزش عالی را تدوین کرده اند خودشان دانشگاهی نبوده و سیستم آموزش عالی و وزارت بهداشت را نمیدانستند و فقط برای نمایش دادن تعداد دانشجو را بالابردند، بدون آنکه زیر ساختی را در نظر بگیرند.
وی در پایان تاکید کرد: با همه این اوصاف آنچه که در خیابان انقلاب می بینید به 95درصد دانشگاه های خوب ما خدشه ای وارد نمیکند و آن مابقی دانشجوهایی که بدون برنامه وارد سیستم آموزشی شده اند از خیابان انقلاب تغذیه میکنند.
گفتگو: فرگل غفاری
No tags for this post.