تیروئید ارگانی در جلوی گردن و بالای استخوان جناق است که وظیفه ساختن هورمون های تیروئید را دارد، وجود این هورمون ها در متابولیسم سلول ها موثر است. ید یکی از اجزای متشکله هورمون های تیروئیدی T4 و T3 است. این هورمون ها برای رشد و تکامل فیزیکی و روانی در حیوانات و انسان ها ضروری هستند. بهترین منابع غذایی ید محصولات دریایی و نمک یددار است.
کم کاری تیروئید
هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید (غدد تیروئید کم فعال) زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید میزان هورمون تیروئید کمتر از حد طبیعی تولید کند و نتیجه این اتفاق، کاهش بسیاری از فعالیت های بدن را به همراه دارد، گرچه کم کاری تیروئید می تواند موقتی باشد، اما طبق معمول یک وضعیت دائمی است. برخی مطالعات نشان می دهند که 10 درصد زنان و 3 درصد مردان کم کاری تیروئید دارند.
نشانه های هیپوتیروئیدی
در مراحل ابتدایی ممکن است علائم کمتری بروز کند، چرا که بدن توانایی جبران نسبی غده تیروئید از کار افتاده را با افزایش تحریک آن دارد. به هرحال به دلیل آنکه تولید هورمون تیروئید کاهش یافته و متابولیسم بدن کند شده است، نشانه های مختلفی مانند خستگی و خواب الودگی، فراموشکاری و مشکلات یادگیری، ناخن و موی خشک و شکننده، پوست خشک و خارش دار، صورت پف آلود، یبوست، ناراحتی عضلات، اضافه وزن و احتباس ادراری، جریان قاعدگی سنگین یا غیر طبیعی، افزایش فراوانی سقط، افزایش حساسیت به داروها می تواند بروز کند.
توصیه غذایی در کم کاری تیروئید
این بیماران باید از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن پرهیز کنند و سبزیجات را به صورت پخته مصرف کنند. مواد غذایی گواتروژن شامل انواع کلم، شلغم، روغن گلزا (کانولا)، بادام زمینی، هلو، ارزن و سویا است. از نمک در پایان پخت غذا استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج می شود. در این صورت شما میزان ید کمتری از آنچه که انتظار می رود دریافت می کنید. در ضمن نمک یددار را نباید در شیشه های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد. تنظیم کالری دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن ضروری است. برای این منظور مشاوره با کارشناس تغذیه توصیه می شود. اطمینان نسبت به تأمین مقادیر کافی ویتامین های C ، A، E و ویتامین های گروه B به ویژه B2 ، B3 و B6 که برای تولید هورمون تیروئید ضروری هستند، لازم است، بنابراین مصرف منظم مواد غذایی زیر در برنامه غذایی روزانه توصیه می شود:
- منابع مناسب ویتامین C: توت فرنگی، آناناس، هندوانه، موز، مرکبات و هلو.
- منابع مناسب ویتامین A: جگر، تخم مرغ، ماهی های روغنی، سبزی های سبز رنگ (به جز گیاهان خانواده کلم)، سبزی ها و میوه های زرد و نارنجی رنگ. هر چه این میوه ها و سبزی ها پررنگ تر باشند، غلظت ویتامین در آنها بیشتر است.
- منابع مناسب ویتامین E: روغن های گیاهی، مغز دانه ها (به جز بادام زمینی) و غلات.
- منابع مناسب ویتامین B: غلات سبوس دار، گوشت گاو، گوشت ماکیان و ماهی.
- استفاده از منابع مناسب غنی از روی، نظیر غذاهای دریایی، گوشت قرمز، گوشت ماکیان و غلات سبوس دار.
- مصرف منظم منابع غنی از فیبر نظیر سبزی ها، میوه هایی مانند انجیر، آلو، سیب، مرکبات، همچنین حبوبات و غلات سبوس دار به منظور برطرف شدن یبوست.
- نوشیدن آب به مقدار کافی (حداقل 7 لیوان) بسیار ضروری است.
- پرهیز از مصرف قند های ساده مانند قند و شکر، شیرینی جات پرهیز از مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار، میانه روی در مصرف فرآورده های شیری و گندم.
- استفاده از منابع غنی از آهن مانند جگر، گوشت قرمز و غلات غنی شده با آهن، به ویژه در افرادی که دارای کم خونی ناشی از فقر آهن نیز هستند.
- استفاده از منابع غنی B12 مانند جگر گاو، جگر مرغ، گوشت گاو، ماهی قزل آلا به ویژه در افرادی که دارای کم خونی ناشی از کمبود این ویتامین هستند. عدم توجه به کم خونی با هر منشا که باشد، در تشدید ضعف و خستگی و بسیاری از علایم دیگر مؤثر است.
- استفاده از اسیدهای چرب ضروری به ویژه مکمل امگا3 که منبع غنی آن ماهی های روغنی هستند، می تواند در تخفیف برخی علایم مفید باشد. کمبود اسیدهای چرب ضروری می تواند باعث بر هم خوردن تعادل در عملکرد غده تیروئید شود.
با توجه به آن چه که ذکر شد، اصلاح رژیم غذایی با توجه به نوع بیماری تیروئید بسیار مهم است. در ضمن باید در نظر داشته باشید که در کم کاری تیروئید، رژیم غذایی هرگز نمی تواند جایگزین درمان دارویی باشد، بلکه باید به عنوان یک اقدام تکمیلی بسیار مفید همراه با درمان دارویی در طول زندگی مورد توجه قرار گیرد.
حسین صفری
کارشناس مسوول واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان شهرستان لامرد