وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از برنامه‌ریزی منسجم برای فناوری و مرجعیت علمی خبر داد و گفت: در بحث مرجعیت علمی به اساتید ممتاز و یک درصد و دو درصد برتر دنیا گرنت (پژوهانه) ویژه دادیم و خواهیم داد و به زودی اعتبار پژوهانه ویژه‌ای هم اختصاص می یابد.
از وزارت علوم، محمدعلی زلفی گل در جمع تعدادی از اعضای هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) با اشاره به وجود دوگانه و چندگانه‌های تجمیع پذیر افزود: دو گانه و چندگانه هایی وجود دارد که باید آنها را پاس بداریم، روبه‌روی هم قرار ندهیم و مکمل بدانیم. دوگانه‌هایی مانند علم و ثروت، علم یا فناوری، اقتصاد یا سیاست، اجتماع یا فرهنگ، مردم‌سالاری یا مردم‌سالاری دینی که حداقل در جامعه دانشگاهی در کنار هم مطرح می‌شوند و برخی اوقات هم به نادرست در مقابل هم قرار داده می شوند که صحیح نیست.
دوگانه مرجعیت علمی و حل نیازهای جامعه
وی تصریح کرد: در جامعه دانشگاهی این سوال مطرح می شود که به تولید علم بیشتر توجه کنیم یا فناوری؟ “تولید علم مرجعیت می آورد و مصرف علم رفاه و آسایش می آورد”. این سوال مطرح می شود که بالاخره مرجعیت علمی مهم است یا رفاه و آرامش جامعه ؟ پاسخ این است که همه اینها مهم و مکمل است.
دانشگاه باید به مسائل روز جامعه بپردازد و آنها را حل کند، دنبال رفع نیازهای جامعه باشد یا به تولید علم بپردازد؟ کتاب، مقاله علمی، ثبت اختراع، آثار بدیع هنری و نظریه‌های جدید لازم است یا اینکه جامعه دانشگاهی باید ظرفیت خود را برای حل نیازهای جامعه اختصاص دهد؟ همه اینها باهم مهم و قابل جمع هستند. شخصیت علم کشور و شخصیت علمی دانشگاه جامع باید متوازن باشد.
وزیر علوم اظهار داشت: اگر همه ظرفیت‌های علمی را به سمت تولید علم ببریم و از نیازها غفلت کنیم به اشتباه رفته‌ایم؛ باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که افراد استعداد خود را شناسایی و در آن زمینه رشد کنند. همانگونه که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی فرمودند: “برای کشور ما هم مرجعیت علمی مهم است و هم حل مسائل جامعه”. تولید علم مرجعیت می آورد و حل نیازهای جامعه؛ یعنی مصرف علم رفاه می آورد. پس دوگانه علم و فناوری و دوگانه علم و ثروت با هم قابل جمع هستند.
زلفی‌گل گفت: اینکه برخی معتقدند “نباید به یک شاخص ویژه توجه کرد” حرف درستی است. باید به همه شاخص‌های ارزیابی توجه و به گونه‌ای راهبری کنیم که در نهایت شخصیت علمی متوازن در کشور شکل گیرد. دانشگاهی که تولید علم نداشته باشد و دانشگاهی که به مسائل و نیازهای جامعه بی تفاوت باشد، شایسته نظام جمهوری اسلامی نیست.
دانشگاه تراز جمهوری اسلامی، دانشگاهی است که شبکه‌ای از فضایل باشد و در این شکل از دانشگاه دوگانه‌ها و چندگانه‌ها قابل جمع است.
سند ملی نوآوری
زلفی‌گل گفت: سوال مطرح می شود که چگونه می توان شخصیت علمی جامع الاطراف را در کشور شکل داد؟ اما ما هنوز سند ملی نظام نوآوری را نداریم. این موضوع را به شورای عالی انقلاب فرهنگی واگذار کردیم و آنها قسمت آموزش عالی را به وزارت علوم واگذار کردند که در حال نهایی شدن است. سند ملی نظام نوآوری باید به همه رشته‌های فوق توجه کند و جامعه دانشگاهی نباید از این دوگانه‌ها و چندگانه‌ها غافل باشد.
