مصرف بهینه آب چه در بخش کشاورزی و چه در بخش شرب، روز به روز از اهمیت بالاتری برای توجه و برنامه ریزی برخوردار می شود. محققان کشور در همین راستا، مطالعه ای را اجرا کرده و نشان داده اند که استفاده از روش های کم آبیاری، می تواند در این خصوص، بسیار سازنده باشد.
به گزارش سیناپرس، کمبود منابع آبی، یکی از عوامل محدودکننده جهت تولید محصولات زراعی در جهان و کشور ما ایران است. سرزمین ایران، در اقلیم خشک و نیمه خشک کره زمین جای گرفته است. مقدار تبخیر در کشور ما، در مقایسه با میانگین بارندگی زیاد است، به طوری که 7۱ درصد از ۴۱۳ میلیارد مترمکعب آبی که از بارندگی حاصل می شود، تبخیر شده و در مصارف کشاورزی نقشی ندارد.
بر اساس گزارشات منتشر شده، برای تولید محصولات کشاورزی و مصارف بهداشتی و صنعتی، مقدار ۱۳2 میلیارد متر مکعب آب از منابع آب سطحی و زیرزمینی قابل استحصال است.بنابراین با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و به تبع آن، افزایش نیاز به تأمین مواد غذایی، مدیریت و برنامه ریزی جهت استفاده بهینه از آب در دسترس، به خصوص در بخش کشاورزی به عنوان عمده مصرف کننده منابع آبی، ضروری به نظر می رسد.
به بیان متخصصان، بحران کمبود آب، طی سال های گذشته به یک معضل جدی تبدیل شده که کشت و تولید محصولات مختلف به ویژه برنج را با چالش مواجه ساخته است و تنها راهکار عبور از این بحران، افزایش میزان بهره وری و استفاده درست و بهینه از منابع آب شیرین است.
ارتقای بهره وری آب، از عوامل مهم برای توسعه منابع آبی و افزایش مقدار تولید محصولات کشاورزی و در پی آن، بهبود سطح رفاه انسان ها به شمار می آید. برنج، یکی از قدیمی ترین محصولات زراعی در جهان است و سهم به سزایی در تغذیه مردم در دنیا و ایران دارد. تقریباً ۹۳ درصد آب شیرین ایران برای مصارف کشاورزی استفاده می شود و نیمی از این مقدار، برای کشت گیاه برنج مورد استفاده قرار می گیرد. رقمی که به طرز شگفت انگیزی بالا است و لزوم توجه به افزایش بهره وری آن را از واجبات علم کشاورزی در مملکت ما می نماید.
به گزارش سیناپرس، در این زمینه، تیم پژوهشی چهار نفره ای از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در آمل، پژوهشی را انجام داده اند که در آن، تأثیر روش‌های موسوم به کم‌آبیاری بر شاخص بهره‌وری آب و برخی صفات زراعی گیاه برنج مورد بررسی قرار گرفته است.
آن ها برای انجام این تحقیق که بر روی برنج رقم بینام در شهرستان بابلسر استان مازندران اجرا شده است، گیاهان را با مقادیر متفاوتی از آب که از مقدار استاندارد کمتر بوده، آبیاری نموده و سپس اثرات این اقدام را بر کمیت و کیفیت محصول برنج، به شکل علمی، ارزیابی کرده اند.
بر اساس نتایج این تحقیق، تیمارهایی که در آن ها از شیوه کم آبیاری موسوم به PRD یا اصطلاحا کم آبیاری بخشی محیط ریشه، استفاده شده بود، علیرغم مصرف آب کمتر، عملکرد شلتوک بیشتر و بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی بیشتری داشتند. برای مثال تیمار موسوم به PRD60، موجب افزایش حدود 136 درصدی در بهره‌وری فیزیکی آب و کاهش حدود 76 درصدی در مصرف آب گردید.
علی شاهنظری، پژوهشگر گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و همکارانش در این خصوص می گویند: آب از جمله منابع مهم در تولید گیاهان کشاورزی است و اگر مدیریت درستی در استفاده منابع آبی نشود، با مشکلات جدی در شرب و کشاورزی مواجه خواهیم شد. به کارگیری آبیاری غرقابی در اراضی شالیزاری موجب مصرف بیش از اندازه نیاز واقعی آب به دلیل بازده آبیاری پایین می شود.
آن ها می افزایند: علیرغم نقش مهم مدیریت آب، تاکنون توجه کافی به مصرف بهینه از منابع آب و افزایش راندمان تولید محصول، نشده است. با توجه به این که مصرف بیش از حد آب آبیاری، نقشی در افزایش عملکرد محصول ندارد، صرفه جویی آب ناشی از به کار گرفتن روش های کم آبیاری می تواند در شرایط بحران کمبود آب، راه گشای مشکلات گردد.
بر اساس این تحقیق که نتایج آن را فصلنامه مهندسی آبیاری و آب ایران وابسته به انجمن مهندسی آبیاری و آب ایران منتشر نموده است، برای برنج از یک طرف به دلیل قرار گرفتن در گروه محصولات راهبردی و از طرف دیگر وابستگی اقتصادی بخش وسیعی از ساکنان نقاط شمالی به این محصول، لازم است که تعاریف جدیدی در بحث چگونگی آبیاری مطرح گردد.
به گفته شاهنظری و همکارانش، نتایج حاصل از پژوهش ها در نقاط مختلف جهان و ایران، مناسب بودن اثرات مثبت استفاده از روش آبیاری غیرغرقابی بر عملکرد محصول و افزایش بهره وری آب گیاه برنج به اثبات رسیده است. لذا جهت غلبه بر مشکلات پیش رو، مختصصان آب در جهان، بایستی با توجه به شرایط ویژه ای که در هر نقطه از جهان حاکم است، به دنبال مدیریت بهینه منابع آب در آن منطقه باشند.
آن ها اشاره کرده اند: طبق نتایج پژوهش ما، کم آبیاری بخشی ریشه نسبت به روش کم آبیاری تنظیم شده، علیرغم صرفه جویی بیشتر در مصرف آب، به دلیل تغییراتی که در سازوکار و سیستم ریشه گیاه رخ می دهد، کارکرد بهتری در جلوگیری از کاهش محصول داشته است و به لحاظ شاخص های بهره وری و اقتصادی، وضعیت مناسب تری دارد و قابل توصیه برای منطقه است.
به گزارش سیناپرس، این محققان همچنین پیشنهاد کرده اند: پژوهش های بیشتری در رابطه با روش های دیگر مدیریت آبیاری با هدف صرفه جویی در مصرف آب و تأ ثیر آن بر صفات زراعی برنج، رشد علف های هرز و جذب کود، انجام گردد تا از این طریق، گام های موثرتری در مصرف بهینه آب در کشورمان برداشته شود.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.