ماهواره ها زندگی مردم آفریقا را متحول می کنند
اپراتور ماهوارهای بریتانیا آوانتی با همکاری سازمان فضایی بریتانیا و طی برنامههای فضایی مشارکت بینالمللی، در حال راهاندازی دو برنامه جدید در آفریقا است. علاوه بر این، شرکت ماهوارهای 2 TS اخیرا خدمات ماهوارهای باند ka متمرکز بر آفریقا را به کمک ماهواره هولاس-2 شرکت آوانتی راهاندازی کرده است. با پشتیبانی برنامههای فضایی مشارکت بینالمللی، شرکت آوانتی، صنعت بریتانیا و سیستم ماهوارهای پروژه آفریقا را رهبری میکند که این پروژه با استفاده از عملیاتهای پروازی مبتنی بر سیستم جهانی ناوبری ماهوارهای به سرعت در حال پیشرفت است.
آفریقای جنوبی با پشتیبانی سازمان فضایی آفریقای جنوبی و شرکت خدمات ناوبری و ترافیک هوایی آفریقای جنوبی، نقش مهمی را در پیشرفت سیستم ایفا میکند. هدف از برنامههای فضایی مشارکت بینالمللی، تقویت روابط با کشورهایی است که تجربه زیادی در زمینه فضایی و فناوریهای ماهوارهای ندارند. با ایجاد مشارکت بین این کشورها و بریتانیا و شرکتهای بریتانیایی، فناوریهای ماهوارهای در زندگی روزمره افراد مورد استفاده قرار خواهد گرفت که این به نوبه خود به بریتانیا کمک خواهد کرد که سهم خود از اقتصاد فضای جهانی را تا سال 2030 به میزان ده درصد افزایش دهد.
همچنین سیستم افزایش دهنده دقت مبتنی بر ماهواره SBAS از فرستنده ناوبری ماهواره آرتمیس شرکت آوانتی بهره خواهد برد. ماهواره آرتمیس حداقل تا پایان سال 2016 سوخت کافی خواهد داشت و به ماموریت خود ادامه خواهد داد و این ماهواره آفریقا، اروپا و نوار بزرگی از آسیا را پوشش میدهد. آوانتی با همکاری سازمان غیر دولتی تانزانیایی و یک شرکت ارائه دهنده خدمات اینترنتی و اپراتور آفریقا، ارتباطات ماهوارهای باند ka را برای بیش از 250 مدرسه فراهم خواهند کرد. با اجرای این پروژه، مناطق دور افتاده و روستایی نیز به فناوری اطلاعات و ارتباطات دسترسی خواهند داشت.
آفریقای جنوبی در سال های ۲۰۱۱ و ۱۹۹۹میلادی دو ماهواره بومی و ساخت این کشور را در مدار زمین قرار داده است. وزیر علوم و فناوری آفریقای جنوبی در سال گذشته اعلام کرده بود که کشورش درصدد ساخت و پرتاب یک ماهواره بومی پیشرفته با قابلیت های بالا، در چارچوب برنامه های فضایی این کشور است.
نالدی پاندور در حاشیه پرتاب ماهواره آفریقا اظهار کرده بود: « این ماهواره که سومین ماهواره بومی آفریقای جنوبی خواهد بود، با توانایی عکسبرداری با دقت بالا، قرار است در چارچوب برنامههای مدیریت بحران و تغییرات آب وهوایی آفریقای جنوبی در مدار پایین جو قرار داده شود و این ماهواره جدید، بخشی از برنامه فضایی مدیریت محیطی و منابع قاره افریقا بشمار میآید که قراراست درچارچوب آن چند ماهواره با هدف نظارت بر تغییرات محیطی و آب وهوایی در قاره آفریقا به فضا پرتاب شود. »
در قاره آفریقا، آفریقای جنوبی تنها کشوری است که توانایی توسعه سیستمهای ماهوارهای ازجمله مونتاژ، آزمایش ، یکپارچهسازی و پرتاب ماهواره را دارا میباشد. با توجه به اتکای زیاد اقتصاد آفریقای جنوبی به بخشهای کشاورزی و ماهیگیری، اطلاعات بدست آمده از ماهوارههای هواشناسی خصوصا درباره تغییرات آب و هوایی، برای این کشور بسیار مهم شمرده میشود. کشور آفریقای جنوبی همچنین در حال حاضر به دنبال ایجاد یک مرکز بزرگ فضایی(سانسا) است. تخمین زده میشود که در سالهای آینده در حدود ۲۰ ماهواره برای تحت پوشش قرار دادن این قاره به فضا پرتاب شوند.