در سند ملی نظام نوآوری وظیفه هر بازیگر حوزه فناوری و نوآوری، دانشگاه و موسسه آموزش عالی مشخص است. مانند یک جورچین که جایگاه هر بخش مشخص است، در این سند نقش دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی تعریف شده و وزارت علوم، وزارت بهداشت، دانشگاه آزاد و همه موسسات آموزش عالی تکه‌های این جورچین هستند و باید نقش خود را درست ایفا کنند.
عضو دولت سیزدهم ادامه داد: جامعه از طریق مقررات هدایت می شود. فرهنگ سالم از طریق مقررات نهادینه می‌شود و پویش و پالایش فرهنگی به قانون و مقررات مربوط است. در کشورهای پیشرفته، از قانون جاری کردن در جامعه استفاده می‌شود، ولی در کشور ما علاوه بر نظارت بیرونی که قانون است؛ کنترل درونی و اخلاق و اعتقادات هم وجود دارد. پس اگر دنبال استفاده از ظرفیت دانشگاهیان برای پیشرفت کشور هستیم باید به کنترل‌های درونی، وجدان، مروت و اخلاق و حکمت و هم به کنترل‌های بیرونی و مقررات توجه کنیم.
راهبرد روزمزدی یا راهبرد کارمزدی
وزیر علوم گفت: در راهبرد روزمزدی به افراد به خاطر حضور در محل کار اجرت می دهند، در راهبرد کارمزدی، خروجی و نتیجه، مبنای اجرت و پاداش است؛ شهید مطهری در کتاب انسان کامل نگاه کارمزدی دارد و می‌فرماید: انسان باید متناسب با استعداد، تلاش و اثربخشی‌اش بهره‌مند باشد.
وزیر علوم اظهار داشت: سوالی که مطرح می‌شود این است که آثار علمی و هنری باید منتشر شود یا نه؟ آیا پژوهش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا منتشر یا در کتابخانه‌ها نگهداری شود؟ آیا در بعد ملی منتشر شود یا فراملی و بین‌المللی؟ از دیدگاه من به عنوان وزیر علوم بعثت انبیا و فعالیت امامان در راستای این بوده که سرمایه‌های بشری و انسانی هدر نرود؛ هم افزایی داشته باشد. مگر پیامبر مهربانی‌ها متعلق به کشور خاصی است؟ مگر ما اعتقاد نداریم امام زمان روزی ظهور و دنیا را مدیریت می‌کنند و باعث رشد بشریت می‌شود.
وی تاکید کرد: معنای حرف من این است که اگر در یکی از استان‌ها دانشجویی با بودجه کشور و صرف سرمایه انسانی و مادی پژوهش کرد و در قالب رساله دکتری یا پایان نامه ارشد ارائه کرد؛ باید نتایج آن در اختیار سایر استان ها هم قرار گیرد. یک نگاه وجود دارد که نتایج پژوهش دانشمندان و محققان در اختیار همه کشورها قرار گیرد و دانشمندان همه دنیا تحقیقات خود را با استفاده از پیشینه تحقیقات دیگران انجام دهند.
ضرورت بازنمایی علم
وزیر علوم افزود: سیستم‌های نمایانی علم از هدر رفتن سرمایه‌های انسانی جلوگیری می‌کند. دانشمندان عمر خود را صرف فعالیت موازی یا تکراری نکنند. نمایه کردن و نمایانی علم هدف بعثت انبیاست. علم عنکبوت وار ارزش ندارد؛ ارزش بیشتر علم به گستردگی و انتشار بیشتر آن و در معرض نقد بودن است.
