یک بطری عطر که به طرز شگفت انگیزی در طول قرن ها به خوبی حفظ شده است، در عین حالی که بویی آشنا به مشام می رساند، پنجره ای را به سوی عطر های دوران روم باستان باز کرده است.
به گزارش سیناپرس،محققان در ماه مه گذشته گزارش دادند: تجزیه و تحلیل شیمیایی محتویات یک بطری 2000 ساله نشان می دهد که یکی از مواد تشکیل دهنده آن نعناع هندی بوده است. رایحه خاک باران خورده جزء اصلی عطرهای مدرن است، اما استفاده از آن توسط رومی ها تاکنون ناشناخته بود.
شیشه عطری که اصیل نام گذاری شده، در فلاسک کوارتز متعلق به قرن اول، در سال جاری در یک مقبره مدفون رومی در شهر کارمونا واقع در جنوب اسپانیا، که زمانی یک سکونتگاه مهم رومی بود، پیدا شد. محققان یک محفظه سربی به شکل تخم مرغ کشف کردند که در آن یک کوزه شیشه ای قرار داشت.
خوزه رافائل روئیز آربولا شیمیدان از دانشگاه کوردوبا در اسپانیا می گوید: در داخل کوزه، فلاسک و بقایای سوزانده شده زنی حدوداً 40 ساله را پیدا کردند. سوزاندن مرده در آن زمان شکل متداول دفن اموات بود و رومی‌هایی که می‌توانستند هزینه آن را بپردازند، مقبره‌های خود را با وسایلی برای همراهی متوفی در زندگی پس از مرگ تجهیز می‌کردند.
بطری کوارتز به خودی خود یک شیء لوکس در زمان رومیان بود. کوارتز بسیار سخت است و شکل دادن به آن را دشوار می کند. اندازه کوچک و جزئیات نفیس شی قبلاً آن را به یک یافته نادر در یک مقبره مدفون تبدیل کرده است. حتی غیرعادی‌تر این است که آن را محکم با رویه ای از جنس دولومیتِ پوشانده شده با ماده ای تیره و قیر مانند پیدا کردند که تجزیه و تحلیل شیمیایی آن را قیر نشان داد. در داخل شیشه، یک توده جامد وجود داشت – محتوای اصلی بطری حفظ شده است.
دستور العمل های مکتوب عطر باستانی، اگرچه مبهم و ناقص بود، اما نشان داده بود که رومی ها عصاره های معطر را با روغن های گیاهی مانند روغن زیتون به عنوان ماده نگهدارنده مخلوط می کردند. به گزارش سیناپرس، در مطالعات قبلی، محققان نشانه‌هایی از عصاره‌های گل را در بطری‌هایی که برای نگهداری لوازم آرایشی معروف به unguentaria استفاده می‌شوند، شناسایی کرده‌اند. اما این اولین بار است که منبع یک عطر واقعی شناسایی می شود.
تجزیه و تحلیل های آزمایشگاهی نشان داد: بطری حاوی ماده پاتچولی و روغن نباتی است. گیاه پاتچولی از یک گیاه استوایی در جنوب شرقی آسیا به نام Pogostemon cablin گرفته می شود. این گیاه احتمالاً از طریق شبکه های تجاری آن دوران به رم رسیده است.
قرار دادن محتویات بطری به کروماتوگرافی گازی همراه با طیف سنجی جرمی، چندین ماده معمولی اسانس پاتچولی را شناسایی کرد که مهم‌ترین آنها پاتچولنول یا الکل پاتچولی بود. محققان برای رد روغن نارد که دارای ترکیبات مشترک زیادی با روغن نعناع هندی است اما به نسبت های متفاوت، نتایج را با نمونه های مدرن روغن پاتچولی مقایسه کردند.
به گزارش سیناپرس،مهر و موم شیشه عطر با قیر کلیدی در حفظ امضای شیمیایی گیاه پاتچولی بود. مهر و موم نه تنها عطر را درون بطری نگه می دارد، بلکه مولکول های عطر را نیز از طریق فرآیندی به نام جذب ساختاری به خود جذب می کند.
رویز آربولا می گوید: از نظر شیمیایی، قیر مانند کربن عمل می کند که بهترین جاذب برای ترکیبات آلی است. او می گوید که این فرآیند شبیه فیلترهای کربنی است که در ماسک های گاز استفاده می شود. هنگامی که مولکول‌ها جذب شدند، دیگر فرّار نیستند و نمی‌توانند از ترکیب جدا شوند.»
بطری عطر باستانی در داخل یک کوزه در داخل ظرف تخم مرغی شکل (عکس بالا سمت چپ) پیدا شد. مقبره ای که در آن یافت شد دارای هشت طاقچه بود (دو طاقچه در اینجا نشان داده شده است) که شش طاقچه آن توسط کوزه هایی با اشکال مختلف اشغال شده بود. این امکان وجود دارد که همه این کوزه ها جسد سوزانده شده اعضای یک خانواده را نگه داشته باشند.
حفظ خارق العاده محل دفن نیز در سالم ماندن اشیا بدست آمده نقش داشته است. رویز آربولا می گوید: «بودن در یک مکان بسته و در تاریکی مطلق چیزی است که به عطر اجازه می دهد تا به دوران ما برسد و سالم بماند. “اگر مقبره فرو می ریخت و نور وارد می شد، این عطر سالم نمی ماند زیرا نور بدترین دشمن این نوع مواد شیمیایی است.”
این کشف با پازل در حال تکمیل در کنار هم قرار دادن تصویری چند بعدی از زندگی باستانی، از جمله صداها و بوهای آن دوران مطابقت دارد. رویز آربولا می‌گوید: «گروه‌ها و شرکت‌های تحقیقاتی وجود دارند که تلاش می‌کنند عطرهای باستانی را دوباره خلق کنند. “این کشف به آنها سرنخ بسیار مهمی می دهد.”
اما این یافته به این معنا نیست که کل امپراتوری روم بوی پاتچولی می داد. رویز آربولا می‌گوید: «در آن زمان، عطرها مختص جامعه توانمند تر بودند.
او می گوید که اینکه این عطر از یک اسانس عجیب و غریب ساخته شده است که احتمالاً از جاهای دیگر وارد شده و در یک شیشه گران قیمت بطری شده است، به یک مالک ثروتمند اشاره می کند.
به گزارش سیناپرس، در عین حال، مشخص نیست که آیا این عطر برای استفاده در زندگی روزمره در نظر گرفته شده است یا معنای معنوی یا تشییع جنازه داشته است. وجود بطری باز نشده در داخل کوزه تشییع جنازه نشان دهنده یک حرکت صمیمی است که برای نمایش عمومی در نظر گرفته نشده است.
مترجم: محمد زارعلی