خدمات ماهوارهای
هم اکنون حدود ۱۲۰۰ ماهواره دور زمین در حال گردش هستند و گردش مالی مربوط به ماهوارهها در سال ۲۰۱۴ حدود ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است. در حالی که ده سال پیش و در سال ۲۰۰۴، این رقم حدود ۷۵ میلیارد دلار اعلام شده بود. بدین ترتیب میزان گردش مالی بازار تجاری ماهواره در مقایسه با 10 سال حدود ۳ برابر رشد داشته است. در طی ۱۰ سال گذشته به طور متوسط در هر سال حدود ۱۱ درصد با رشد اقتصاد بازار ماهوارهها مواجه بودهایم. آمار نشان میدهد که رشد ارزش صنعت ماهوارههای فضایی همچنان بالاتر از رشد اقتصاد جهانی است. کارشناسان در بدترین حالت پیشبینی میکنند اگر همین روند رشد ادامه داشته باشد ۱۰ سال دیگر یعنی در سال ۲۰۲۴ بازار فناوری ماهوارههای فضایی حدود ۷۰۰ میلیارد دلار گردش مالی خواهد داشت.
در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد گردش مالی بازار تجاری ماهوارهها به خدمات ماهوارهای مربوط میشود. همچنین براساس آمار امسال سهم تجهیزات زمینی در گردش مالی ۲۸ درصد، ساخت و تولید ماهواره حدود ۸ درصد و صنعت پرتاب نزدیک به ۴ درصد است.
بخش خدمات ماهوارهای شامل ارتباطات رادیویی، تلویزیونی، اینترنتی، مخابرات تلفنهای همراه، سنجش از دور، سیستمهای ناوبری و غیره است. در این بخش سهم ارتباطات تلویزیونی، با بیش از ۹۲ میلیارد دلار گردش مالی پیشتاز بوده و چندین برابر موارد دیگر سودآوری داشته است.
بیش از نیمی از ۱۲۰۰ ماهواره عملیاتی تا اواخر سال ۲۰۱۴ (نزدیک ۵۲ درصد) کاربرد مخابراتی و ارتباطی داشتهاند. در این میان ۳ درصد را ماهوارههای هواشناسی، ۵ درصد را ماهوارههای علوم و اکتشافات فضایی، ۷ درصد را ماهوارههای جاسوسی، ۸ درصد را ماهوارههای موقعیتیابی و ناوبری، ۱۲ درصد را ماهوارههای تحقیقاتی و ۱۳ درصد را ماهوارههای سنجش از دور تشکیل دادهاند. همچنین از میان ماهوارههای مخابراتی حدود ۲۰ درصد دولتی و مابقی مربوط به بخش خصوصی است.
در طول دهه گذشته اقتصاد جهانی فضا بیش از بیش از 100 درصد رشد داشته است. در حال حاضر نیز فناوری فضایی با میانگین نرخ رشد سالیانه حدود 7 تا 10 درصد، به یکی از بخشهای مهم اقتصاد و تجارت جهانی با سریعترین نرخ رشد در جهان تبدیل شده است. از طرفی این فناوری بهعنوان عامل بهبود وضع اقتصادی، رشد و افزایش توانمندی بسیاری از بخشهای دیگر شامل حملونقل، بانکداری، ارتباطات و خدمات اینترنت، سلامت، کشاورزی و انرژی شناخته میشود.
در حال حاضر کشورهای درحالتوسعه در تلاشهای خود برای پیشرفتهای اجتماعی و اقتصادی بهطور قابلملاحظهای از ابزار فناوری فضایی بهره میبرند. در این کشورها ردپای فضا در بسیاری از علوم، صنایع و فناوریهای دیگر نیز دیده میشود. همچنین برنامههای فضایی در این کشورها منجر به تولید محصولات جانبی حرفهای شدهاند که شرکتها و بنگاههای داخلی و بخش تجاری غیر فضایی به طرق گوناگون از آنها بهره بردهاند. در یک جمله میتوان گفت فضا برای این کشورها مهم است.
