گزارش تصویری و تحلیل فنی از مجموعه تاریخی باباولی کاشان
این مجموعه در محله طاهر منصور و بازار و گذر بابا ولی در شهر کاشان واقع شده است و دارای دو در ورودی است که در اصلی آن از گذر بابا ولی باز می شود. پس از در ورودی به یک هشتی برمی خوریم که سقف این هشتی دارای تزئینات هندسی آجر و کاشی به رنگ های فیروزه ای و لاجوردی است. در چهار گوشه این هشتی مقرنس هایی در ابعاد کوچک اجرا شده و در بالای سقف این هشتی نورگیری تعبیه شده است که نور فضای مورد نظر را تامین می کند.
این مجموعه دارای سه ایوان نامتقارن است که در معماری اسلامی ایران نظیر آن کمتر به کار رفته است و به طور کلی معماری ایران در دوره اسلامی دارای اصل تقارن بوده و نوع ایوان در دوره ایلخانی به صورت بلند و کشیده و در دوره سلجوقی به صورت پهن و کم ارتفاع مشاهده می شود.
پس از هشتی و دالان ورودی به صحن بزرگ مسجد می رسیم که در وسط این صحن یا حیاط ، حوضی وجود دارد که به نظر جدید می آید. دورتادور حیاط رواق هایی بدون تزئین دیده می شود. بنا دارای سه ایوان نا متقارن است که دو تای آن ها باریک و بلند و ایوان دیگر به صورت عریض و کوتاه است یعنی ایوان های جنوبی و شرقی بلند و ایوان غربی کوتاه است. ایوان شرقی با مقرنس و گره های گچی که با کاشی هایی به رنگ فیروزه ای ، خردلی ، لاجوردی و مشکی با نقوش هندسی و اسلیمی تـزئین شده است. در وسط این ایوان کتیبه ای از آیات قرآن که دور تا دور ایوان را فرا گرفته با کاشی های لاجوردی ، خردلی ، طلائی و سفید نوشته شده است. در بخش منتهی به طاق ایوان جنوبی مقرنس گچی اجرا شده که از گچ ساده است. سقف این ایوان نیز دارای تزئینات مقرنس و گره های گچی با نقوش هندسی و اسلیمی است که با کاشی های زرد ، لاجوردی ، فیروزه ای ، سفید ، سبز و خردلی اجرا شده اند. در بخش میانی دیوار این ایوان نیزکتیبه ای با رنگ سفید و بر زمینه لاجوردی از کاشی وجود دارد. در قسمت پائین ایوان تزئیناتی به صورت مربع یا قاب های یک متر در یک متر با نقوش گل و گیاه و رنگ های متنوع و مختلف دیده می شود.
در ضلع غربی مجموعه پائین تر از سطح حیاط، شبستان اصلی مسجد در زیر زمین قرار دارد. مسجد مذکور دو طبقه بوده و داخل آن چهار ردیف هفت تایی ستون وجود دارد. تزئینات سقف مسجد از آجر و کاشی بوده و با تزئینات گره های آجری و کاشی کاری به رنگ های لاجوردی ، فیروزه ای ، خردلی ، سبز و طلائی مزین شده است. داخل مسجد رواق هایی وجود دارد که در حال حاضر هیچ گونه تزئیناتی در آن مشاهده نمی شود . اصل بنا مربوط به قرون هفت و هشت اسلامی است و در دوره صفوی در آن دخل و تصرف هایی انجام شده است . محراب مسجد دارای دو بخش تزئینی است ، در بخش میانی آن تزئینات آجر و کاشی به رنگ های خردلی ، فیروزه ای و سیاه در زمینه آجر و در قالب دو قاب تزئینی وجود دارد که احتمالاً مربوط به دوره ساخت بنا باشد زیرا از نظر سبک و اسلوب به تزئینات دوره مغول شباهت دارد . در حاشیه بیرونی محراب نواری از کاشی کاری دیده می شود که در بالا به صورت یک قوس به سقف منتهی می شود . رنگ کاشی های این بخش فیروزه ای ، لاجوردی ، خردلی و سفید هستند . تزئینات این بخش با توجه به کتیبه بالای محراب که کاملاً گویا است مربوط به دوران معاصر بوده و در سراسر صحن مسجد همان گونه که اشاره شد ستون هایی وجود دارد که بر پایه مربع قرار دارند و ساقه آن ها هشت ضلعی است . روی این ستون ها تزئیناتی به صورت پنجره های مجزا و با طرح های مختلف بر روی گچ اجرا شده که در آن رنگ های متنوعی به کار رفته است . به عقیده نگارنده ، این تزئینات مربوط به دوره مابین صفویه تا قاجار هستند. در داخل مسجد و در بخش غربی غلام گردش هایی بدون هر گونه عوامل تزئینی وجود دارد که در برخی از آن ها ستون هایی اجرا شده است .
این مجموعه دارای سه ایوان نامتقارن است که در معماری اسلامی ایران نظیر آن کمتر به کار رفته است و به طور کلی معماری ایران در دوره اسلامی دارای اصل تقارن بوده و نوع ایوان در دوره ایلخانی به صورت بلند و کشیده و در دوره سلجوقی به صورت پهن و کم ارتفاع مشاهده می شود و در این دوره تزئینات صرفاً با آجر بوده است اما در دوره مغول و ایلخانی تزئینات عموماً از تلفیق آجر و کاشی هستند که تا دوره تیموری این سنت ادامه یافته و بعدها به کاشی کاری مطلق در دوره صفویه تبدیل شد . در این بنا هر سه نوع تزئینات مشاهده می شود . از طرفی با توجه به موقعیت شبستان مسجد که در زیر زمین بوده احتمالاً تغییرات معماری گسترده در آن صورت نگرفته اما در تزئینات آن مرمت ها و تغییرات زیادی مشاهده می شود در کل سقف شبستان این مسجد شباهت بسیاری به طرح سقف بقعه طاهر و منصور دارد .
این بنا با شماره 1355 و به تاریخ 3/12/1335 در فهرست آثار تاریخی ملی ایران به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
