موج مهاجرت ها و ویلا سازی ها با تداوم ریزگردها و بی آبی ها

عضو هیات پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی گفت: ریزگردها و بی آبی ها باعث شده طی چند سال اخیر شاهد موجی از مهاجرت مردم از نواحی مرکزی کشور به نوار ساحلی شمالی کشور باشیم. اگر ساز و کار قانونی پیرامون این مساله صورت نگیرد، جنگل های گیلان نیز به زودی به درد جنگل های استان مازندران مبتلا می شوند.

دکتر مریم حقیقی خمامی، عضو هیات پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با اشاره به اهمیت جنگل های هیرکانی به خبرنگار سیناپرس گفت: کشور ایران در منطقه تبت خشک و نیمه خشک قرار دارد و از جمله کشورهایی محسوب می شود که پوشش گیاهی و جنگلی اش اندک است.

این دکتری مهندسی منابع طبیعی افزود: در حال حاضر اتفاق نظری درباره مساحت جنگل های هیرکانی وجود ندارد، زیرا نقشه برداری خیلی دقیقی نداریم اما بنابر مشاهدات، مساحت جنگل های هیرکانی بر اساس اهمیت اکولوژیک یک درصد از کل مساحت کشور را تشکیل می دهند؛ قدمت این جنگل ها 40 میلیون سال است و به دوره سوم زمین شناسی بر می گردند. این جنگل ها مادر جنگل های پهن برگ سبز تابستانه هستند؛ جنگل هایی که خزان کننده نیز محسوب می شوند.

وی اظهارداشت: طی نیم قرن اخیر مساحت جنگل های هیرکانی حدود 3 میلیون و 700 هزار هکتار بود اما اکنون مساحت آن به کمتر از 2 میلیون هکتار( حدودا یک میلیون و 800 هزار هکتار) رسیده است. این جنگل ها با طول 800 الی 850 کیلومتر در نوار ساحلی دریای خزر قرار گرفته ‌اند.

حقیقی به ویژگی های اکولوژیک جنگل های هیرکانی اشاره کرد و در این خصوص به سیناپرس گفت: در ایران مجموعا 8 هزار گونه گیاهی وجود دارد که حدود هزار و 800 گونه گیاهی فقط در جنگل های هیرکانی یافت می شود. این جنگل ها 80 گونه درختی (عموما پهن برگ) و چهار گونه سوزنی برگ و 50 گونه درخچه ای دارند. این امر نشان از اهمیت این جنگل ها از نظر اکولوژیکی دارد. در واقع این جنگل ها نوعی ذخیرگاه اکولوژیک محسوب می شوند. به خصوص در استان گیلان مانند سیاهکل که هنوز برخی از مناطق آن توسط انسان نابود و تخریب نشده است. سیاهکل به نوعی ذخیرگاه اکولوژیک و بانک ژن محسوب می شود.

وی اظهارداشت: در جنگل های هیرکانی گونه های با ارزش گیاهی مانند راش خزری، بلوط، خرمندی، نمداری و … یافت می شود. برخی از این گیاهان مانند شمشادها و شاه بلوط به علت هجوم آفات و بیماری ها مورد تهدید هستند. متاسفانه آفات و بیماری ها هرازچندگاهی باعث می شوند برخی از گونه های بسیار نادر و با ارزش گیاهی این نواحی در معرض تهدید و نابودی قرار بگیرند. خوشبختانه با انجام سمپاشی ها توانسته ایم شمشادها را حفظ کنیم اما هنوز برنامه و راه حل جامعی پیرامون این مساله وجود ندارد که اگر دوباره آفات و بلایا طغیان کند، چه بلایی سر گونه های نادرمان به وجود می آید.

عضو هیات پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی یادآورشد: این جنگل ها نقش زیادی در حفاظت از خاک و آب برعهده دارند و باعث طغیان سیل نمی شوند؛ آب جاری روی زمین جاری می شود. همچنین این جنگل ها نقش زیادی در هوای پاک دارند. این جنگل ها اکنون به ثبت جهانی یونسکو رسیده است. 53 درصد از مساحت این جنگل ها در استان مازندران، 26 درصد در استان گیلان و 21 درصد نیز در استان گلستان واقع شده است.