گردش مالی صنعت فضایی جهان در سال ۲۰۱۴ بیش از ۳۳۰ میلیارد دلار بوده است. از این مقدار ۳۹ درصد مربوط به محصولات تجاری فضایی و خدمات است. نزدیک ۳۷ درصد مربوط زیرساختهای تجاری فضایی و صنایع پشتیبان، ۲۴ درصد هم مربوط به بودجههای دولتی است.
آمارها نشان میدهند که سرمایهگذاری در فضا توانایی سودآوری بسیار بالایی در درازمدت و کوتاه مدت برای کشورها و دولتها داشته است. نکته جالب اینجاست که تنها کشورهای ثروتمند نیستند از این منافع بهرهمند شده باشند. با گسترش رقابت جهانی و کاهش هزینه فناوری فضایی، کشورهای درحالتوسعه نیز با هدف بهبود اوضاع اقتصادی خود، در فضا سرمایهگذاری کرده و نتیجههای بسیار مطلوبی نیز گرفتهاند. در تمامی این کشورها نخست زیرساختها بهخوبی تعریف و اجرا شده و فناوری فضایی سالها تحت حمایت دولتها بوده است.
سالانه میلیاردها دلار از طرف بیش از ۸۰ کشور فعال در حوزه فضا درزمینه فناوری فضایی هزینه میشود و این سرمایهگذاری تبدیل به یکی از سودآورترین فعالیتهای اقتصادی شده است. بخش خصوصی نیز درزمینه فناوری فضایی با فعالیتهای متنوعی از پرداختن به موضوع توریسم فضایی گرفته تا تولید انواع ماهوارهها و سایر تجهیزات مرتبط بهخوبی سودآوری این بازار را درک کرده است. این فناوری برای میلیونها نفر در سراسر جهان شغل ایجاد کرده و اقتصاد جهانی را بهخوبی رشد داده است.
آینده فضایی
عصر فضا مدتی است که آغاز شده، مدتی که در مقایسه با اعصار دیگر بسیار کوتاه مینماید اما در زمانهای زندگی میکنیم که با تمام عصرهای پیش از ما متفاوت است. زمانهای که ۵۰ سال آن با ۵۰۰ سال در گذشته برابری میکند. چنین است که فاصله توسعه یافتگی کشورها با یکدیگر در چشم بر هم زدنی، سالها افزایش مییابد و فناوری فضایی در این عصر میزانی است برای سنجش فاصله کشورها چرا که آینده از آن فضاست. امروزه اغلب کشورها به اهمیت فضا پی بردهاند و هر یک سعی میکنند بنا بر وسع خود در این صحنه حضور یابند.
البته سالهاست ابرقدرتهای فضایی به دلیل رویکرد اقتصادی از انجام برنامههای فانتزی رویگردان شده و به سمت برنامههایی رفتهاند که به جای تبلیغات و نمایشهای رقابتی، در زندگی مردم کاربرد داشته و میتواند رفاه را برای مردم آن کشور فراهم سازد. با این وجود تنها کشورهای پیشرفته نیستند که نگاهشان را به فضا کاربردی کردهاند. نگاهی به مسیر طی شده و برنامههای آینده کشورهای در حال توسعهای که با وجود بودجه کم فضایی علاقه به راهیابی به فضا دارند، نشان میدهد این کشورها نیز با بضاعت کم با تکیه بر پروژههای کاربردی و توسعه عمیق تعداد محدودی پلتفرم ماهوارهای و انتخاب هوشمندانه در انجام خرید، همکاری و یا بومیسازی در زمینههای مختلف بر مبنای محاسبات اقتصادی موفق شدهاند از اندک سرمایه خود بهترین بهره را ببرند.
در برنامههای فضایی کشورهایی با وضعیت اقتصادی یا اجتماعی مشابه به ایران هیچ جایی برای کار تبلیغاتی و نمایشی در نظر گرفته نشده است. رویکرد توسعه ماهوارهبرها نیز از نکات برجسته کشورهایی است که اندکی از توان مالی بیشتر برخوردارند. همچنین ماهوارههای دانشجویی تنها با هدف آموزش نیروی متخصص و تحقیق و توسعه به آن پرداخته میشود و در هیچ کشوری به پلتفرمهای دانشگاهی به دیده ماهوارههای عملیاتی و تجاری نگاه نمیشود.
