سالروز تولد ایرن ژولیو کوری

وی فرزند ماری کوری و پی‌یر کوری بود که آنها هم در سال 1903، موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شده بودند. ایرن از پاره‌ای از جهات منحصر به فرد بود. یکی همین نوبل گرفتنش در خانواده‌ای نوبلیست که امتیاز و برجستگی ویژه‌ای برای او محسوب می‌شد. دیگر این‌که روزگاری هم به نخستین زن وارد کابینه فرانسه شد. موضوع از این قرار بود که با قدرت گرفتن هیتلر در آلمان و فاشیست‌ها در ایتالیا، جناح چپ در فرانسه قوی‌تر شد و در انتخابات ۱۹۳۶ با پیروزی جبهه خلق، آندره لئون بلوم رئیس جمهور شد و از ایرن ژولیو کوری دعوت کرد پست وزارت آموزش و پرورش را بپذیرد و این نخستین باری بود که زنی به کابینه فرانسه راه پیدا می‌کرد.

تهیه نمونه خاص پولونیوم

ایرن در نه سالگی پدر دانشمندش پيِر كوري را از دست داد(1906) ولي تحت نظر پدربزرگ و مادر فيزيك دان خود، ماري كوري، با علوم پايه آشنا شد و به همراه مادر، كار در آزمايشگاه انيستيتو راديوم را آغاز كرد. او تنها مدت كوتاهي به تحصيل در مدارس رسمي پرداخت و در عوض فيزيك را نزد مادرش، رياضي را نزد پل لانگوين و شيمي را در محضر جين باپتيست پرن  فرا گرفت. وي ابتدا به عنوان راديولوژيست، مشغول به كار شد و بعدها در دانشگاه سوربن حضور يافت. در ۱۹۲۱ پژوهش هايش را در انستيتوي راديوم مادرش آغاز كرد و تا پايان عمر ارتباطش را با اين مركز حفظ كرد. ایرن پس از جنگ جهاني اول به تحصيل خود در دانشگاه سوربن ادامه داد و پس از پايان تحصيلات و اخذ دكتراي خود، با ژان فردريك ژوليو كوري كه او نيز فيزيك‏دان‏ي مستعد و يكي از دستياران مادرش بود ازدواج كرد.

فردریک هم پس از جنگ جهاني دوم كه طي آن سهم به سزايي در سازمان مقاومت فرانسه داشت، به رياست اداره تداركات انرژي اتمي برگزيده شد و از ۱۹۵۰ – ۱۹۴۶ در همين مقام به خدمت پرداخت و سرانجام در ۱۹۵۶ به رياست انستيتوي راديوم منصوب شد.

 اين زوج دانشمند به زودي كار مشترك خود را با ايجاد قوي‏ترين منبع اشعه آلفا و تهيه يك نمونه خالص پولونيوم آغاز كردند. اگرچه عمليات جداسازي اين فلز، بسيار خطرناك و تشعشعات قوي پولونيوم نيز بيشتر از آن زيان‏بخش بود و ذره ذره خون ايرن و همسرش را آلوده مي‏ساخت، ولي باز هم دست از آزمايش برنداشتند.

بمباران آلومینیم

زوج ژولیو کوری، در خلال سال 1932م به مطالعه خواص نوترون و شرايط انتشار آن و اندازه‏گيري جرم نوترون پرداختند و موفق به كشف انواع جديدي از واكنش‏هاي هسته‏اي شدند. آنها توسط پرتو آلفا، آلومینیوم را بمباران کردند و نشان دادند با این عمل هسته آلومینیوم با انتشار یک نوترون به هسته فسفر تبدیل می‌شود ولی فسفر به دست آمده رادیوکتیو بود و به انتشار پوزیترون ادامه می‌داد. ايرن كوري به همراه همسر خود، در سال 1934م پس از آزمايش‏هاي طاقت‏فرسا، پديده راديواكتيويته مصنوعي را كشف و به اين وسيله اثبات کردند كه مي‏توان از راه مصنوعي، يك عنصر راديواكتيو را ايجاد كرد. 

اين زوج دانشمند به خاطر اين كشف، در سال 1935م جايز نوبل شيمي را كسب کردند و ايرن كوري به عضويت چندين مركز علمي مهم درآمد. در سال ۱۹۴۶ هم زوج ژولیو-کوری برنامه تشکیل مرکز انرژیی اتمی را ارئه کردند و دو سال بعد نخستین پیل اتمی فرانسه را به راه انداختند. اما در سال ۱۹۵۰ به دلیل آنچه تمایلات کمونیستی قلمداد شد، از این مرکز اخراج شدند و در ۱۹۵۴ که عضویت ایرن در انجمن شیمی‌دانان آمریکا پیشنهاد شد به دلیل همین تمایلات با آن مخالفت شد. 

ايرن كوري به دليل ابتلا به سرطان خون كه از كار مدام با راديواكتيو عارض شده بود، سرانجام در پنجاه و نه سالگي درگذشت و در كنار پدر و مادرش به خاك سپرده شد. ايرن نيز همانند مادرش دانشمندان بسياري را تربيت كرد از جمله دخترش، هلن ژوليو – كوري كه با پسر همكار قديمي ماري كوري، لانگوين، ازدواج كرد. هلن و برادرش پل بعدها فيزيكدانان برجسته اي شدند.

مهرداد نصرتی

 

 

No tags for this post.