زلفی‌گل گفت: در علم و علوم بنیادی مالکیت مطرح نیست؛ وقتی مقاله ای منتشر می‌شود به قول ابن خلدون دانشگاه شخصی خود را به دانش اجتماعی تبدیل می‌کنید. همه در جاهای مختلف دنیا علم تولید می‌کنند و مانند رودخانه‌هایی که به اقیانوس می ریزد در اختیار همه دنیا قرار می گیرد. همه فناوری و علم مال ما نیست. از برق و هواپیما استفاده می‌کنیم که دستاورد کشور ما نیست؛ سهم ما از تولید علم دنیا دو درصد است و باید این هنر را داشته باشیم که از ۹۸ درصد علم دنیا استفاده کنیم که البته استفاده هم کرده‌ایم و بخشی از قدرت و اقتدار ما به استفاده خوب از علم دنیاست.
برای فناوری و مرجعیت علمی برنامه‌ریزی منسجم کردیم. در بحث مرجعیت علمی به اساتید ممتاز و یک درصد و دو درصد برتر دنیا گرنت (پژوهانه) ویژه دادیم و خواهیم داد و به زودی اعتبار پژوهانه ویژه‌ای هم اختصاص می دهیم. از اساتید جدید الاستخدام تحت عنوان جهش علمی حمایت کردیم و از پژوهانه مرتبط با نیازهای جامعه تا دو و سه برابر سایر طرح ها پژوهانه می دهیم.
حمایت از نمایه شدن مجلات علمی
وزیر علوم گفت: به معاون پژوهشی این ماموریت را دادیم تا مجلات علمی ایرانی وارد نمایه بین المللی شوند تا همگان در دنیا به این مجلات رجوع کنند و در دوسال گذشته ۴۵ مجله را بین المللی کردیم که ۹ مجله به زبان فارسی است و برای سال جاری میلادی نمایه کردن ۴۰ مجله برنامه‌ریزی شده است.
زلفی گل گفت: با برنامه ریزی و اقدامات ما پیش بینی می شود در دوره سیزدهم تعداد مجلات ما دو برابر شود، در دوران گذشته هر سال ۲ مجله نمایه بین‌المللی می‌شد، ولی ما در دوسال گذشته ۴۵ مجله را نمایه کرده‌ایم. با تاسیس معاونت فناوری به پارک‌های علمی و مراکز رشد توجه کردیم و اشتغال آنها چند برابر شد و پایه‌های تشویقی به ۶۰ پایه افزایش پیدا کرد و در دولت هم تصویب شد. استادی که تلاش بیشتر می کند می تواند هر سال سه پایه بگیرد و به جای پایه ۳۰ با پایه ۹۰ یا ۱۰۰ بازنشسته شود.
وی در پایان با بیان اینکه مقاله، کتاب، نوآوری و فناوری مقابل هم نیستند و با هم قابل جمع هستند، گفت: انتقادات را که از سر دلسوزی است، به روی چشم می‌گذاریم و تلاش می کنیم خواسته شهدا را که اقتدار نظام اسلامی استریال محقق کنیم.
وزیر علوم اظهار داشت: دانشگاه‌های ما در موفقیت کشور در عرصه‌های مختلف نقش دارند و به همین دلیل دشمن تلاش می کند دانشگاه را مقابل نظام قرار دهد. رهبر معظم انقلاب در دیدارهای مختلف خود به جامعه دانشگاهی و نخبگانی عنایت ویژه دارند و باید قدر این عنایت را بدانیم. سرمایه‌گذاری برای علم و فناوری بهترین سرمایه‌گذاری برای آینده کشور است و حاکمیت باید در این حوزه بیشتر سرمایه‌گذاری کند.
وی تاکید کرد: برخی افراد وزارتخانه‌های آموزشی را مصرفی می دانند و این افراد نقش دانشآموختگان دانشگاهی را در مدیریت‌ها نمی‌بینند؛ اگر فقط بخشی از هزینه آموزش دانشآموختگان از محل اشتغال آنان گرفته شود یا درصدی از خروجی و توفیقات دانشآموختگان به دانشگاه محل تحصیل پرداخت شود وزارتخانه‌های متولی آموزش، تولیدی‌ترین و ثروتمندترین وزارتخانه می شوند. انتظار داریم در برنامه هفتم توسعه سهم بیشتری از درآمد ناخالص ملی به پژوهش اختصاص داده و در اجرا هم پیاده شود.