آتش سوزی و قاچاق چوب کمر به نابودی جنگل های هیرکانی بسته اند

حقیقی با تاکید بر اینکه کاشت گونه های مهاجم می تواند تهدیدی برای رشد و نمو گیاهان بومی این خطه محسوب شود، گفت: جنگل های هیرکانی فقط 4 گونه سوزنی برگ بومی وجود دارد. حدود 3 الی 4 دهه گذشته، برخی گونه سوزنی غیر بومی به منظور جنگل کاری و رفع نیاز چوبی کشور در جنگل های شمالی کشور کاشته شد، اما به دلیل شرایط رقابتی، کاشت این نوع درخت های غیر بومی مانع رشد و نمو و زادآوری گونه های بومی شدند. کسب چنین تجربه ای باعث شده تا اکنون برای جنگل کاری این نواحی فقط از گیاهان بومی استفاده کنیم. 

این دکتری مهندسی منابع طبیعی به سیناپرس گفت: یکی از عمده مشکلاتی که اکنون در جنگل های هیرکانی با آن مواجه هستیم. آتش سوزی عمدی و غیرعمدی این جنگل هاست که عمدتا در فصل تابستان رخ می دهد. متاسفانه آتش سوزی و قاچاق چوب به علت نظارت و حفاظت کم، در نابودی این جنگل ها نقش زیادی دارند.

وی تصریح کرد: پیش از این در سال 1396 طرح تنفس شد. در این طرح بهره برداری از جنگل در قالب طرح جنگل داری متوقف شد. طرحی که دو سویه خوب و بد داشت. متاسفانه با اجرای این طرح در کنار بهره برداری از جنگل ها، قاچاق چوب نیز انجام می شد که کنترل آن سخت بود. البته در قالب آن طرح ناظر فنی نیز داشتیم که بر روند کل طرح نظارت می کرد و هم کار حفاظت از جنگل ها را انجام می داد.

وی ادامه داد: پس از اجرای طرح تنفس، برداشت هر نوع چوبی قاچاق محسوب می شود. هرچند این مساله می تواند از قاچاق چوب پیشگیری کند اما متاسفانه میزان محیط بانان ما در عرصه های طبیعی کم است. آنها با حقوق اندک و امکانات کم به کار خود مشغول هستند. افرادی که کار قاچاق چوب را انجام می دهند جزو مافیای قاچاق چوب هستند به همین دلیل حفاظت از عرصه های جنگلی کمتر صورت می گیرد.

حقیقی افزود: هرچند برداشت هر نوع چوبی غیر قانونی و ممنوع است و می تواند جلوی قاچاق چوب را بگیرد اما یک سری از این قاچاق های چوب طی چند سال اخیر از درخت های جوان تر برای پوشش بخشی از نیازهای جوامع محلی صورت می گیرد. تا زمانی که بستری برای جوابگویی نیازمندی این جوامع ایجاد نشود، قاچاق چوب به همین منوال ادامه خواهد داشت. این بخش را به سختی می توانیم کنترل کنیم اما بخشی که مربوط به مافیای قاچاق چوب است را می توانیم با اجرای طرح هایی مانند حفاظت از پایدار از جنگل ها در ادامه طرح تنفس، بیشتر کنترل کنیم.

وی در ادامه به خبرنگار سیناپرس گفت: اکنون برای حفاظت و نظارت این جنگل ها نیاز به بودجه مناسب و کادر حفاظتی بیشتر و مناسب تری داریم. در کنار بحث قاچاق چوب، با مشکل جنگل خواری و ویلاسازی مواجه هستیم. این مساله طی یک دهه اخیر به دلیل مشکلاتی از قبیل آلودگی هوا، هجوم ریزگردها و مشکلات کم آبی در کل کشور، در استان های شمالی به ویژه در استان مازندران  بیشتر مشاهده می شود. اگر ساز و کار قانونی مناسبی در این زمینه ایجاد نشود، قطعا این روند همچنان ادامه پیدا می کند. استان گیلان نیز بی تاثیر از این مساله نیست و اکنون با موجی از مهاجرت ها به صورت ویلاسازی مواجه هستیم. در استان گیلان، جاهای بسیار قشنگ و مناظر زیبا وجود دارد، اگر می خواهیم جنگل های گیلان به درد جنگل های مازندران دچار نشوند، باید ساز و کارهایی قانونی پیرامون این مساله به وجود آوریم.

گفتگو: فرزانه صدقی

No tags for this post.