خشک‌پوستی رنگدانه‌ای یا زیرادرما پیگمنتوزوم (Xeroderma pigmentosum) یک ناهنجاری ژنتیکی نادر و ویرانگر است که با ناتوانی در ترمیم آسیب های پوستی ناشی از اشعه ماوراء بنفش (UV) مشخص می شود. در نتیجه، بیماران مبتلا به XP معمولاً در دوران کودکی به سرطان پوست مبتلا می شوند. پس از تشخیص، می توان با دوری از نور خورشید (از این رو گاهی اوقات “کودکان شب” نامیده می شوند)، پوشیدن لباس و عینک آفتابی خاص و استفاده از کرم های ضد آفتاب از آنها محافظت کرد.
به گزارش سیناپرس همدان، اما در این بین برخی نیز دچار بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی مانند کاهش شنوایی، از دست دادن عملکرد عقلانی، هماهنگی ضعیف و تشنج می‌شوند. یافتن دلیل این امر و اینکه کدام بیماران احتمالاً به چنین شرایطی مبتلا می شوند، اولویتی برای محققان بیماری XP است.
دکتر سوفی مومن، مشاور متخصص پوست در بنیاد گای و سنت توماس NHS، لندن، بریتانیا و یک محقق در آزمایشگاه پروفسور سرنا نیک زینال در دانشگاه کمبریج، در کنفرانس سالانه انجمن اروپایی ژنتیک انسانی از کار تیم خود در توسعه یک الگوریتم تشخیص زودهنگام برای پیش‌بینی اینکه کدام بیماران ممکن است دچار چنین تخریب عصبی شوند، صحبت کرد.
تا به حال تحقیقات کمی در این زمینه انجام شده است، تا حدی به این دلیل که XP یک بیماری نادر است که یک نفر از یک میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می دهد، و دلیل دیگر این که مغز به عنوان یک عضو غیرقابل دسترس در بیماران زنده، انجام تحقیقات روی آن را بسیار دشوار می کند.
محققان از بیماران مبتلا به XP، به همراه و یا بدون تخریب عصبی و از اعضای خانواده بدون XP نمونه خون گرفتند و این نمونه‌ها را به سلول‌های بنیادی پرتوان (سلول‌هایی که می‌توان به انواع سلول‌های مختلف تبدیل شوند) تبدیل کردند. سپس محققان توانستند سلول های بنیادی را که به سلول های مغزی (نورون ها) تبدیل می شوند، شناسایی کنند.
ما آزمایش‌های مختلفی را روی این نورون‌ها با استفاده از فناوری‌های چند omic انجام دادیم تا بفهمیم چرا برخی از بیماران XP دچار تخریب عصبی شده‌اند و برخی نه. از این طریق توانستیم الگوریتم خود را توسعه دهیم. اگر بتوانیم چیزی را به بیماران ارائه دهیم تا شروع دژنراسیون عصبی را کاهش دهند یا متوقف کنند، مفید خواهد بود. دکتر مومن می‌گوید: تحقیقات ما اهداف دارویی احتمالی را نشان داده است که ممکن است در آینده این کار را انجام دهند.
آنها می گویند که محققان خوش شانس بودند که به گروه بزرگی از بیماران از کلینیک ملی XP در گای و سنت توماس دسترسی پیدا کردند، جایی که همه بیماران مقیم بریتانیا با این عارضه توسط یک تیم بالینی مراقبت می شوند. دکتر مومن می گوید: داشتن چنین کلینیکی به این معنی است که بیماران مبتلا به بیماری های نادر را می توان در یک مکان به مدت طولانی تحت نظر داشت و این امر، کار تحقیقاتی ما را تسهیل می کند. این اولین باری است که تعداد زیادی از بیماران مبتلا به XP مورد مطالعه قرار گرفته اند و نورون های آنها با چنین عمقی مشخص شده است.
از زمان تأسیس این کلینیک در سال 2010، بیماران در بریتانیا در مورد محافظت از نور و تشخیص زودهنگام سرطان های پوست اطلاعات خوبی داشتند و در نتیجه عمر طولانی دارند. دکتر مومن می گوید: هیچ یک از بیماران ما بر اثر سرطان پوست فوت نکرده اند.
اغلب گفته می شود که بیماران مبتلا به XP در دهه 20 یا 30 زندگی خود به دلیل سرطان پوست یا تخریب عصبی می میرند، اما همیشه اینطور نیست. مهم است که بدانیم برخی از بیماران مبتلا به XP وجود دارند که دچار تحلیل عصبی نمی‌شوند و عمدتاً به سرطان پوست مبتلا می‌شوند، که می‌توانند در مراحل اولیه اقدامات محافظتی را در برابر آن انجام دهند.
نتایج همچنین ممکن است در درک اینکه چرا افراد سالم با افزایش سن دچار تخریب عصبی می شوند نیز مفید باشد. در چند سال گذشته، مطالعه بر روی بیماران مبتلا به XP به دانشمندان کمک کرده است تا بفهمند چرا برخی از افراد سالم پس از قرار گرفتن در معرض نور UV به سرطان پوست مبتلا می شوند. به گزارش سیناپرس، اکنون می‌توانیم یافته‌های مطالعه خود را به درک این موضوع تعمیم دهیم که چرا مسیر تعمیر DNA معیوب درگیر در XP در سلامت مغز نقش دارد و این ممکن است به نوبه خود به ما در درک اینکه چرا برخی افراد با افزایش سن دچار تخریب عصبی می‌شوند، کمک کند.
مطالعات اعتبار سنجی بیشتر از الگوریتم تشخیص زودهنگام قبل از اینکه بتوان آن را به عنوان یک ابزار پیش بینی در عمل بالینی مورد استفاده قرار داد، ضروری خواهد بود. همچنین به آزمایش‌های بالینی نیاز است تا مشخص شود که در صورت وجود کدام دارو ممکن است در متوقف کردن یا به تاخیر انداختن تخریب عصبی در بیمارانی که در معرض خطر هستند مفید باشد.
دکتر مومن می‌گوید: انتظار نداشتم که بتوانیم نورون‌های مشتق شده از بیماران مبتلا به و بدون تخریب عصبی را مشخص کنیم. وقتی از پروتئومیکس استفاده می‌کردیم، نتایج به ما این امکان را می‌داد که به وضوح ببینیم که آیا بیماران دچار تحلیل عصبی هستند یا خیر. این بسیار دلگرم کننده است و امیدواریم گامی بیشتر در مسیر درمان مؤثر این وضعیت ناراحت کننده باشد.
پروفسور الکساندر ریموند، رئیس کنفرانس، گفت: توانایی ما برای شخصی سازی درمان ها به سیستم سلامت موثرتری تبدیل خواهد شد. برای رسیدن به این هدف، ما به رویکردهای جدیدی برای شناسایی افرادی در جمعیت که بیشتر در معرض خطر هستند نیاز داریم.
منبع: The European Human Genetics Conference
مترجم: کیانوش کرمی