فرید الدین محمد بن ابوبکر ابراهیم عطار نیشابوری ، متولد سال 540 هـ . ق در قریه کدکن ، شاعر ، دانشمند و از عرفای مشهور ایرانی بوده که در دوران جوانی به شغل دارو فروشی ( در اصطلاح قدیم ، عطاری ) اشتغال داشته است.
چنین مشهور است که عطار نیشابوری در سال 618 هجری قمری در هنگام حمله مغول، به دست یکی از مغولان اسیر و سپس کشته می شود. نخستین بنای آرامگاه عطار نیشابوری اندکی پس از کشته شدن او ، توسط قاضی القضاة یحیی بن ساعد از بزرگان نیشابور در اواسط قرن هفتم ساخته شد.
چنین مشهور است که عطار نیشابوری در سال 618 هجری قمری در هنگام حمله مغول، به دست یکی از مغولان اسیر و سپس کشته می شود. نخستین بنای آرامگاه عطار نیشابوری اندکی پس از کشته شدن او ، توسط قاضی القضاة یحیی بن ساعد از بزرگان نیشابور در اواسط قرن هفتم ساخته شده و در اواخر دوره تیموری رو به ویرانی گذاشت. پس از آن امیر علی شیر نوایی ، وزیر سلطان حسین بایقرا عمارتی زیبا بر آرامگاه عطار ساخت که ذکر این احوال در کتاب تذکره دولتشاه به تفصیل آمده است .
این بنا در اواخر قاجار در معرض نابودی قرار گرفت و بالاخره بنای فعلی با پلان هشت ضلعی با گنبد دو پوش فیروزه ای در سال1341 هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ، بازسازی و آراسته گردید .
بقعه شیخ عطار پلانی هشت ضلعی دارد که روی بدنه خارجی آن در چهار جهت اصلی ، چهار غرفه کوچک و در فضای داخلی در همان جهات چهار شاه نشین احداث کرده اند . این چهار شاه نشین دارای چهار در کوچک چوبی و ساده هستند که به درون غرفه های بیرون باز می شوند . قبر شیخ در وسط بنای مقبره قرار دارد و بالای مقبره دارای گنبد کوچکی است که قوس مازه دار ، دارد .
در ورودی مقبره قبلاً از جهت مشرق بوده که در حال حاضر به جبهه شمالی منتقل شده و رفت و آمد از سمت شمال بقعه صورت می گیرد .
مساحت کل مقبره 119 متر مربع و ابعاد فضای زیر سقف بنا که به صورت هشت ضلعی ساخته شده ، تقریباً 6×6 متر است .
سنگ قبر عطار به طول 63/1 متر و عرض 70 سانتیمتر و ارتفاع 32 سانتیمتر در وسط بقعه نصب شده است. کف داخلی بنا با سنگ مرمر و کف غرفه های بیرونی با سنگ سفید خلج مشهد مفروش گشته است . جرزها و کتیبه های خارج بنا به وسیله کاشی معرق کاشی کاری شده و بدنه غرفه های بیرون بقعه به وسیله کاشی کاری معقلی تزئین گشته است . بدنه داخلی بقعه به وسیله اندود گچ و تزئینات گچی بسیار ساده ای پوشیده شده است و اخیراً روی این اندود رنگ روغن زده شده است.
نمای بیرونی بنا هشت ضلعی بوده و در چهار جهت اصلی ، چهار ایوان دارای ورودی و در چهار جهت فرعی ، چهار طاق نما دیده می شود . تزئینات بیرونی بنا کاشی کاری به رنگ های خردلی ، فیروزه ای ، لاجوردی ، سفید و قهوه ای است .
در داخل هر ایوان و طاق نما ، ابتدا تا فاصله 5/1 متری از کف ، سنگ مرمر کار گذاشته شده است . بعد از این سنگ ها یک نوار کاشی به ارتفاع تقریباً 5/1 متر در داخل قـابی از آجر کار گذا شته شده است که دارای نقوش هندسی هستند . طاق ایوان ها دارای تزئینات مقرنس کاری در داخل و کاشی کاری در نمای خارجی است .
در طرفین هر ایوان و طاق نما دو قاب مستطیل شکل از بالای تزئینات سنگ مرمر تا سقف گنبد دیده می شود که دارای تزئینات کاشی با نقوش اسلیمی است . ساقه گنبد نیز نسبتاً بلند و کاملاً پوشیده از کاشی است .
تزئینات ساقه گنبد شامل نقوش هندسی و کتیبه هایی به خط کوفی بنایی در ابعاد بسیار بزرگ و در زمینه فیروزه ای رنگ بوده و. گنبد بنا نیز دارای تزئینات کاشی با زمینه فیروزه ای و نقوش هندسی است .
پلان بنا از داخل نیز هشت ضلعی است و دارای چهار نورگیر در طاق نما و چهار فیلپوش است .
گنبد این مقبره دو پوش بوده و تزئینات داخلی آن از گچ است . دو سنگ قبر به رنگ سیاه در بنا مشهود است که یکی عمودی و دیگری به صورت افقی نصب شده است .
تزئینات زیر گنبد شامل یک شمسه بزرگ با نقوش اسلیمی و به صورت نقاشی روی گچ اجرا شده است . دور تا دور دیواره ها در زیر فیلپوش ها و نورگیر ها یک نوار کتیبه از اشعار بر روی گچ نوشته شده است . این به شماره 10/1773 در فهرست آثار تاریخی ملی ایران به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.